Dân không có nước xài, hàng trăm công trình cấp nước xuống cấp, hoang phế

Dân phải gắn lọc nước... dù ở sát công trình cấp nước sạch

Tại thôn Tăng Long (xã Tịnh Long, TP. Quảng Ngãi), 2 công trình cấp nước sạch trị giá hàng tỷ đồng đóng cửa im ỉm, hoen rỉ xuống cấp nặng. Khu vực Đồng Bến Sứ, một công trình cấp nước sạch được xây dựng rất bài bản, bao gồm bể nước cao hơn chục mét, bể lọc, nhà điều hành, nhà bảo vệ, hệ thống ống dẫn nước… nhưng tất cả đều rơi vào cảnh hoang phế, phơi dưới nắng mưa.

Công trình cấp nước sạch hoang phế

Nhiều năm nay, công trình này không có người vận hành, cửa đóng kín, cỏ mọc khắp nơi. Dây leo mọc um tùm theo bể nước hướng lên trời. Tường nhà điều hành, nhà bảo vệ đã bong tróc sơn, nhiều cánh cửa gãy tả tơi. Bể nước, đường ống dẫn nước hoen rỉ. Khung cảnh hoang tàn.

Khung cảnh hoang tàn của công trình cấp nước sạch được đầu tư bài bản

Nghịch lý là hàng trăm người dân sống xung quanh công trình cấp nước sạch này hầu như phải gắn hệ thống lọc nước mới có thể sử dụng được. Cách công trình hơn 10m, bà Nguyễn Thị H. (60 tuổi), có điều kiện kinh tế khá giả đã bỏ ra gần chục triệu đồng để lắp hệ thống lọc tổng trên mái nhà. Sau đó, nước được tiếp tục lọc qua một hệ thống nhỏ hơn để sử dụng nấu ăn và tắm rửa. Bà H. cho biết, vì nước ở đây nhiễm phèn quá nên người dân không thể sử dụng được, ai cũng phải gắn hệ thống lọc nước.

Người dân phải gắn máy lọc nước để sử dụng trong khi công trình nước sạch hoang phế

Gần đó, với điều kiện kinh tế khó khăn hơn, gia đình anh Trần Văn T. (30 tuổi), có 2 con nhỏ, gắn 1 máy lọc nước nhỏ để uống hằng ngày. Các sinh hoạt còn lại vẫn phải sử dụng nước giếng bơm. Cứ 6 tháng, nhà anh T. phải thay lõi lọc 1 lần với giá vài trăm ngàn đồng. “Nếu không có máy lọc nước thì không ai dám uống nước ở đây đâu”, một người dân bày tỏ.

Một công trình cấp nước sạch khá kiên cố khác được xây dựng hồi năm 2011, tại thôn Tăng Long (xã Tịnh Long) cũng trong tình trạng “cửa đóng then cài, xuống cấp” và không ai vận hành. Năm 2006, gia đình anh Huỳnh H. (31 tuổi) cùng một số người dân thuộc diện tái định cư được di dời về khu vực này. Họ tự đóng giếng để lấy nước sinh hoạt trước khi công trình nước sạch được xây dựng. Sau khi công trình cấp nước sạch xây xong, đưa vào vận hành thì rất ít người dân "mua nước" nên công trình không phát huy được hiệu quả.

Một công trình cấp nước sạch khác cũng trong tình trạng tương tự

Ông Nguyễn Anh Tuấn, Chủ tịch UBND xã Tịnh Long xác nhận, khu vực Đồng Bến Sứ, nước bị nhiễm phèn. Công trình cấp nước sạch cho người dân tại Đồng Bến Sứ có vận hành đến năm 2019 nhưng do ảnh hưởng của cơn bão số 9, công trình này bị hư hỏng, không sửa chữa được; nhân viên vận hành công trình cũng không may gặp tai nạn qua đời, vì vậy công trình tạm dừng hoạt động cho đến nay. Nguyên nhân khác được ông Tuấn chỉ ra, số hộ gia đình tham gia mua, sử dụng nước sạch rất ít. Công suất công trình cấp nước sạch tại Đồng Bến Sứ là 350m³/ngày đêm, tuy nhiên người dân chỉ sử dụng 5m³/ngày đêm.

Hai công trình nước sạch trên được xây dựng giai đoạn 2011 - 2012, đưa vào sử dụng giai đoạn 2012 - 2013, với tổng kinh phí đầu tư gần 15 tỷ đồng.

Trước đó, chính quyền tỉnh Quảng Ngãi đã giao cho xã quản lý vận hành 2 công trình cấp nước sạch nói trên, tuy nhiên, xã Tịnh Long không đủ kinh phí và chuyên môn để vận hành các công trình nước sạch. Vì vậy từ năm 2017 đến nay, xã đã kiến nghị với cấp thẩm quyền TP. Quảng Ngãi giao cho đơn vị có chức năng tiếp nhận, quản lý, vận hành, khai thác.

Hơn 90% công trình hoạt động kém hiệu quả

Tại đảo Lý Sơn, hệ thống cấp nước sinh hoạt trung tâm huyện do Đội quản lý trật tự Đô thị và Môi trường huyện quản lý, sử dụng và khai thác, với công suất thiết kế 2.200 hộ, nhưng sử dụng thực tế chỉ có 585 hộ dân. Nguồn điện cung cấp cho nhà máy lọc nước An Bình bị thiếu, chỉ đảm bảo cung cấp 4 giờ/ngày đêm nên lượng nước sản xuất chưa đủ để phục vụ nhân dân.

Thêm vào đó, theo thiết kế, hệ thống cấp nước trung tâm huyện Lý Sơn có 7 giếng khoan; hiện tại, chỉ sử dụng được 3 giếng (giếng số 1, số 2, số 3), 4 giếng còn lại bị nhiễm mặn không sử dụng (giếng số 4, số 7 nhiễm mặn hoàn toàn; giếng số 5, số 6 nhiễm mặn nhẹ, nhưng do bão số 9 năm 2020 làm hư toàn bộ đường dây điện, tủ điện nên không sử dụng được).

Hệ thống ống nước không được sử dụng lâu năm hoen rỉ lẫn trong rác

Huyện miền núi Ba Tơ có 73 công trình cấp nước sạch, công suất thiết kế 10.896 hộ nhưng thực tế sử dụng chỉ có 2.193 hộ dân. Số công trình hoạt động không bền vững lên đến 44, chiếm 60,3%; dừng hoạt động 29 công trình chiếm tỷ lệ 39,7%. Từ năm 2019 đến năm 2021, huyện miền núi Trà Bồng đã phải thanh lý 19 công trình cấp nước sạch.  

Số công trình cấp nước sạch trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi hoạt động kém bền vững và không hoạt động lên đến hơn 90% tổng số công trình.

Theo kết quả rà soát tình hình hoạt động các công trình cấp nước sạch nông thôn tập trung trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi, toàn tỉnh, hiện có 513 công trình. Trong đó, hoạt động bền vững: 27/513 chiếm tỷ lệ 5,26%. Tương đối bền vững: 9/513 chiếm tỷ lệ 1,75%. Kém bền vững: 344/513, chiếm tỷ lệ 67,06%. Không hoạt động: 133/513 công trình chiếm tỷ lệ 25,93%.

Nhiều công trình cấp nước sạch trên địa bàn Quảng Ngãi gặp khó khăn trong vận hành, sử dụng.

Thanh Vạn