Dạy con sống có trách nhiệm

Hôm trước, đứa cháu gọi tôi bằng dì ghé chơi. Nghe tôi ho, cháu liền lên sân thượng hái tần dày lá đâm với chút muối, vắt nước cho tôi uống. Trong khi đó, con gái duy nhất của tôi chỉ dán mắt vào ti vi, còn ngơ ngác hỏi “Ai uống vậy? Mẹ bình thường mà”.

Con tôi rất thờ ơ, vô tâm, không phụ giúp mẹ việc nhà, không để ý hỏi han sức khỏe ông bà ngoại già yếu; tôi buồn, con cũng chẳng hay biết. “Nhiệm vụ” duy nhất của con tôi là đòi hỏi: mua quần áo, điện thoại, xin tiền đi chơi, đi du lịch… Với cháu, làm con thì được yêu sách quyền lợi, không hề nghĩ mình phải có bổn phận, trách nhiệm trong gia đình.

Người ta nói nếu cha mẹ sống tốt, hiếu thảo, chăm chỉ thì con cái sẽ nhìn vào, noi theo. Trường hợp tôi thì ngược lại, tôi càng đảm đang, quán xuyến thì con gái càng mặc định đó là chuyện của mẹ và không muốn đụng tay vào. Làm sao để dạy con sống trách nhiệm với người thân khi cháu đã là cô gái 17 tuổi?

Võ Thị Yên (Q.Bình Tân, TP.HCM)

Ảnh mang tính minh họa: Internet

Chị Yên thân mến,

Chị đã đúng khi dạy con bằng chính tấm gương của mình để mong con nhìn vào, noi theo. Nhưng kết quả giáo dục không như mong muốn, có thể do hai nguyên nhân:

Thứ nhất, do cách giáo dục của gia đình từ khi cháu còn bé. Cháu ỷ lại, lười biếng, có thể do khi còn bé, cha mẹ nuông chiều, không cần con làm việc nhà, không phân công hướng dẫn làm việc; nhưng khi cháu lớn lại muốn con biết giúp mình.

Điều này là một mong muốn không hợp lý. Trẻ không được rèn thói quen lao động sẽ không có kỹ năng và thái độ làm việc tốt. Nhiều cha mẹ khi thấy con cái lớn nhưng vô trách nhiệm, mình ngày càng lớn tuổi, sức yếu mà còn phải chăm lo việc nhà cho con, mới hối hận đã không rèn dạy con từ nhỏ.

Nguyên nhân thứ hai, do ảnh hưởng từ môi trường bên ngoài. Bạn bè cháu có chăm chỉ làm việc nhà phụ bố mẹ không? Bài vở ở lớp có quá nhiều khiến cháu không còn thời gian để quan tâm đến bố mẹ; thậm chí không được nghỉ ngơi, nên còn chút thời gian rảnh là các cháu xem ti vi, lên mạng để thư giãn.

Điều kiện sống áp lực, bận rộn ở cả người lớn và trẻ em đã hình thành lối sống kiểu cơm bụi cho nhanh, bữa cơm gia đình cũng thưa thớt khiến trẻ ít có cơ hội làm việc nhà cùng cha mẹ. Trẻ đang bị nhồi nhét, chỉ biết học như một cái máy lưu trữ thông tin chứ không được học sống như một con người, cần vui chơi, làm việc, cần giao tiếp với mọi người, biết quan tâm tới người khác…

Làm sao để cháu thay đổi, sống có trách nhiệm? Từ hai nguyên nhân trên, các bậc cha mẹ cần hiểu và thông cảm cho trẻ, giúp con giảm bớt áp lực học tập, cân bằng giữa học chữ và học kỹ năng sống từ những việc nhỏ nhất.

Cha mẹ không nên trách con vô trách nhiệm, bởi cũng do cách giáo dục gia đình nên cháu chưa ý thức về trách nhiệm của mình. Đứa trẻ nào cũng có tình yêu sâu sắc với cha mẹ, chỉ là các cháu chưa được học cách quan tâm bằng hành động cụ thể.

Chị có thể bắt đầu bằng cách phân công, hướng dẫn con gái làm việc nhà để cháu tập làm quen với lao động và kiên nhẫn, động viên khích lệ con. Chị không nên làm thay cháu, việc gì đã phân công cho con là trách nhiệm của con. Không rầy la, thúc giục, không làm hộ, dần dần cháu sẽ biết đó là việc của mình, sớm muộn cũng cần phải làm.

Cha mẹ hãy dạy con có trách nhiệm với bản thân, thông qua việc vệ sinh cá nhân, dọn phòng riêng, cho đến học cách giữ sức khỏe, cách ăn uống đúng cho khỏe, cách tự bảo vệ…

Mưa dầm thấm sâu, mỗi ngày cha mẹ tâm tình trò chuyện cùng con từng chút một. Chỉ khi trẻ biết quan tâm, có ý thức trách nhiệm với bản thân qua sự yêu thương, hướng dẫn của cha mẹ, cháu sẽ học được cách quan tâm trở lại với cha mẹ, ông bà.

Giao tiếp là tấm gương phản chiếu chính cách chúng ta cư xử với người khác. Thay vì làm hết mọi việc rồi than phiền trẻ không có trách nhiệm, cha mẹ hãy cùng con làm việc, quan tâm đến trẻ hơn, cho con được tham gia ý kiến, tham gia các hoạt động gia đình, trẻ sẽ hiểu mình là một thành viên của gia đình, được tôn trọng, yêu thương. Khi đó bài học dạy con sống có trách nhiệm sẽ lan tỏa, từ trách nhiệm với chính mình, với gia đình, xa hơn là trách nhiệm với cộng đồng, với đất nước khi cháu lớn lên.

Chuyên viên tham vấn Phạm Thị Thúy