Đại học tuyển sinh vượt chỉ tiêu: Do “giơ cao đánh khẽ”, tỉ lệ ảo cao...

Nhiều ý kiến cho rằng cần có quy định phù hợp hơn trong việc xác định chỉ tiêu đào tạo của các trường (trong ảnh: Trường đại học Kinh tế Tài chính TPHCM nhận hồ sơ tuyển sinh năm 2022) - Ảnh: P.T.

Vượt chỉ tiêu nhiều năm liền

Tiến sĩ Nguyễn Đức Cường - Chánh thanh tra Bộ GD-ĐT - thông tin, đến nay đã có 78 cơ sở giáo dục đại học bị xử phạt vì vi phạm trong công tác tuyển sinh năm 2021. Trong đó, một số trường vi phạm điển hình như: Trường đại học FPT tuyển sinh vừa vượt chỉ tiêu tối đa theo năng lực, vừa tuyển sinh không đúng đề án đã công khai, vượt chỉ tiêu cả trình độ đại học cả trình độ thạc sĩ; Trường đại học Kinh doanh Công nghệ Hà Nội, Trường đại học Nguyễn Trãi đều tuyển vượt chỉ tiêu... Với công tác tuyển sinh năm 2022 thì hiện thanh tra bộ đang chờ các trường báo cáo để xác định cơ sở nào đã tuyển vượt chỉ tiêu.

Theo tìm hiểu của chúng tôi, trong năm 2021, tổng chỉ tiêu của Trường đại học FPT là 9.900 nhưng số thí sinh nhập học lên đến 10.392, vượt 492 sinh viên. Trong đó, ngành quản trị kinh doanh vượt 239 chỉ tiêu, ngành công nghệ thông tin vượt 324 chỉ tiêu, ngành ngôn ngữ Anh vượt 31 chỉ tiêu. Dù đã bù qua sớt lại với những ngành tuyển thiếu sinh viên nhưng tổng số vượt chỉ tiêu vẫn cao như nói trên.

Đáng nói, đây không phải lần đầu trường này tuyển vượt chỉ tiêu. Năm 2020, chỉ tiêu của trường là 7.800 nhưng có 8.609 sinh viên nhập học, vượt 809 em. Trước đó, năm 2019, chỉ tiêu 5.300 nhưng tuyển đến 6.059 sinh viên, vượt 759 em. Riêng với ngành quản trị kinh doanh, vượt chỉ tiêu rất lớn, trong đó năm 2020 tuyển vượt 570 chỉ tiêu, năm 2019 tuyển vượt đến 701 chỉ tiêu. Bên cạnh đó, dù tuyển sinh vượt mức cho phép nhiều năm liền, nhưng trường vẫn được cấp chỉ tiêu tăng dần qua từng năm.

Phó giáo sư, tiến sĩ Đỗ Văn Dũng - nguyên Hiệu trưởng Trường đại học Sư phạm kỹ thuật TPHCM - cho rằng hiện nay gần như nguồn thu của các trường hoàn toàn phụ thuộc vào học phí, đặc biệt các trường tự chủ. Cho nên ở đây là vấn đề sống còn, nếu tuyển không đủ chỉ tiêu thì không đủ tiền chi trả cho bộ máy, đầu tư phát triển, mua sắm trang thiết bị...

Theo ông Đỗ Văn Dũng, do cách tuyển sinh mấy năm nay, tỉ lệ thí sinh ảo luôn khá cao. Như năm 2022, tuy Bộ GD-ĐT đã đưa tất cả phương thức lên hệ thống lọc chung nhưng tỉ lệ ảo vẫn lên đến 18%. Đó là mới thống kê trên hệ thống, chưa kể trong số những em đã trúng tuyển có những em không nhập học vì nhiều lý do.

