Dễ “bổ ngửa” khi lạm dụng thuốc bổ

Thực phẩm chức năng hay thuốc bổ (theo cách gọi chung của nhiều người) ngày càng được người dân sử dụng rộng rãi, từ vitamin, canxi, dầu cá cho đến các loại được quảng cáo “hỗ trợ điều trị” bệnh mạn tính. Các bác sĩ đã cảnh báo về việc lạm dụng thực phẩm chức năng có thể gây hại nghiêm trọng lên gan, thận…

Nguy kịch vì lạm dụng thực phẩm chức năng

Sáng 18/3, ông P.V.H. - 78 tuổi, ngụ quận Tân Bình, TPHCM - mắc bệnh thận mạn giai đoạn 3 đã cùng con trai đến Bệnh viện Thống Nhất tái khám. Con ông mang theo 2 hộp thực phẩm chức năng (TPCN) được quảng cáo là chiết xuất từ khổ qua, tỏi đen đến hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng.

Bác sĩ Trương Quang Anh Vũ tư vấn cho người nhà một bệnh nhân về việc sử dụng đúng cách thực phẩm chức năng

Mặc dù các thành phần ghi trên hộp được biết đến với công dụng tốt cho sức khỏe, nhưng bác sĩ chuyên khoa 2 Trương Quang Anh Vũ - Trưởng khoa Khám bệnh Bệnh viện Thống Nhất - nhận định: đây là sản phẩm xách tay, không có tem nhập khẩu, tem kiểm định của Bộ Y tế, tức là không rõ nguồn gốc. Thêm vào đó, với tình trạng bệnh thận mạn giai đoạn 3 của ông H., sử dụng sản phẩm này có thể gây nguy hiểm đến tính mạng.

Bác sĩ Trương Quang Anh Vũ kể một trường hợp là bà T.T.D. - 75 tuổi, ngụ quận 10, TPHCM - đã sử dụng TPCN bổ khớp cả nửa năm sau khi xem quảng cáo trên truyền hình. Đến khám với các triệu chứng tăng huyết áp và hội chứng Cushing (phù mặt, da mỏng...), bà tiết lộ đã uống TPCN trong nửa năm mà không có sự tư vấn của bác sĩ. Ban đầu, bà cảm nhận giảm đau nhức xương khớp, nhưng sau đó lại gặp phải các tác dụng phụ như kể trên.

Tương tự, ông P.M.T. - 72 tuổi - có tiền sử bệnh đái tháo đường, mỡ máu đã được đưa đến cấp cứu trong tình trạng tụt đường huyết, xây xẩm. Trước đó, con cháu ở nước ngoài gửi cho ông hộp TPCN được quảng cáo là tốt cho người đái tháo đường và mỡ máu. Thời gian đầu, sau khi uống, chỉ số đường huyết của ông hạ nhưng sau đó lại bị tụt đường huyết quá mức và suy giảm chức năng thận. Qua kiểm tra, bác sĩ phát hiện sản phẩm trên là hàng xách tay trôi nổi, chứa hoạt chất điều trị tiểu đường đã bị cấm vì gây hại cho sức khỏe.

Bác sĩ Trương Quang Anh Vũ nhấn mạnh: TPCN không có tác dụng điều trị bệnh và có thể chứa tạp chất, dễ dẫn tới nguy cơ gây dị ứng hoặc làm trầm trọng thêm các bệnh nền như đái tháo đường, tăng huyết áp, suy gan, suy thận. Ông khuyến cáo người dân nên thận trọng khi sử dụng TPCN. Việc sử dụng TPCN mà không có sự tư vấn của bác sĩ có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng.

Chỉ bổ sung khi cần

Thạc sĩ, bác sĩ Trương Nhật Khuê Tường - giảng viên bộ môn dinh dưỡng Đại học Y Dược TPHCM - cho biết: “TPCN có thể có lợi trong một số trường hợp như người cao tuổi, phụ nữ mang thai, người có bệnh lý đặc biệt và người ăn chay. Tuy nhiên, không nên dùng TPCN nếu chưa có chỉ định từ bác sĩ, không bị thiếu hụt vi chất. Không nên dùng TPCN thay thế hoàn toàn bữa ăn hoặc thuốc điều trị”.

Theo ông, sử dụng TPCN lâu dài có thể gây gánh nặng cho gan và thận, tương tác với thuốc và tăng nguy cơ nhiễm độc tích lũy. Một số chất bổ sung thảo dược có thể chứa alkaloid, kim loại nặng, tích tụ trong gan và thận. Ví dụ chiết xuất trà xanh liều cao có thể gây tổn thương gan. Ngoài ra, nhân sâm có thể làm tăng huyết áp và vitamin K có thể làm giảm hiệu quả thuốc chống đông máu. Một số viên uống chứa chất bảo quản, tạo màu, tạo ngọt nhân tạo lâu dài có thể ảnh hưởng đến sức khỏe nội tạng. Do đó, cần dùng TPCN đúng liều lượng, chọn sản phẩm có nghiên cứu lâm sàng và không sử dụng tùy tiện thời gian dài mà thiếu sự tư vấn y khoa.

Một quan niệm sai lầm phổ biến là lạm dụng TPCN để thay thế bữa ăn. Tuy nhiên, các chất dinh dưỡng từ thực phẩm tự nhiên hấp thụ tốt hơn và an toàn hơn so với các dạng bổ sung tổng hợp. Việc lạm dụng TPCN có thể dẫn đến thiếu hụt chất xơ, vitamin tự nhiên, tăng nguy cơ quá liều vi chất, ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa. Một chế độ ăn giàu rau xanh, trái cây, sữa, ngũ cốc nguyên cám là cách tốt nhất để đảm bảo sức khỏe.

Rất nhiều TPCN đang được quảng cáo tràn lan, sai sự thật, phóng đại công dụng, gây hiểu lầm cho người tiêu dùng. Hậu quả là người bệnh ảo tưởng về hiệu quả sản phẩm, từ bỏ điều trị, gặp phải tác dụng phụ nguy hiểm khi sử dụng không đúng cách hoặc kết hợp với thuốc điều trị, gây tốn kém không cần thiết.

“Người tiêu dùng nên kiểm tra nguồn gốc sản phẩm, chứng nhận quốc tế, bao bì, tem chống giả, tránh mua các sản phẩm quảng cáo quá mức. Cần tỉnh táo lựa chọn sản phẩm chất lượng và tham khảo ý kiến chuyên gia để tránh tác hại không mong muốn” - bác sĩ Trương Nhật Khuê Tường khuyến cáo.

Thanh Huyền