Cuộc chiến quyết liệt cho vị trí lãnh đạo WTO

Tám ứng cử viên cạnh tranh để trở thành người đứng đầu tiếp theo của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) - một tổ chức đang đối mặt với không ít thách thức ngay cả trước khi xảy ra khủng hoảng kinh tế toàn cầu do đại dịch COVID-19.

Nhà lãnh đạo WTO đầu tiên từ châu Phi?

Giữa tháng Năm, Tổng giám đốc WTO người Brazil - ông Roberto Azevedo, 62 tuổi - tuyên bố sẽ kết thúc nhiệm kỳ sớm một năm vì lý do cá nhân, buộc 164 quốc gia thành viên WTO phải tiến hành bầu chọn người kế nhiệm chỉ sau ba tháng thay vì chín tháng như thường lệ. Điều này tạo cơ hội cho Mỹ, Liên minh châu Âu và các quốc gia khác định hình lại tổ chức.

Sự ra đi sớm của Tổng giám đốc WTO - ông Roberto Azevedo - đã gây ra cuộc đua tranh quyết liệt cho vị trí người kế nhiệm

Tám ứng cử viên thay thế Roberto Azevedo bao gồm Bộ trưởng Thương mại quốc tế Vương quốc Anh Liam Fox, Bộ trưởng Thương mại Hàn Quốc Yoo Myung-hee, cựu Chủ tịch Đại hội đồng của WTO người Kenya Amina Mohamed, cựu Phó tổng giám đốc WTO và Thứ trưởng Ngoại giao Mexico phụ trách khu vực Bắc Mỹ Jesus Seade Kuri, cựu Bộ trưởng Tài chính và Ngoại giao Nigeria Ngozi Okonjo-Iweala, cựu Vụ trưởng Vụ Thương mại dịch vụ và Đầu tư của Ban thư ký WTO người Ai Cập Hamid Mamdouh, cựu Bộ trưởng Ngoại giao Moldova Tudor Ulianovschi và cựu Bộ trưởng Kinh tế Saudi Arabia Mohammed al-Tuwaijri.

Trong số các tổng giám đốc đắc cử kể từ khi WTO được thành lập năm 1995, chưa bao giờ có một nhà lãnh đạo WTO đến từ châu Phi và đây được xem là cơ hội cho lục địa này. Một nguồn tin ngoại giao của AP cho biết: “Ứng cử viên của Nigeria đang có được chỗ đứng ở châu Phi. Cô nhận được sự hỗ trợ to lớn”. 

Cựu Bộ trưởng Tài chính và Ngoại giao Nigeria Ngozi Okonjo-Iweala nói trong cuộc họp báo ở Geneva cuối tháng Sáu: "Tôi chắc chắn Liên minh châu Phi sẽ đưa ra quyết định lựa chọn và hỗ trợ cho ứng cử viên xứng đáng". Cô cũng nhấn mạnh, nên chọn người kế nhiệm dựa trên khả năng, đồng thời chỉ ra rằng, WTO chưa bao giờ có một nữ lãnh đạo.

Những thách thức đang chờ đón

Người trúng cử vị trí lãnh đạo mới sẽ phải gánh vác trọng trách khá nặng nề: hồi sinh các cuộc đàm phán thương mại bị đình trệ, đặt nền tảng cho Hội nghị bộ trưởng lần thứ 12 năm 2021 - một trong những sự kiện lớn của WTO - và cải thiện mối quan hệ với Washington.

Cuối năm 2019, Tổng thống Mỹ Donald Trump dọa rút khỏi WTO nếu tổ chức này không thay đổi cách thức hoạt động. Quyết định này nhắm vào Trung Quốc, khi quốc gia có nền kinh tế lớn thứ hai thế giới vẫn được hưởng lợi từ quy chế nền kinh tế đang phát triển, bao gồm thuế và một số quy định đặc biệt khác.

Tổng giám đốc sắp tới còn đối mặt với một nhiệm vụ khó khăn, khi WTO bị mắc kẹt giữa cuộc thương chiến toàn diện Hoa Kỳ - Trung Quốc, đồng thời khắc phục những bất đồng nội bộ từ trước và sau đại dịch COVID-19.

Theo Bloomberg, các quan chức thương mại Mỹ, EU và Canada mong muốn người kế nhiệm Roberto Azevedo nên đến từ một quốc gia phát triển. Họ tin rằng, lãnh đạo của tổ chức nên luân phiên giữa các nước phát triển và đang phát triển. Trong khi đó, Trung Quốc dường như đang ủng hộ Amina Mohamed.

Nếu quá trình lựa chọn tổng giám đốc tiếp theo bị chính trị hóa nặng nề, không thể đạt được sự đồng thuận, có khả năng một trong bốn phó tổng giám đốc sẽ nắm quyền tạm thời vào tháng Chín tới. Dù vậy, các hoạt động quan trọng của WTO vẫn sẽ bị trì hoãn cho đến khi tìm được nhà lãnh đạo mới.
Thay vì bầu cử, thủ tục lựa chọn tổng giám đốc WTO phụ thuộc vào việc tìm kiếm sự đồng thuận. Bỏ phiếu là một biện pháp cuối cùng nhưng kịch bản đó chưa bao giờ xảy ra.

Từ ngày 15-17/7, Đại hội đồng của WTO sẽ tiến hành cuộc họp chất vấn, lắng nghe kế hoạch mà các ứng viên soạn thảo nếu trở thành người đứng đầu tổ chức này. 

Chung Thu Hương (theo AP, Bloomberg và New York Times)