Ngành giáo dục phải thấy lợi ích khi đưa sân khấu vào trường học

Đề án đào tạo và phát triển khán giả trẻ cho sân khấu do Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam đề xuất, đang được hoàn thiện để gửi trình Ban Bí thư, Ban Tuyên giáo Trung ương và Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. NSND Thúy Mùi - Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam và phó giáo sư - tiến sĩ Bùi Hoài Sơn - Viện trưởng Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam đã cùng trò chuyện với Báo Phụ Nữ TP.HCM về đề án này.

Phóng viên: Đào tạo và phát triển khán giả trẻ cho sân khấu không phải là câu chuyện mới. Nhưng đến nay, sân khấu vẫn khủng hoảng khán giả trẻ. Xin hỏi suy nghĩ của ông, bà?

- Phó giáo sư - tiến sĩ Bùi Hoài Sơn: Đào tạo và phát triển khán giả trẻ rất quan trọng đối với sự phát triển sân khấu ở Việt Nam. Lớp trẻ là đối tượng “khách hàng” tiềm năng nhất của mọi loại hình nghệ thuật, không riêng gì sân khấu. Nhưng thời gian qua, do chưa thu hút được đối tượng khán giả này, nên sân khấu rơi vào trạng thái trầm lắng. 

Phó giáo sư - tiến sĩ Bùi Hoài Sơn

Chúng ta cần có cách giáo dục nghệ thuật khiến người được giáo dục chủ động và tích cực hơn. Cần làm rõ thuật ngữ: nghệ thuật cho giới trẻ và nghệ thuật của giới trẻ. Ta mới làm được vế đầu tiên. Câu chuyện “cho” hay “của” này rất quan trọng, vì nó tạo ra thái độ chủ động hay thụ động của giới trẻ đối với nghệ thuật. Nếu giới trẻ tiếp cận chủ động, tích cực, sau này, họ sẽ trở thành những khán giả chủ động tích cực đối với nghệ thuật, trong đó có sân khấu.

- NSND Thúy Mùi: Từ trước tới nay, các loại hình nghệ thuật, trong đó có sân khấu, mới chỉ chăm chú vào đời sống tinh thần của người lớn mà chưa quan tâm nhiều tới đời sống tinh thần của trẻ thơ. Đời sống vật chất lẫn tinh thần ngày càng được cải thiện, các bậc phụ huynh rất mong muốn những điều tốt đẹp nhất cho con cái của họ, nhưng văn hóa nghệ thuật lại chưa chú ý nhiều đến đối tượng này. 

Lập đề án, chúng tôi mong muốn trong tương lai, chúng ta sẽ có một thế hệ công chúng đạt chất lượng. Đây vừa là cách tạo nguồn khán giả cho sân khấu về lâu dài, vừa là cách giáo dục cho thế hệ trẻ hiểu về giá trị chân - thiện - mỹ trong nghệ thuật. Xây dựng và phát triển lực lượng khán giả trẻ, cũng phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước trong việc xây dựng và phát triển con người Việt Nam toàn diện (gồm đức, trí, thể, mỹ), đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước.

* Một số nội dung trong đề án?

- NSND Thúy Mùi: Đề án dự định sẽ thực hiện theo lộ trình dài hơi. Giai đoạn đầu triển khai thí điểm tại một số thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM, Ðà Nẵng ở cả ba cấp học. Tùy theo tính chất nghệ thuật ở từng vùng miền, đề án sẽ lựa chọn các loại hình nghệ thuật sân khấu phù hợp, gần gũi nhất, giúp học sinh dễ tiếp cận. Chẳng hạn với phía Bắc là chèo và kịch nói; với miền Trung là tuồng và bài chòi; phía Nam là cải lương, đờn ca tài tử. Sau thời gian thí điểm, đề án sẽ được tổng kết, đánh giá, rút kinh nghiệm để có thể triển khai hiệu quả trên cả nước. Dự kiến trong năm 2022, đề án sẽ tiếp cận khoảng 1.000 trường ở các cấp học tại ba khu vực thí điểm.

