Cựu Thủ tướng Shinzo Abe: Người góp công lớn phục hồi kinh tế Nhật Bản

Cựu Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe được đưa đến bệnh viện trong tình trạng hôn mê sau khi bị bắn ngay trên bục diễn thuyết

Vụ việc cựu Thủ tướng Shinzo Abe bị bắn trong lúc đang phát biểu vận động tranh cử vào sáng ngày 8/7 đã tạo nên cơn địa chấn với công chúng Nhật Bản nói riêng và thế giới nói chung. Bởi Nhật Bản nổi tiếng là quốc gia an toàn bậc nhất thế giới và sở hữu luật kiểm soát súng nghiêm ngặt hơn bất cứ đâu.

Mặc dù đã từ chức vào năm 2020 do gặp một vấn đề sức khỏe nhưng cựu Thủ tướng Shinzo Abe vẫn là một trong những nhân vật đáng chú ý nhất trên chính trường xứ sở mặt trời mọc. Cụ thể, ông Abe đã bị tái phát bệnh mãn tính viêm loét đại tràng và không đủ sức khỏe để lãnh đạo đất nước. Đây cũng là nguyên nhân chính ông đột ngột từ chức thủ tướng vào năm 2007 sau khi nhậm chức được 1 năm.

Sau khi từ chức vào năm 2007, ông Abe đã tái đắc cử vào năm 2012 khi bệnh tình được khống chế. Kể từ đó ông luôn là nhân vật nổi bật trong nền chính trị Nhật Bản và giành được nhiệm kỳ Thủ tướng thứ 3 vào năm 2017, thứ 4 vào năm 2019.

Sinh năm 1954, Abe được nuôi dưỡng trong một gia đình chính trị nổi tiếng. Ông ngoại của ông Abe, Nobusuke Kishi, là Thủ tướng Nhật Bản giai đoạn 1957-1960, trong khi cha là ông Shintaro Abe giữ chức ngoại trưởng giai đoạn 1982-1986. Ông đã thăng tiến qua các cấp bậc, cuối cùng trở thành Chánh văn phòng nội các cho Thủ tướng Junichiro Koizumi vào năm 2005, và đã thay thế ông Koizumi trở thành lãnh đạo đảng cũng như thủ tướng một năm sau đó.

Thời gian cầm quyền đầu tiên của ông đầy sóng gió, khi nhiều quan chức nội các từ chức sau những bê bối, đặc biệt là vụ tự sát của Toshikatsu Matsuoka, Bộ trưởng Nông nghiệp trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Abe.

Dưới thời của ông Shinzo Abe, đảng Dân chủ Tự do của ông (LDP) cũng có nhiều thành công lớn. Sở hữu bề ngoài khá điềm đạm nhưng ẩn sâu bên trong cựu Thủ tướng được mọi người nhận xét có tính cách khá kiên định, ông góp phần không nhỏ trong việc giúp phục hồi nền kinh tế Nhật Bản.

Dưới đây là những thành tựu, đóng góp cũng như những quyết định gây tranh cãi của cựu Thủ tướng Shinzo Abe xuyên suốt các nhiệm kỳ.

Cựu Thủ tướng Shinzo Abe ghi dấu ấn với nhiều thành tựu xuyên suốt thời gian tại vị

Chính sách đối ngoại

Ông Abe đã trở nên nổi tiếng trên toàn quốc vào đầu những năm 2000 khi tháp tùng Thủ tướng lúc đó là Junichiro Koizumi trong chuyến công du tới Bình Nhưỡng để đàm phán về việc thả các công dân Nhật Bản bị Triều Tiên bắt cóc.

