Cơn sốt người ngoài hành tinh làm bùng nổ nạn cướp mộ cổ ở Peru

Những thi thể nhỏ bé bị thu giữ năm ngoái từ một chuyến hàng đi qua Sân bay Quốc tế Jorge Chavez được chính quyền Peru khẳng định chúng là búp bê, phủ nhận chúng là bằng chứng về sự sống ngoài trái đất

Thị trường béo bở

Leandro Rivera - một tay buôn đồ cổ - từng bị kết án năm 2022 cho biết, anh tình cờ gặp được hang động ở vùng Nazca xa xôi của Peru, nơi chứa hàng trăm hiện vật thời tiền Tây Ban Nha – bao gồm cơ thể người có đầu thon dài và chỉ có 3 ngón tay trên mỗi bàn tay.

Cao nguyên này nổi tiếng với những đường Nazca, những vết cắt trên nền sa mạc tạo thành hình các loài chim và động vật khác có thể nhìn thấy từ trên không. Các hình vẽ cổ xưa từ lâu đã thu hút sự tò mò của các nhà nhân chủng học và gây ra sự mê hoặc mạnh mẽ đối với một số người tin vào việc có "người ngoài hành tinh".

Nazca còn được biết đến với các bãi muối có khả năng khử nước và bảo quản hài cốt người và động vật, khiến nơi đây trở thành địa điểm khảo cổ quan trọng giúp nâng cao hiểu biết hiện đại về các nền văn hóa cổ đại và cũng vì thế mà nó thu hút những kẻ... cướp mộ cổ.

Rivera bị kết án vào năm 2022 về tội hành xâm lấn di tích công cộng vì khai quật các hiện vật. Anh này nhận bản án 4 năm tù treo và bị phạt khoảng 20.000 sol Peru (5.190 USD).

Rivera cho biết anh đã di dời khoảng 200 bộ hài cốt ra khỏi hang động và một số thi thể đã được buôn lậu từ Peru đến Pháp, Tây Ban Nha và Nga.

Một số chuyên gia cho rằng Peru dường như bất lực trong cuộc chiến ngăn chặn nạn cướp bóc các địa điểm khảo cổ nhằm cung cấp cho thị trường chợ đen béo bở các xác ướp và những người gốc Tây Ban Nha khác hay không.

Christopher Heaney, giáo sư lịch sử người Mỹ Latinh tại Đại học bang Pennsylvania và là tác giả cuốn sách về xác ướp Peru, cho biết: “Peru đã nỗ lực rất nhiều để kiểm soát hoạt động buôn bán này. Nhưng những tuyên bố về sự thành công của chính phủ cần phải được xem xét lại vì những vật thể vẫn rời khỏi đất nước".

Evelyn Centurion, người đứng đầu bộ phận phục hồi di sản văn hóa của Bộ Văn hoá Peru, cho biết chính phủ đang hợp tác với cảnh sát, tổng chưởng lý, bộ ngoại giao và các cơ quan khác để tăng cường hình phạt đối với hành vi cướp bóc hiện vật văn hóa. “Việc cướp bóc vẫn chưa dừng lại. Chúng tôi cần sự hợp tác chặt chẽ hơn từ chính quyền địa phương và chính quyền địa phương để ngăn chặn những hành vi bất hợp pháp này".

Nhà nhân chủng học Roger Zuniga đang xem một thi thể hóa thạch khô

Đồ cổ được giao dịch mua bán trực tuyến

Các chuyên gia cho biết các tài liệu khảo cổ cũng như hài cốt của con người cổ có giá cao trên thị trường chợ đen do các nhóm tội phạm có tổ chức tốt kiểm soát.

Theo UNESCO và Tổ chức Hải quan Thế giới (WCO), kể từ đại dịch COVID-19, hoạt động buôn bán những mặt hàng thuộc về văn hóa đã bùng nổ trên khắp thế giới.

Các cửa hàng đồ cổ trước đây dựa vào hình thức mua sắm trực tiếp đã chuyển sang bán hàng trực tuyến để tồn tại.

Một quan chức của WCO nói rằng việc chuyển sang thị trường chợ đen trực tuyến cũng cho phép người mua tìm kiếm hàng hóa bất hợp pháp và những kẻ cướp mộ đã lên mạng để chia sẻ, chào hàng.

Enrique Lopez-Hurtado, điều phối viên lĩnh vực văn hóa của Hiệp hội UNESCO Peru cho biết: “Mạng xã hội đã trở thành không gian để mua bán các tác phẩm nghệ thuật và đồ cổ có nguồn gốc bất hợp pháp, và thật không may, lưu lượng truy cập này đã tăng lên trong đại dịch COVID-19”.

Quan chức WCO cho biết khối lượng bán hàng trực tuyến khổng lồ đã đặt ra những thách thức đối với các quan chức hải quan khi kiểm tra các lô hàng và cố gắng ngăn chặn hàng hóa bất hợp pháp. Guido Lombardi, một bác sĩ y khoa và nhà nhân chủng học tại Đại học Cayetano Heredia, Peru, người chuyên nghiên cứu về xác ướp, cho biết ông đã nhận được tin nhắn nặc danh trên WhatsApp rao bán những đồ vật bị cướp bóc, bao gồm cả những bức tượng nhỏ bằng đất nung hàng trăm năm tuổi.

Flavio Estrada, một nhà khảo cổ học tại Viện Khoa học Pháp y ở Lima, cho biết các mạng lưới buôn lậu cũng tiếp thị hàng giả, được làm từ xương động vật và giấy bồi. Quan chức WCO cũng trích dẫn một thị trường chuyên mua bộ xương và da đầu, vốn ngày càng phổ biến trong 10 năm qua.

Theo WCO, ngăn chặn các vật phẩm bị cướp khỏi Peru là một thách thức. Peru có chung biên giới với 5 quốc gia và có 27 cửa khẩu biên giới. Tại sân bay quốc tế Lima, các chuyên gia của Bộ văn hóa Peru giám sát các trạm kiểm soát an ninh để phát hiện đồ cổ tuồng ra nước ngoài qua máy quét X-quang.

Rolando Mallaupoma, một nhà phân tích khảo cổ học thuộc Bộ văn hóa cho biết, các quan chức thu giữ từ 4 -10 hiện vật mỗi tháng, so với 200 hiện vật mỗi tháng vào năm 2008. Ông cho biết phần lớn được phát hiện tại sân bay đều liên quan đến khách du lịch. “Trong hầu hết các trường hợp, du khách nói là họ không biết và sẽ không phạm tội” - Mallaupoma nói.

Nhà nhân chủng học Roger Zuniga cho biết nếu Bộ văn hóa Peru nghiêm túc trong việc ngăn chặn việc buôn bán các hiện vật văn hóa, họ không khó để thực hiện một cuộc đột kích bất ngờ tại những khu vực nổi tiếng về nạn cướp mộ cổ ở nước này.

Thảo Nguyễn (theo Reuters)