Đáp ứng nhu cầu tìm hiểu văn hóa bản địa

Tuy nhiên, bên cạnh những lễ hội hiện đại, hằng năm, TPHCM còn có rất nhiều lễ hội truyền thống như lễ hội Kỳ yên, lễ hội Nghinh Ông, lễ hội Khai hạ - Cầu an, lễ hội tết Nguyên tiêu... Thời điểm diễn ra các lễ hội truyền thống khác nhau nhưng thường là trong tháng Giêng, tháng Hai, tháng Tám và cuối năm âm lịch.

Các lễ hội văn hóa nói riêng, các di sản vật thể và phi vật thể nói chung ở TPHCM thể hiện được bản sắc của địa phương, ghi dấu và tạo nên nét độc đáo cho thành phố. Nhưng hiện nay, các lễ hội chỉ mới dừng lại ở cấp độ địa phương, thiên về phần lễ hơn phần hội nên cũng chưa thể mang màu sắc đại diện cho toàn thành phố. Đây cũng là điểm nghẽn cho du lịch mà theo tôi là khá đáng tiếc.

Đoàn thuyền ra khơi trong lễ hội Nghinh Ông ở huyện Cần Giờ - Ảnh: T.N.

Để khai thác tốt các lễ hội truyền thống gắn với du lịch của TPHCM, cần có những chương trình thí điểm nhằm làm cho phần hội của các lễ hội đặc sắc hơn. Đồng thời, phải kết nối những không gian ngoài lễ hội vào trong chương trình lễ hội thường niên, như kết nối các điểm đến du lịch, tạo không gian trải nghiệm về ẩm thực, văn hóa... Tôi nghĩ, cần cộng hưởng các yếu tố vừa nêu gắn với câu chuyện của lễ hội thì mới mong tăng được trải nghiệm, tạo thêm dấu ấn cho du khách. Còn như hiện nay, các lễ hội vẫn còn khá đơn điệu. Chẳng hạn, lễ kỳ yên hay còn gọi là lễ cầu an tại các đình có ở nhiều quận, huyện nhưng cũng chỉ gói gọn trong một vùng, trong vài ngày, không đủ sức tạo điểm nhấn.

Có một thực tế là du khách quốc tế luôn có nhu cầu tìm hiểu về văn hóa, lịch sử, tín ngưỡng đặc trưng vùng miền của một địa phương nào đó. Tuy nhiên, họ thường bị “đói” thông tin. Thêm một thực tế khác là khi biết tới lễ hội thì họ cũng không chắc rằng mình sẽ được trải nghiệm điều gì thú vị trong lễ hội đó. Do vậy, cần giải quyết 2 vấn đề. Một là tăng cường quảng bá để chia sẻ thông tin đến du khách, hai là phải xây dựng sản phẩm trải nghiệm gắn với thông tin lễ hội để khi du khách quan tâm, họ dễ dàng bị thuyết phục.

Ngoài ra, trong việc xây dựng kế hoạch phát triển các chương trình lễ hội để thu hút du khách, yếu tố thời điểm cũng rất quan trọng. Như ở miền Bắc, tháng Giêng là tháng đẹp nhất trong năm, cân bằng về mặt thời tiết, cân bằng về mặt âm dương. Nhưng vào tháng Giêng, miền Nam bước vào mùa khô. Cho nên, thời tiết cũng là yếu tố cần xem xét khi tìm cách thu hút du khách tham gia các chương trình lễ hội.

Sắp tới, Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế và du lịch sẽ nghiên cứu, tư vấn cho xã đảo Thạnh An (huyện Cần Giờ) thực hiện các sản phẩm du lịch cộng đồng, thực hành hệ sinh thái ven biển, rừng ngập mặn gắn với tín ngưỡng thờ cá ông. Trong đó, dự kiến viện sẽ lấy lễ hội Nghinh Ông làm chất liệu chính để xây dựng câu chuyện nhằm giới thiệu đến du khách.
Giữa thành phố nhộn nhịp, hiện đại, sự đan xen của những lễ hội truyền thống là nét chấm phá vô cùng đặc sắc cho bức tranh chung. Khi gắn với du lịch, yếu tố “địa phương” này càng góp phần tạo được sự hấp dẫn, tò mò cho du khách. Nhưng điều quan trọng là làm sao để phát huy được thế mạnh sẵn có. Điều này đòi hỏi cần có cách làm phù hợp, linh động và cực kỳ sáng tạo.

Tiến sĩ Dương Minh Đức - Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế và du lịch