Mặc dù cố tìm cách cải thiện mối quan hệ với Trung Quốc và Hàn Quốc, nơi mà những ký ức thời Thế chiến thứ 2 còn hằn sâu, tuy nhiên ông Abe một lần nữa tạo ra làn sóng phản đối dữ dội từ 2 nước láng giềng. Năm 2013, ông đến thăm đền Yasukuni ở Tokyo, nơi được Bắc Kinh và Seoul coi là biểu tượng cho chủ nghĩa quân phiệt trong quá khứ của Nhật Bản. 

Tuy nhiên, sau nhiều năm có mối quan hệ lạnh nhạt với Trung Quốc, ông Abe đã cố gắng mở ra một kỷ nguyên mới, khi thực hiện chuyến thăm đầu tiên đến Bắc Kinh. Ông gặp ông Tập Cận Bình, nhà lãnh đạo Trung Quốc, vào năm 2018.

Ông Abe là một trong số ít các nhà lãnh đạo thế giới duy trì mối quan hệ thân thiết nhất quán với cựu Tổng thống Donald Trump, thường xuyên trò chuyện qua điện thoại và chơi golf.

Chính sách trong nước

Từ năm 2017, ông Abe đã ấp ủ mong muốn về việc tạo ra một quân đội Nhật Bản mạnh mẽ hơn, không chỉ xuất phát từ việc Triều Tiên liên tục phát triển vũ khí hạt nhân và phóng tên lửa vào nước này. Trong nhiều năm, ông đã tìm cách sửa đổi điều khoản hòa bình trong Hiến pháp của Nhật Bản, vốn được Hoa Kỳ áp đặt sau chiến thắng trong Thế chiến thứ hai.

Dẫu vậy, mục tiêu “bình thường hóa” quân đội Nhật Bản của ông cuối cùng đã thất bại, vì ông không thể làm lay động suy nghĩ của công chúng.

Vào thời điểm dịch bệnh bùng phát, ông Abe không được lòng dư luận khi chậm đóng cửa biên giới và chậm áp đặt tình trạng khẩn cấp kêu gọi người dân ở nhà. Các nhà phê bình cho rằng ông Abe thiếu khả năng lãnh đạo, đặc biệt là về kinh tế.

Tuy nhiên, tỷ lệ tử vong của Nhật Bản vẫn thấp hơn nhiều so với nhiều quốc gia phát triển khác.

Ông Shinzo Abe nhiều năm liền bị hành hạ bởi chứng viêm loét dạ dày mãn tính

Chính sách kinh tế

Di sản lâu dài nhất của ông Abe có thể là một loạt các chính sách kinh tế nhằm phục hồi tốc độ tăng trưởng kinh tế một thời của Nhật Bản. Chương trình “Abenomics” của ông nhằm chống lại các mối đe dọa của nạn lạm phát và lực lượng lao động già hóa, chú trọng vào 3 mục tiêu chính là các gói kích thích tiền tệ ồ ạt, gia tăng chi tiêu chính phủ và cải cách cơ cấu.

Sự kết hợp này đã mang lại kết quả ấn tượng trong những năm đầu nhiệm kỳ của ông, đưa nền kinh tế thoát khỏi tình trạng bất ổn và nâng tầm vị thế quốc tế của ông Abe. Tuy nhiên sự tăng trưởng bị ảnh hưởng trong năm 2019 do cuộc chiến thương mại giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ, càng bị thiệt hại nặng nề hơn khi đại dịch COVID-19 bùng phát.

Dù vậy, yêu tố quan trọng, được đánh giá tích cực trong cương lĩnh kinh tế của ông Abe là nỗ lực trao quyền cho phụ nữ. Ông lập luận rằng việc tăng cường sự tham gia của nữ giới vào lực lượng lao động sẽ giúp đối trọng với tình trạng dân số đang giảm và già hóa. Tuy vậy, một số lời hứa ban đầu trong chương trình nghị sự “Womenomics” của ông - chẳng hạn như nâng cao đáng kể tỷ lệ phụ nữ trong quản lý và trong chính phủ - đã không bao giờ thành hiện thực.

Minh Hương (theo New York Times và AP)