ĐD Kim Phương: “Không có cải lương tôi như cá mắc cạn”

14 tuổi đi theo đoàn hát, 17 tuổi trở thành đào chánh của đoàn cải lương Minh Cảnh, sau đó cô đào Kim Phương lần lượt được ký hợp đồng với rất nhiều đoàn cải lương tên tuổi: Minh Chưởng, Hương Mùa Thu, Thái Dương, Sài Gòn 1, Trần Hữu Trang… Từng được đứng chung sân khấu với NSƯT Thanh Nga và đảm nhận những vai diễn khá quan trọng: công chúa Bích Vân (Bên cầu dệt lụa), Trưng Nhị (Tiếng trống Mê Linh), tiểu thư Bội Ngọc (Hoa Mộc Lan)… Nhưng khi các cô đào chánh cùng thời đã thành danh thì cái tên Kim Phương vẫn chẳng được mấy ai nhớ.

Đang làm đào chánh, Kim Phương khiến mọi người chưng hửng khi xin thử sức với vai diễn tính cách. Hơn ai hết, chị hiểu mình không có nhiều lợi thế để tiếp tục làm đào chánh. Chuyển rất ngọt từ đào chánh sang đào tính cách, dù vẫn chưa được khán giả nhớ tên nhưng ít ra cũng được khán giả nhớ mặt. Thời video cải lương, chị “tung hoành” ở hầu hết các chương trình, chuyên trị những vai diễn dữ dằn, độc ác… Dù cũng đã đoạt HCV vai bà Thủy (Kẻ ngoại tình) ở Hội diễn Sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc năm 1990 và HCB vai bà Nhã (Giấc mộng không tên) tại Hội diễn năm 1995, nhưng suốt hơn 40 năm làm nghề, gần như không mấy khán giả biết chị là nghệ sĩ (NS) Kim Phương.

Mãi cho đến khi không còn quan tâm đến tên tuổi thì bất ngờ, chị lại được “trả lại tên”. từ bộ phim truyền hình Cổng mặt trời.

Hỏi làm nghề mấy chục năm nhưng không được khán giả nhớ tên, chị có chạnh lòng, Kim Phương hóm hỉnh: “Không buồn mới lạ. Mới đầu bị gọi lộn tên còn đính chính, nhưng nói lại hoài cũng mệt nên thôi. Tự an ủi rằng NS có vai diễn để lại ấn tượng cho khán giả cũng là hạnh phúc. Tới chừng nghe quen cái cách gọi “A, bà này chuyên đóng vai ác” lại thấy hay hay”.

Con đường làm nghề của NS Kim Phương tuy không có đỉnh điểm của sự thăng hoa nhưng cứ bền bỉ, lâu dài. Thôi làm diễn viên, các đồng nghiệp lại thấy chị tất tả với vai trò trợ lý ĐD, rồi ĐD cho các chương trình cải lương truyền hình mà không hề được qua một lớp đào tạo chính quy nào.

Đến với nghề hát chỉ bằng đam mê và may mắn sớm được trở thành đào chánh, được ký hợp đồng đến 100.000đ/năm (thời điểm khoảng năm 1973-1974), nhưng không hiểu sao chị vẫn cứ mê được… nhắc tuồng. Làm đào chánh nhưng tên tuổi không “hot” đến mức có thể bán vé, nên ê kíp đào chánh vẫn cứ phải đổi “ca” cho nhau. Hễ diễn thì thôi, còn không chị lại “xí phần” nhắc tuồng để vai nào cũng thuộc. Chị được trời phú cho trí nhớ đặc biệt, hễ nhắc tuồng nào là chị thuộc tất cả các vai diễn của tuồng đó. Đến bây giờ chị mới thú thiệt: “Bữa nào không được ra sân khấu là tôi bồn chồn không yên. Cứ “vái trời” để mình được đóng thế”. Cũng có lần chị được thế vai. Nhưng “Không biết có phải bị tổ nghiệp thử thách không mà cả hai lần đều “được” thế vai kép lão!” NS Kim Phương nhớ lại.

Kim Phương đang hướng dẫn diễn xuất cho DV Võ Thành Phê

Khi đã lớn tuổi, cải lương bắt đầu gặp khó, suất diễn thì ít, NS thì nhiều. Giữ vị trí phó đoàn 2 Nhà hát cải lương Trần Hữu Trang, chị càng phải làm gương, chấp nhận lùi về phía sau, nhường chỗ cho lớp trẻ. Không được đứng dưới ánh đèn sân khấu chị hệt như con cá mắc cạn. Nặng gánh gia đình, nhưng ngoài cải lương chị không biết làm gì khác. Thấy chị có trí nhớ tốt, các ĐD tin tưởng giao vai trò của trợ lý: ghi chép những đoạn được ĐD sửa trong lúc dàn dựng. Khi đã có nhiều kinh nghiệm, chị được giao việc khó hơn: đảo lại các lớp diễn hoặc viết thêm bài ca.

Mỗi lần viết xong, các ĐD chỉnh sửa, chị lại được học thêm kinh nghiệm về công tác biên tập, biết đặt bài ca chỗ nào cho trúng diễn biến của vở và tâm trạng của nhân vật; biết chọn chỗ nào để ca vọng cổ cho “đắt”… May mắn được làm việc với những ĐD tên tuổi: ĐD Chi Lăng, NSND Huỳnh Nga, NSND Trần Ngọc Giàu, NSƯT Đoàn Bá, NSƯT Trần Minh Ngọc, NSƯT Ca Lê Hồng... chị học lóm rất nhiều về công tác dàn dựng, cách phân tích tâm lý nhân vật để hướng dẫn diễn viên khai thác tối đa khả năng ca diễn và tạo dấu ấn cho vai diễn… Và khi có cơ hội, chị lại được trao trọn quyền làm công tác dàn dựng.

Đến với công việc ĐD là một may mắn bất ngờ, nhưng để có được những thành công của hôm nay lại là cả quá trình phấn đấu không ngừng của ĐD "trẻ" này. Và công việc tưởng chừng chỉ là tay ngang đã mang lại cho Kim Phương một HCV, ba HCB dành cho các vở cải lương truyền hình tại các kỳ liên hoan truyền hình toàn quốc.

Nhìn chị say sưa làm việc, say sưa nói về nghề, nghe giọng cười giòn tan, ít ai nghĩ chị đã ngoài 60 tuổi. Khác với một ĐD Kim Phương nghiêm khắc đến mức… khó chịu, luôn đòi hỏi diễn viên phải thật chỉn chu trên sàn diễn, ngoài đời chị lại là người rất dễ gần. Hầu hết các diễn viên trẻ của sân khấu gọi chị là má Phương, còn với diễn viên phim truyền hình chị lại “chết tên” má Ba. 50 năm theo nghiệp tổ, chị vẫn mải miết bước trên con đường đã chọn bằng tất cả đam mê mà không phải đắn đo suy nghĩ mình mất gì, được gì. Gia đình chị, bảy nhân khẩu thuộc ba thế hệ vẫn đang chung sống trong căn hộ chưa đầy 50m2. Thời nay làm phim kiếm tiền nhanh nhất, nhưng chị lại vẫn cứ nặng nợ với cải lương, dù so với phim truyền hình, làm cải lương vừa cực vừa thu nhập thấp hơn. Sự lựa chọn ấy đơn giản vì với chị, cải lương như máu thịt, như hơi thở.

THẢO VÂN