Công nhận ảnh nude vẫn một chiều?

Trong kết quả công bố của Hội NSNA VN, cái tên Thái Phiên được vinh danh với bộ ảnh Bước thời gian - gồm 15 ảnh nude, được chụp theo ý tưởng trình tự về thời gian. Tính cho đến năm 2013, Việt Nam có chưa đến 10 NSNA đạt được tước hiệu này.

Với những yêu cầu khắt khe của tiêu chí để được xét tước hiệu, không hề ngoa khi nói rằng đây là đích phấn đấu của NSNA: nghệ sĩ đó phải có ảnh được tặng cúp VAPA - giải thưởng xuất sắc hàng năm của Hội NSNA VN; có ít nhất năm huy chương đồng quốc gia (hoặc ba HCĐ quốc gia và hai HCĐ của FIAP); có 20 tác phẩm đoạt giải, được triển lãm trong các cuộc thi, triển lãm ảnh nghệ thuật quốc gia (hoặc đoạt HCV, HCB, HCĐ trong các cuộc thi ảnh khu vực)…

Tác phẩm trong bộ ảnh Bước thời gian của Thái Phiên

“Đây là điều cho thấy sự thay đổi về cái nhìn của nhiếp ảnh Việt Nam. Ảnh nude nghệ thuật cần phải được nhìn nhận như các ảnh nghệ thuật khác là ảnh chân dung hay phong cảnh”, NSNA Thái Phiên vui mừng cho biết. Sự vui mừng đó không phải ngẫu nhiên. Ảnh nude là loại hình xưa nay vẫn gây tranh cãi, ngay cả chính từ giới làm nghề lẫn quản lý, dù chỉ ở góc độ được công nhận như một tác phẩm nghệ thuật đơn thuần.

Với giới làm nghề, đâu là giới hạn của sự lột tả các bộ phận kín của cơ thể, với ánh sáng nào, chủ đề gì và bối cảnh nào..., vốn vẫn được mổ xẻ trong nhiều năm qua. Ảnh nude nghệ thuật không phải là ảnh trần truồng - câu chốt hạ đó dù được giới làm nghề đồng ý nhưng không dễ để phân định.

Ở góc độ quản lý, gần như chưa có một triển lãm ảnh nude nào được cấp phép từ trước đến nay, dù đó là bộ ảnh đã được công nhận về nghệ thuật bởi những người làm nghề, đoạt giải thưởng của giới. Cách đây vài năm, bộ ảnh Xuân thì của Thái Phiên dù đã đoạt cúp VAPA nhưng ngay sau đó, khi tham gia giải Sách đẹp Việt Nam, sách ảnh Xuân thì có nguy cơ bị loại sau khi có ý kiến của cơ quan chức năng đề nghị không phổ biến rộng rãi bộ ảnh, khiến giới nhiếp ảnh một phen xôn xao và ra sức tranh đấu.

Ảnh nude của nghệ sĩ Lê Quang Châu, cũng đoạt giải toàn quốc nhưng đi đến đâu cũng bị từ chối cấp phép triển lãm... Thậm chí, NSNA Thái Phiên cho biết, sau nhiều lần bị từ chối dù thực hiện hồ sơ thủ tục đầy đủ, có lần bộ ảnh nude của anh được Sở VH-TT-DL Hà Nội cấp phép nhưng đi khắp Hà Nội anh không thể thuê được phòng triển lãm nào. Cái lắc đầu của các phòng triển lãm đều kèm theo lý do "ảnh nhạy cảm".

Lý giải về "hiện tượng" không bình thường này, bà Đoàn Thị Thu Hương, Phó cục trưởng Cục Mỹ thuật nhiếp ảnh cho biết, trước nay Cục không hề nhận được hồ sơ xin triển lãm ảnh nude nào. “Nếu đúng thủ tục như Thông tư 17/2012/TT-BVH-TT-DL đã quy định thì chúng tôi sẽ cấp phép thôi”, bà nói.

Thực tế, hành trình đến với tước hiệu EVAPA/G của Thái Phiên không hề dễ dàng. Ngay cả trong lần lấy ý kiến này của Hội NSNA VN, Thái Phiên nhận được 8/15 phiếu đồng thuận của Hội đồng nghệ thuật - một con số khá sít sao cho khái niệm “quá bán”.

Trả lời về việc trao tước hiệu lần này, ông Đặng Ngọc Thái - Phó chủ tịch Hội NSNA VN cho biết, đó là sự xem xét cả một quá trình sáng tác của Thái Phiên, không phải chỉ dựa trên bộ ảnh Bước thời gian. Riêng ông Vũ Quốc Khánh, Chủ tịch Hội thì cho rằng, không nên xét bộ ảnh ở khía cạnh nude hay không nude, mà đó là bố cục thế nào, ánh sáng ra sao, công sức sáng tạo bao nhiêu…

Một cách nào đó, sự mạnh dạn công nhận yếu tố nude trong nhiếp ảnh vẫn còn là điều không dễ dàng, dù với chính những người trong cuộc. Chính vì thế, hy vọng về một sự công nhận khác của những người làm quản lý sau khi Bước thời gian giúp Thái Phiên đạt tước hiệu, vẫn là hành trình được dự báo nhiều gian nan.

“Tôi không cho rằng sự công nhận lần này của Hội NSNA VN cũng đồng nghĩa với việc ảnh nude được những người làm quản lý nhà nước công nhận. Đơn giản thôi, với những điều còn tạo ra dư luận hai chiều, những người làm quản lý vẫn còn e ngại lắm”, NSNA Thái Phiên nói.

Làm thế nào để trong nghệ thuật, sự công nhận đừng diễn ra một chiều, gây bối rối cho người sáng tác lẫn người thưởng lãm vẫn là câu hỏi khó.

 VÕ HÀ