Đại tướng Võ Nguyên Giáp và nữ tướng Nguyễn Thị Định

“Ấn tượng của Đại tướng về bà Nguyễn Thị Định?”, “Đời thường của Đại tướng trong những năm tháng hòa bình?”, “Mối tình đầu của Đại tướng”, “Đại tướng nghĩ gì khi trong hai cuộc trường chinh kháng chiến của dân tộc có quá nhiều phụ nữ tham gia và hy sinh, có quá nhiều những bà mẹ mất con, những người phụ nữ trở về sau cuộc chiến tranh sống trong góa bụa, cô đơn?”...

Cô Ba Định vá áo cho chiến sĩ trong những năm ở chiến khu

Thư ký của Đại tướng báo, Người chỉ dành 30 phút cho cuộc gặp đoàn miền Nam. Chiều 8/7/1995, tôi dũng cảm bước vào cuộc phỏng vấn lịch sử trong cuộc đời viết văn, viết báo của mình.

Thời lượng ngắn ngủi, dĩ nhiên, tôi ưu tiên cho câu hỏi về những kỷ niệm của Đại tướng với nữ tướng Nguyễn Thị Định - Phó Tổng tư lệnh Quân giải phóng miền Nam. Tôi kinh ngạc và cảm động, bởi những ký ức của Đại tướng về vị nữ tướng miền Nam như nằm sẵn trong trái tim Người. Đại tướng kể một mạch, tôi cắm cúi ghi chép:

“Ấn tượng đầu tiên khi tôi được gặp chị Nguyễn Thị Định là một người phụ nữ có tính cách mạnh mẽ, kiên cường; ẩn trong vẻ đẹp dịu dàng, đôn hậu của phụ nữ Nam bộ. Về sau, tôi được biết chị xuất thân từ một gia đình nghèo ở Bến Tre, sớm tham gia cách mạng, đi từ phong trào cách mạng cơ sở mà lên. Chị là một phụ nữ toàn diện về chính trị, quân sự, ngoại giao. Tên tuổi của chị từ máu lửa phong trào cách mạng miền Nam mà ra, gắn với Đảng bộ Giồng Trôm trong những năm ác liệt nhất.

 Sau này, tôi càng khâm phục chị vì người phụ nữ dịu dàng tôi được gặp năm ấy, trong kháng chiến chống Mỹ đã lãnh đạo đồng bào Bến Tre làm nên cuộc đồng khởi, sáng tạo chiến pháp ba mũi giáp công đánh giặc vô cùng hiệu quả. Đây là nghệ thuật chiến đấu toàn dân, rất độc đáo mà chỉ ở Việt Nam mới có hình thức sáng tạo này. Về sau, chị được phong quân hàm tướng, với vai trò Phó Tổng tư lệnh Quân giải phóng miền Nam. Chị xứng đáng với vai trò quan trọng, đáng tự hào ấy. Chị thực sự có tài năng quân sự…

Sau này, chị vẫn là vị tướng trong thời bình, khi phụ trách ngành thương binh xã hội, đã có những việc làm cụ thể, thể hiện trách nhiệm với nhân dân. Khi giữ trọng trách Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Hội đồng Nhà nước, chị đã quán xuyến những việc của Nhà nước, của Quốc hội. Tôi khâm phục chị vì tính trung thực, quyết liệt chống lại sự tha hóa, kiên định bảo vệ chân lý. Trên mọi cương vị công tác, tôi cảm động vì đức tính giản dị, gần gũi với anh chị em, đồng đội của chị. Chị là người phụ nữ thể hiện sâu sắc truyền thống nhân ái của dân tộc Việt Nam. Tôi không ngạc nhiên vì sao chị không chỉ được đồng bào trong nước mà nhân dân nhiều nước trên thế giới cũng rất ngưỡng mộ, yêu mến. Những năm cuối đời, chị bị bệnh tim nặng. Một lần gặp chị, tôi chân thành khuyên chị nên chú ý giữ gìn sức khỏe. Chị không nói gì, cười rất hiền, gương mặt đầy ưu tư…

Bác Hồ và Đại tướng Võ Nguyên Giáp với các anh hùng Miền Nam tại khu vườn Phủ Chủ tịch ngày 15/11/1965

Một kỷ niệm sâu sắc khi tôi nhớ về chị là câu chuyện chị gõ mọi cánh cửa quyền lực cao nhất, đi về những nơi xa xôi tìm hiểu, minh oan cho một cán bộ quân sự. Một lần, chị đi thăm nghĩa trang Trường Sơn, thay vì nghỉ lại, chị đã vội vã ra Hà Nội ngay, để kịp “chiến đấu” cứu số phận một con người. Tôi không khỏi ái ngại cho tuổi tác và sức khỏe của chị. Lúc đó, nếu có đủ quyền, tôi đã giữ chị ở lại… Nào ngờ điều lo lắng của tôi đã trở thành sự thật. Năm 1992, chị Ba Định mất đột ngột ở TP.HCM vì bệnh tim”.

Lặng đi một lúc, Đại tướng nói: “Chị Ba Định là vị tướng cả thời chiến lẫn thời bình. Chị là người phụ nữ Nam bộ dịu dàng nhưng rất cương trực, dũng cảm. Ở cương vị nào chị cũng hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao. Bác Hồ từng khen chị: “Phó Tổng tư lệnh Quân giải phóng là cô Nguyễn Thị Định. Cả thế giới chỉ nước ta có vị tướng quân gái như vậy. Thật vẻ vang cho miền Nam, cho cả dân tộc ta”. Tôi tự hào về chị”.

Lần lượt, Đại tướng trả lời những câu hỏi phỏng vấn của tôi. Với sự độ lượng, cởi mở, Người nói nhiều hơn cả yêu cầu người phỏng vấn. Đại tướng luôn dành cho phụ nữ sự quý mến, trân trọng đặc biệt. Đại tướng có một nguyên tắc giản dị trong đời sống gia đình: luôn nỗ lực mang lại hạnh phúc cho nhau, yêu thương, tôn trọng nhau.

Đại tướng đã thốt lên lời tự đáy lòng: “Trải qua hai cuộc chiến tranh chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ để đất nước được hòa bình thống nhất, có biết bao đồng bào, chiến sĩ đã hy sinh, có biết bao công lao của những người mẹ, những thế hệ lãnh đạo đã khuất. Công lao đóng góp của tôi cũng có nhưng chỉ là một giọt nước trong biển cả mà thôi”.

 TRẦM HƯƠNG