“Đặc sản” của mẹ chồng

Quê chồng tôi là một làng nhỏ ven biển miền Trung, đầy nắng, gió và cát. Thức ăn quanh năm chỉ có cá và mắm (tự muối). Ở vùng đất mà nhìn đâu cũng thấy cát trắng lóa mắt thì chỉ khoai mì là được trồng nhiều và phát triển tốt. Khoai mì quê chồng tôi củ nào củ nấy to và rất ngon. Quê nghèo, nhà cũng không khá giả, mẹ chồng tôi trồng đủ thứ rau trong vườn, tuy không lên xanh tốt vì nước hiếm nhưng cũng đủ ăn, tiết kiệm được khoản tiền rau.

Hôm đó chúng tôi về muộn, nhà không có thức ăn gì. Để nấu nồi canh, mẹ chồng tôi ra vườn quơ một nhoáng đủ loại rau. Rồi mẹ múc một muỗng mắm cái (mắm nêm) bỏ vào xoong, nấu với mớ rau vừa cắt. Hồi đó, tôi không ăn được món canh này, nhưng cả gia đình chồng ai nấy đều khen ngon, nhất là chồng tôi, anh luôn miệng kêu: “Đã thèm quá!”.

Sau này, đi nhiều nơi, tôi thấy món lẩu mắm trong các nhà hàng dường như là “khúc biến tấu” món canh rau nấu với mắm cái của mẹ chồng. Khi được bày biện trên bàn với các thứ thịt, cá và những dĩa rau mồng tơi, rau cải xanh ngộn, tất nhiên món lẩu mắm phải sang hơn món ăn quê mùa của mẹ chồng tôi.

Buổi chiều ở quê chồng tôi người ta thường ra ngồi trước nhà hóng mát. Tôi nhớ một lần, có một gánh hàng rong đi qua và dừng lại trước ngõ. Mấy cô gái xúm đến, chuyện trò rôm rả, ăn hàng.

Tò mò, tôi hỏi cô em chồng xem người ta bán món gì. Cô em chồng kéo tôi ra, giới thiệu món “đặc sản” chỉ nơi đây mới có là món bột lọc. Mà đúng là đặc sản thật khi lần đầu tôi thấy món bột lọc độc đáo như vậy. Bột mì tinh được làm từ khoai mì “đặc sản”, khuấy lên, có màu trắng trong, múc ra thành từng chén bằng cỡ chén cơm được sắp sẵn trên sàng. Chị bán hàng lấy chén bột, chan mắm nêm vào rồi đưa cho khách.

Thú thật hồi ấy, tôi không tài nào ăn được, nhưng nhìn quanh thấy ai cũng xắn từng miếng ăn ngon lành. 

Sau này quen dần, rồi mấy chục năm là con dâu quê nghèo miền Trung nắng gió, mỗi lần về, tôi lại thèm ăn món bột lọc chan mắm nêm “đặc sản” hay món canh rau nấu với mắm cái của mẹ chồng. Mắm nêm bà tự  tay muối, con cá chín đỏ au mà không hề bỏ chút màu nào. Muỗng mắm cái còn nguyên con cá làm cho nồi canh rất ngọt nước. Mắm nêm ăn với bột lọc thì pha chế công phu lắm. Tỏi, ớt giã nhuyễn, đường, chanh pha vào nước mắm nêm nguyên chất, chắt lấy từ trong vại sành rất sạch sẽ, không sợ đau bụng. 

Cha mẹ chồng tôi giờ đã khuất núi. Các em chồng lần lượt bỏ quê về phố, ngôi nhà nhỏ ngày ấy đã sang tay người chủ khác, tôi chẳng còn nơi để về mỗi dịp tết hay hè nữa. Tôi cũng chẳng tài nào muối được một hủ mắm nêm như mẹ chồng ngày xưa. Mỗi lần nhớ mẹ, chồng tôi lại thèm món ăn nhà nghèo hồi đó: canh rau (lộn xộn) nấu với mắm cái. 

Riêng tôi không bao giờ quên được dáng mẹ chồng gầy nhỏ, đứng đón vợ chồng tôi cùng các cháu từ ngoài ngõ, rồi thoắt cái thấy bà trên nhà, liền đó thấy bà xuống bếp, bước nhanh ra vườn, tay quơ vội một rổ rau, lúi húi trong gian bếp nhỏ múc một muỗng mắm cái… Khói bếp buổi chiều bay lên quyện trong gió, thoảng một mùi nồng nồng, cay cay. 

Kim Duy