Dạy tích hợp không quá khó, sao vẫn có người than?

Một giờ dạy tích hợp ở Trường THCS Phước Bình (TP Thủ Đức, TPHCM) - Ảnh: Minh Linh

Không phải bây giờ mới dạy tích hợp

Ở TPHCM, từ năm 2016, Trường THCS Trần Quốc Toản 1 (TP Thủ Đức) đã dạy học theo hướng trải nghiệm sáng tạo, tích hợp kiến thức liên môn. Theo đó, nhà trường mời chuyên gia đến tập huấn cho giáo viên (GV) và thành lập nhóm GV nòng cốt. GV phải làm việc được theo nhóm để sau đó hướng dẫn cho học sinh. Khi làm việc theo nhóm đạt hiệu quả, học sinh mới dễ dàng phát triển năng lực, biết tìm kiến thức và vận dụng nó. 

Theo bà Nguyễn Thị Thu Hằng - Hiệu trưởng Trường THCS Trần Quốc Toản 1 - khi GV đã có kiến thức cơ bản về dạy học tích hợp, kiến thức liên môn, trường phân công 7 tổ chuyên môn làm 7 dự án tích hợp kiến thức liên môn để học sinh học theo hướng trải nghiệm sáng tạo. Trường yêu cầu mỗi tổ phải xem dự án học tập là “đặc sản” của tổ mình, để khi nói đến tổ chuyên môn nào thì học sinh háo hức đón chờ hoạt động của tổ chuyên môn đó. 

Tiến sĩ Chu Cẩm Thơ (Viện Khoa học giáo dục, Bộ GD-ĐT) vẫn nhớ chuyện bà được học tích hợp từ 30 năm trước: “Khi tôi học lớp Sáu, giờ học địa lý, thầy mang quả địa cầu đến lớp. Nhiều bạn trong lớp rất bất ngờ và chăm chú quan sát thầy. Bằng một quả địa cầu và xoay xoay nửa buổi, thầy chỉ cho chúng tôi rằng, Trái đất liên tục xoay và chính điều này giúp vạn vật sinh sôi. Cũng từ quả địa cầu, thầy đã kể về quá trình hình thành Trái đất và các châu lục trên Trái đất”. 

“Các bạn của tôi đều sửng sốt. Hóa ra, phải mất hàng ngàn năm, con người mới biết được chân lý “Trái đất quay xung quanh Mặt trời” và bao nhà bác học đã phải chịu thống khổ khi tìm ra, nói lên chân lý đó. Tôi vẫn nhớ cảm xúc lạ lẫm của mình khi thấy bài dạy của thầy có tên giống trong sách, nhưng những gì thầy giảng thì không giống lắm. Những bài học tiếp theo về kinh độ, vĩ độ, về gió, dòng chảy… đã cuốn hút chúng tôi. Học bài địa lý mà như học lịch sử, có hôm lại như học cả sinh học, vật lý” - tiến sĩ Chu Cẩm Thơ kể.

Hơn 10 năm trước, các GV của Trường THCS Alpha School (TP Hà Nội) đã được nhà trường tập huấn cách dạy tích hợp. Từ thực hành đến tập giảng đều gian nan nhưng các thầy cô như Hoàng Anh, Thu Trang lại rất vui khi được dạy tích hợp. Cô giáo Thu Trang nay là Giám đốc giáo dục Trường liên cấp THCS - tiểu học Vietschool Pandora, nổi tiếng với cách dạy lịch sử lôi cuốn học sinh. Cô nhớ lại, khi dạy tích hợp cách đây 10 năm, bài học được chia theo chủ đề - chẳng hạn Câu chuyện của dòng sông (tích hợp môn địa lý và lịch sử).

GV dẫn dắt để học sinh bị kích thích mà tự tìm hiểu thông tin trong sách, trong phim tài liệu, từ đó thấy được các nền văn minh đều hình thành nhờ những dòng sông kỳ vĩ.

