'Đau đầu' với tiêu chuẩn gạo VietGAP

Gạo "màu" nằm ngoài quy định dán nhãn 

Cục Chế biến và phát triển thị trường nông sản (Bộ NN-PTNT) vừa tổ chức lấy ý kiến của chuyên gia, doanh nghiệp về Dự thảo Quy chế quản lý nhãn hiệu chứng nhận quốc gia Gạo Việt Nam (Vietnam Rice).

Đây được xem là một trong những biện pháp nhằm phát triển thương hiệu gạo Việt trong bối cảnh xuất khẩu gạo Việt phát triển không bền vững, xuất khẩu nhiều nhưng chủ yếu ở phân khúc chất lượng thấp, trung bình. Trong khi đó, thị trường nội địa có nhiều biến động và chịu sức ép cạnh tranh của hàng loạt thương hiệu gạo của nước ngoài như Thái Lan, Ấn Độ… 

Ông Võ Thành Đô – Phó Phó Cục trưởng Cục Chế biến và phát triển thị trường nông sản nhấn mạnh, việc xây dựng được nhãn hiệu chứng nhận quốc gia Gạo Việt Nam sẽ đẩy mạnh quảng bá sản phẩm, tạo niềm tin và uy tín của sản phẩm với người tiêu dùng. Từ đó, nâng cao năng lực cạnh tranh cho các sản phẩm gạo của Việt Nam trên thị trường thế giới.

Theo dự thảo Quy chế, các loại gạo mang nhãn hiệu chứng nhận phải là gạo trắng, gạo thơm trắng và gạo nếp trắng trồng tại các vùng được Nhà nước quy hoạch và đáp ứng các yêu cầu về chất lượng theo quy định.

Gạo Việt đang giảm sức hút và bị chèn ép ngay trên sân nhà vì chất lượng "xuống cấp".

Tuy nhiên, ông Phan Văn Hòa – Giám đốc Công ty TNHH Khoa học công nghệ Vĩnh Hòa cho rằng, các giống lúa gạo của Việt Nam hiện nay, ngay cả gạo nếp và gạo thơm đều có nhiều màu khác nhau nên việc quy định chỉ cấp chứng nhận cho gạo có màu trắng là thu hẹp lại các sản phẩm nội địa, chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế của thị trường.

Liên quan tới vấn đề này, ông Võ Thành Đô – Phó Cục trưởng Cục Chế biến và phát triển thị trường nông sản cho biết, hiện nay các giống lúa có màu hiện không nhiều, quy chế này trước mắt để phục vụ xuất khẩu theo Đề án của Chính phủ nên chỉ tập trung vào 3 nhóm gạo trên. Tuy nhiên, ông Đô cũng nhận định, trong tương lai, khi thương hiệu Gạo Việt Nam trở nên phổ biến trong nước thì sẽ mở rộng các sản phẩm.

Gạo VietGap - Kiếm đâu ra?

Một trong những điểm đáng chú ý của dự thảo quy chế là điều kiện để sản phẩm gạo được sử dụng nhãn hiệu chứng nhận quốc gia. Theo đó, gạo trong nước phải áp dụng theo tiêu chuẩn VietGAP hoặc các tiêu chuẩn tương đương khác nhằm đảm bảo sản phẩm gạo có đặc tính và chất lượng ổn định, đáp ứng các chỉ tiêu chất lượng theo quy định và truy xuất được nguồn gốc sản phẩm.

Theo các chuyên gia, ngành trồng lúa tại Việt Nam đang bị báo động bởi việc người nông dân lạm dụng các thuốc trừ sâu, thuốc phòng dịch bệnh và phân hóa học khiến ngày càng có nhiều lô hàng xuất khẩu bị trả về. Do đó, yêu cầu các sản phẩm gạo đạt chứng nhận thương hiệu Quốc gia phải sản xuất theo VietGAP là điều cần thiết để nâng cao chất lượng sản phẩm.

Các chuyên gia lo không có vùng nguyên liệu sản xuất lúa gạo VietGap theo dự thảo.

Tuy nhiên, tại cuộc họp, nhiều ý kiến lại cho rằng, đây là điều kiện “bất khả thi” với tình hình thực tế trong nước. Ông Nguyễn Anh Tuấn – Tổng Công ty Lương thực miền Bắc chia sẻ: “Tiêu chí này rất quan trọng, nên khuyến khích. Tuy nhiên, như với Vinafood 1 thì việc tìm nguồn nguyên liệu tương đối khó khăn. Qua 3 năm triển khai vừa rồi thì vùng lúa VietGAP là rất ít, các vùng VietGAP hầu hết đều trồng hoa quả”.

Ông Nguyễn Đức Cường – Công ty TNHH chế biến nông sản TPXK Tường Lân cũng đặt câu hỏi, liệu Việt Nam có đủ diện tích lúa trồng VietGAP để phục vụ sản xuất? Nhất là với điều kiện sản xuất manh mún tại khu vực miền Bắc. Ông Cường đề xuất nên khuyến khích phương thức này nhưng không bắt buộc vì thực tế không đáp ứng được.

Phó Cục trưởng Cục chế biến và phát triển thị trường nông sản Võ Thành Đô thừa nhận, hiện các DN không muốn sử dụng tiêu chuẩn VietGAP. Bởi nếu tương ứng với sản lượng xuất khẩu thì diện tích vùng quy hoạch VietGAP hiện nay là “không xuể”.

“Ví dụ, một doanh nghiệp làm ra 400 ngàn tấn gạo sẽ tương đương với 80 ngàn ha vùng nguyên liệu. Như vậy không kiếm đâu ra”, ông Đô nói. Tuy nhiên, Gạo Việt Nam là thương hiệu quốc gia, nhằm đảm bảo truy xuất sản phẩm nên nếu không có VietGAP lại là vấn đề khiến các nhà quản lý phải đau đầu.

Nhằm tháo gỡ khó khăn này, ông Trần Xuân Định – Phó Cục trưởng Cục trồng trọt cho rằng, Quy chế về nhãn hiệu Gạo Việt Nam không nên quy định “cứng” là sản phẩm đạt VietGAP mà chỉ nên đưa vào là sản phẩm thực hành nông nghiệp tốt (GAP) nói chung.

Theo ông Định, hiện nay ở Việt Nam, tại nhiều vùng trồng lúa, các chỉ số về đất và nước nằm trong ngưỡng cho phép để áp dụng kỹ thuật GAP. Bên cạnh đó, có thể áp dụng tiêu chuẩn về sản phẩm nông sản an toàn TCVN:11892/12017 mới được ban hành để thay thế, đánh giá chất lượng gạo Việt.

H.Anh