Ngay cả những ngành điểm chuẩn cao thì nguy cơ các em không nhập học cũng rất lớn, vì các em giỏi dễ có cơ hội kiếm học bổng du học. Còn những em điểm thấp đậu vào trường đa phần ở các nguyện vọng dưới, không thực sự yêu thích nên cũng dễ bỏ học. Như vậy, tỉ lệ ảo tồn tại không chỉ trên hệ thống mà ngay cả trong thực tế. Chính vì vậy, các trường luôn “trừ hao” bằng cách gọi cao hơn chỉ tiêu ít nhất 50%, để bù qua sớt lại.

Quy định không theo kịp thực tế

Ông Đỗ Văn Dũng cho hay, trong quá trình học tập, một số trường đại học lớn như Trường đại học Bách khoa (Đại học Quốc gia TPHCM), Trường đại học Sư phạm kỹ thuật TPHCM, mỗi năm cho nghỉ học khoảng 10% sinh viên. Do đó, số lượng sinh viên giảm dần cho đến cuối khóa không còn được bao nhiêu. Như ở các nước không siết đầu vào, chỉ yêu cầu đầu ra cung cấp cho thị trường nhân lực đảm bảo chất lượng.

Việc Bộ GD-ĐT cứ siết đầu vào và phạt đối với những trường hợp vượt chỉ tiêu dù không đáng kể là chưa thực sự hợp lý. Bởi thực tế nếu các trường tuyển thiếu hoặc vừa đủ chỉ tiêu thì sẽ phải nới lỏng yêu cầu về chất lượng đào tạo, không dám ra đề thi khó hoặc kiểm tra quá gắt gao vì sợ sinh viên bỏ học. Từ đó sẽ ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng đầu ra.

Việc xây dựng chỉ tiêu đào tạo dựa trên số giảng viên như hiện nay, theo ông Đỗ Văn Dũng, cũng chưa thực sự hợp lý vì giảng viên dịch chuyển tự do giữa các trường. Tương tự, về cơ sở vật chất, mỗi ngày có thể chia ra 3 ca học nên số lượng phòng ốc có thể đáp ứng nhiều hơn chỉ tiêu. Chưa kể, với một số môn, sinh viên có thể học lý thuyết trực tuyến với cả ngàn em cùng lúc. Do đó, chỉ nên yêu cầu chặt về cơ sở vật chất phòng thí nghiệm để đảm bảo chất lượng thực hành. Còn việc “siết” cơ học, máy móc như hiện nay là chưa phù hợp thực tế.

Tiến sĩ Nguyễn Trung Nhân - Trưởng phòng Đào tạo Trường đại học Công nghiệp TPHCM - nhìn nhận, việc thay đổi chính sách tuyển sinh liên tục trong những năm qua cũng phần nào khiến các trường rất khó dự đoán tỉ lệ ảo. Bên cạnh đó, theo quy định mới hiện nay phải tính toán không được vượt chỉ tiêu ở từng ngành cũng gây khó cho các trường, vì có những ngành tuyển chỉ 50 chỉ tiêu thì vượt 2-3 em cũng đã vi phạm.

Phó giáo sư, tiến sĩ Nguyễn Vũ Quỳnh - Phó hiệu trưởng Trường đại học Lạc Hồng - cũng cho rằng hiện nay các trường được đào tạo trực tuyến 30% chương trình nhưng lại chưa có quy định về điều chỉnh chỉ tiêu phù hợp. Khi đào tạo trực tuyến thì không căn cứ vào số lượng phòng ốc nữa mà phụ thuộc vào hạ tầng công nghệ thông tin của nhà trường. Ngoài ra, việc tính chỉ tiêu căn cứ trên tỉ lệ sinh viên ra trường có việc làm trong khi tỉ lệ này chưa thực sự chuẩn xác. Bởi có thể xác định số lượng sinh viên có việc làm nhưng không nắm được việc làm có đúng ngành nghề được đào tạo hay không.

Do đó, rất cần những báo cáo đáng tin cậy về dự báo nhu cầu nhân lực quốc gia, và những khảo sát bài bản về tỉ lệ sinh viên ra trường có việc làm đúng ngành nghề. Trên cơ sở đó mới tính toán chỉ tiêu đào tạo phù hợp cho từng trường, từng ngành nghề, từng khu vực. 

Phương Thanh