Theo Từ điển giáo dục học, “Tích hợp là hành động liên kết các đối tượng nghiên cứu, giảng dạy, học tập của cùng một lĩnh vực hoặc vài lĩnh vực khác nhau trong cùng một kế hoạch dạy học”. 

Học sinh THCS của huyện Than Uyên, tỉnh Lai Châu tham gia Ngày hội chuyển đổi số STEM Robot năm học 2022-2023 - Ảnh: P.G.D.

Cần sự chủ động học hỏi, tìm tòi 

Cô Nguyễn Thị Thu Nga - GV bậc THCS ở quận 12, TPHCM - tâm sự rằng, ban đầu, cô rất hoang mang khi chuẩn bị dạy môn khoa học tự nhiên (KHTN) dù đã được tập huấn đầy đủ. Khi tìm tài liệu, cô vô tình xem được bài hướng dẫn dạy môn này trên mạng xã hội YouTube. 

“Tôi đã mừng phát khóc, như người đuối nước bám được cái phao. Nhờ theo dõi các bài giảng mẫu đó, tôi đã tự tin dạy môn KHTN lớp Sáu và Bảy. Từ lớp Tám trở đi, không có video hướng dẫn nữa, nhưng tôi tự tin mình sẽ dạy tốt” - cô Thu Nga nói.

Cũng như nhiều GV khác, cô Nguyễn Kiều Anh (Trường liên cấp tiểu học - THCS Ngôi sao Hà Nội, TP Hà Nội) nhận thấy không ít khó khăn khi dạy tích hợp. Tuy nhiên, cô buộc mình phải nắm được chương trình và lộ trình. Cô tự trả lời các câu hỏi: khi sách thay đổi thì mục tiêu, bài học có thay đổi hay không; chuẩn đầu ra, yêu cầu cần đạt của học sinh là gì? Cô cho biết, nhờ nắm được những vấn đề đó, cô và đồng nghiệp xác định nên truyền đạt cho học sinh những nội dung nào, từ đó cô biết những ưu điểm rõ rệt khi dạy tích hợp. 

Trước đây, cô Kiều Anh dạy môn hóa, chỉ tiếp xúc với học sinh khối Tám, Chín nhưng khi dạy môn KHTN thì các chủ đề về hóa học đã xuất hiện từ lớp Sáu - vốn là một phần nội dung của lớp Tám cũ. Ví dụ với chủ đề về ô xy trong chương trình lớp Tám trước đây, GV phải dạy tất cả nội dung về tính chất của ô xy. Khi kiến thức này được đưa xuống lớp Sáu, học sinh chỉ học nội dung đơn giản: ô xy là gì, ô xy có ở đâu và các tính chất vật lý cơ bản nhất của nó. Học sinh cũng có thể làm một thí nghiệm đơn giản, tự tư duy để trả lời câu hỏi đặt ra. Điều này khơi gợi được niềm hứng khởi cho học sinh.

Giáo viên huyện Than Uyên, tỉnh Lai Châu dự tập huấn STEM do 2 giảng viên vật lý Trường đại học Sư phạm Hà Nội giảng dạy - Ảnh: P.G.D.

Những năm gần đây, cô giáo Nguyễn Thị Hạnh (huyện Chương Mỹ, TP Hà Nội) quan tâm nhiều đến các phương pháp dạy học hiện đại nên cô tham gia vào một số nhóm liên quan trên mạng xã hội. Là GV tiểu học nhưng cô thường xuyên theo dõi các bài giảng môn KHTN bậc THCS của nhóm GV hiện đại. Cô cho biết: “Dù không dạy THCS nhưng tôi xem không sót bài giảng KHTN nào. Khi xem các bài giảng mẫu, tôi thấy phương pháp tích hợp rất hay. 2 năm nay, tôi đã hỗ trợ tốt cho con học môn KHTN lớp Sáu, lớp Bảy”.

Uông Ngọc