Đàn bà mùa lũ

Khi Sơn Tinh thắng Thủy Tinh, Mỵ Nương dường như im lặng. Khi Thủy Tinh tức giận, kéo quân tiến đánh Sơn Tinh ròng rã mấy tháng trời, nàng cũng im lặng. Không ai biết nàng nghĩ gì và nói gì; bởi truyền thuyết được coi là để giải thích nỗ lực chống lũ lụt của dân Việt ấy chẳng màng đến phận nữ nhi như nàng. 

Nàng bị bỏ rơi, hay cũng có thể tự cho phép mình đứng ngoài cuộc. Nàng đang chịu tiếng là nguyên cớ dẫn đến “chiến tranh” giữa hai người đàn ông tài năng. Chẳng phải sao, hàng trăm cuộc chiến xưa nay ở Đông lẫn Tây đều có bóng hình mỹ nhân khơi mào, Mỵ Nương chỉ gán vào danh sách ấy thêm một phần kịch tính trong cuộc thi tài có vẻ bất công. Còn so với tất cả, nàng mờ nhạt. Nàng đã thuộc về Sơn Tinh ngay từ giây phút vua cha đặt định thử thách với hai chàng trai xa lạ.

Truyền thống đứng về Sơn Tinh, đứng về phía những ngọn núi không ngừng cao hơn chính là một biểu hiện quan trọng của tư duy chọn đồi núi, đồng bằng để cư trú của người Việt xưa. Lũ lụt là nỗi ám ảnh lớn và thường trực với cư dân nông nghiệp, đặc biệt những địa hình chằng chịt các con sông lớn, ăn sâu vào địa bàn sinh sống. Bởi thế, một trong những kế sách trọng yếu của các triều đại quân chủ là đắp đê ngăn lũ, biến đê trở thành lá chắn cho làng mạc nhỏ bé ăn theo đất phù sa canh tác trồng trọt. 

Ký ức mùa lũ lụt chẳng có gì đẹp đẽ nhưng thường neo lại ở hình ảnh những người đàn bà tần tảo. Ảnh: Minh Thanh

Tuy việc đắp đê và trị thủy trong lịch sử thường gắn chặt với nam giới, các vị quan chức trông coi công việc này cũng là nam nhân nhưng tâm thức dân gian, thú vị thay, lại hướng nhiều đến các nữ thần linh có khả năng bảo bọc, che chở, phù trợ đời sống thế tục. Yếu tố nữ trong hệ thống thủy thần kéo dài từ Bắc chí Nam là một đặc trưng nổi bật của tín ngưỡng thờ Mẫu, khiến dân chúng tin rằng Mẹ/Mẫu có sức mạnh siêu nhiên và tấm lòng trắc ẩn trước những tình huống khốn khó của chúng sinh. 

Một trong tứ Mẫu là Mẫu Thoải, mẹ của người dân miền sông nước, dạy dân đóng thuyền bè, đan lưới bắt cá, ban mưa thuận gió hòa để mùa màng bội thu. Mẫu Thoải cũng thường ra tay cứu giúp những người lâm nạn sông biển, hiển linh che chở thuyền bè mỗi khi sóng to gió cả.

Theo đà xuôi phương Nam của Đại Việt xưa, Mẫu Thoải sẽ được lan rộng dưới dạng các thần tích, đền thờ, phủ điện nằm dọc theo các cửa sông đổ ra biển. Thờ phụng thủy thần, tôn kính Mẫu Thoải xem ra chưa bao giờ phai nhạt trong xã hội hiện đại, trong bối cảnh công cuộc chống thiên tai bão lũ đã nâng lên thành quy mô quốc gia với nhiều phương tiện kỹ thuật tối tân.  

Với phần nhiều người từng sống ở những vùng sông nước, ký ức mùa lũ lụt chẳng có gì đẹp đẽ nhưng thường neo lại ở hình ảnh những người đàn bà tần tảo. Chẳng như nàng Mỵ Nương im lặng, đàn bà mùa lũ tay bồng tay bế con cái chạy đôn chạy đáo tìm chỗ trú ẩn. Họ cũng tranh thủ, như con kiến làm lụng chẳng hề nghỉ tay, lặn lội ra sông ra đồng vớt vát con cua con cá.

Ở vùng núi, đàn bà mùa lũ có hàng trăm gùi bắp phải gùi lên trần nhà. Ở đồng bằng, đàn bà mùa lũ có bao heo, gà, vịt để thấp thỏm lo âu. Toàn những thứ rất khó gọi tên nhưng đều do mồ hôi nước mắt tích lũy, nhìn thấy dòng nước lũ dâng cao là nhìn thấy nguy cơ mất trắng.

Khi đi cứu hộ miền Trung, các lực lượng chức năng gặp những gia đình chỉ toàn phụ nữ và trẻ em

Đàn bà mùa lũ xót của còn hơn đau đẻ, xót vườn tược ruộng đồng còn hơn xót muối. Đàn bà mùa lũ rối bời kêu khóc trên mạng xã hội, run rẩy nhường nhịn miếng cơm manh áo cho con cho cháu. Nhưng có lẽ chưa khi nào như năm nay, đàn bà mùa lũ chít khăn tang trắng nhiều đến thế. Lũ rồi sẽ qua, kiệt sức và kiệt quệ đến mấy rồi cũng dần hồi phục.

Chỉ những khăn tang trắng đầu là sẽ mãi thành quả phụ, cô đơn lay lắt suốt phần đời còn lại trong nhớ thương chồng con đã mất. Không phải là Mỵ Nương, đàn bà mùa lũ không đứng về phía chiến thắng nào. Nếu thiên tai nghiệt ngã cứ giáng xuống bất thường, đàn bà mùa lũ chẳng biết cầu xin Mẫu nào để hết cơ cực, tủi phận. 

Nhưng đàn bà mùa lũ đã biết cách mạnh mẽ. Câu chuyện cứu trợ, thiện nguyện vùng lũ lụt của nhiều mỹ nhân thời hiện đại, dưới lực đẩy truyền thông, đang chói ngời dư luận. Hẳn không ít nam nhi hổ thẹn vì sự chần chừ, bàn ra tính vào của mình. Dẫu thế nào, thực tâm hay biểu diễn, thì bản tính Mẫu dễ mủi lòng trước khổ nạn của đồng bào ruột thịt ấy, cũng là điều đáng tin yêu hơn là gièm pha, đàm tiếu. 

Nhi Nữ Thường Tình