NSND Thúy Mùi

* Nước ta đang đẩy mạnh phát triển các ngành công nghiệp văn hóa. Việc xây dựng khán giả trẻ liên quan gì tới định hướng này?

- Phó giáo sư - tiến sĩ Bùi Hoài Sơn: Để phát triển bền vững, chúng ta phải nuôi dưỡng, phát triển đối tượng khán giả tiềm năng. Họ sẽ là đối tượng thay thế khán giả hiện nay. Phải chăm sóc, khiến họ hiểu, yêu mến, làm quen với thương hiệu của chúng ta. Đặc biệt, nghệ thuật truyền thống cần sớm được tiếp cận với công chúng ngay từ nhỏ. 

Trong nghị quyết Hội nghị lần 9 Ban Chấp hành Trung ương khóa 11, có nhiệm vụ thứ năm, phát triển các ngành công nghiệp văn hóa đi đôi với việc xây dựng và hoàn thiện thị trường văn hóa. Chúng ta chỉ có thể phát triển các ngành công nghiệp văn hóa dựa trên một thị trường văn hóa phát triển, nghĩa là, chúng ta phải có những khán giả hiểu và yêu nghệ thuật. 

Khi làm công nghiệp văn hóa, khán giả là yếu tố quan trọng nhất là vì thế. Khán giả không chỉ là đối tượng thụ động, thụ hưởng sản phẩm giải trí, văn hóa, mà chính họ quyết định việc sáng tạo hoặc các sản phẩm nào của mỗi loại hình nghệ thuật. 

* Phát triển khán giả trẻ cho sân khấu không phải là câu chuyện của riêng sân khấu; song, có vẻ như thời gian qua, mối liên hệ giữa các ngành dọc/ngang vẫn còn lỏng lẻo?

- Phó giáo sư - tiến sĩ Bùi Hoài Sơn: Đây là một đề án tốt, phù hợp giai đoạn hiện nay, và cần được triển khai sớm. Kinh nghiệm cho thấy, muốn thành công, phải liên ngành. Trong đó, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phải đóng vai trò quan trọng. Ngành giáo dục phải chủ động hỗ trợ cho sân khấu, phải thấy ích lợi khi đưa giáo dục nghệ thuật vào trường học, chứ không phải tạo thành một sức ép mới hay tạo thêm một môn học khi trẻ đang quá tải vì học hành. Nghệ thuật không chỉ hướng đến cái đẹp, mà rèn luyện năng lực sáng tạo, hướng tới những giá trị đạo đức. Tham gia vào đề án này cũng là cách hỗ trợ giáo dục, khiến cho giáo dục mềm mại hơn, nhẹ nhàng, hiệu quả hơn, tạo ra những con người toàn diện.

- NSND Thúy Mùi: Phát triển và xây dựng đội ngũ khán giả trẻ cho sân khấu không phải việc của một nơi, một người, một nhóm, mà của toàn xã hội. Chúng tôi cũng mong có sự vào cuộc, sự chỉ đạo của Nhà nước. Ngành nghệ thuật không thể tự bơi mãi, vì nếu cứ tự bơi, thì mãi chẳng bơi đến đâu cả. 

Đề án mới chỉ là một định hướng và hoạch định những nhiệm vụ sắp tới cho ngành nghệ thuật sân khấu; còn để nó có thể thực sự đi vào đời sống thì trước hết, những người làm nghề, những đơn vị nghệ thuật và những nhà quản lý nghệ thuật phải tự nhận thức một cách rất sâu sắc về vấn đề này, thậm chí ngay cả các cơ quan quản lý nhà nước, đặc biệt là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cũng phải có nhận thức sâu sắc và nhanh chóng thực hiện.

* Cảm ơn NSND Thúy Mùi, phó giáo sư - tiến sĩ Bùi Hoài Sơn. 

Cốc Vũ (thực hiện)