“Cơm trái” quê nhà

“Cơm trái” miền Tây: xoài, dưa hấu và cá khô - Ảnh: Ngoại Tý

Nếu ai lần đầu về miệt vườn sông nước, thấy dân quê bưng tô cơm đầy với thịt cá ê hề, trên mặt cơm còn hào sảng “đắp thêm” mấy miếng dưa hấu, xoài, đu đủ, chuối… bảo đảm sẽ thấy… no ngang. 

Nhưng, cái no đó là no con mắt. Còn cái bụng gặp mớ cá tràu, cá sặc, cá bống cát, bống dừa, cá trê… kho tiêu cạn quéo kiểu miền Tây, mớ nào mớ nấy săn bóng lại, nước màu kho cá sền sệt quện đầy, dậy lên cái mùi mắm đường kho kẹo lại… mấy khi mà bụng dạ hổng cồn cào sôi lên vì đói.

Nhìn mớ cá kho rặt ròng sông nước đó, dù chỉ là món ăn đạm bạc từ thuở xưa lắc xưa lơ mà cái sự ngon lại không cách nào tả nổi. Cá kho mằn mặn, cơm dẻo thơm, thêm phần trái cây ngọt lành, bù đắp phần nước để trung hòa vị mặn của cá kho. Vậy đó, tô cơm với các món tưởng chừng không ăn nhập gì với nhau mà lại trở nên ngon lành khó cưỡng.  

Cơm trái cây - đạm bạc mà ngon lành

Tô cơm cá kho ăn với chuối chín - Ảnh: Ngoại Tý

Người miền quê ăn uống đơn giản, có gì ăn đó, không kén cá chọn canh. Có lẽ vậy mà thói quen ăn cơm cá độn với trái cây trở nên phổ biến. Dần dà, “cơm trái cây” không còn khoanh vùng ở những miệt thứ. Nó theo lưu dân miền Tây đi khắp nẻo.

Nếu bạn có ngang qua các cụm công nghiệp ở Bình Dương, Củ Chi (TPHCM) sẽ thỉnh thoảng bắt gặp bữa cơm ăn kèm trái cây trong những khu phòng trọ của công nhân miền Tây.

Bữa nào đó, ra quán cơm thấy cái kiểu ngồi vắt giò lên ghế như “chạy lụt”, ngó qua dĩa cơm thấy trái chuối để dành tráng miệng đã được xắn đâu chừng chục miếng đắp lên mặt cơm thì đủ biết đó là cô công nhân miền Tây xa nhà hay anh trai miệt thứ rong ruổi làm thuê. Cái nét chân quê mộc mạc hiền lành hiển hiện ngay trên bữa cơm độc đáo mà gần gũi vô cùng. 

Thiệt ra, cơm trái cây không lạ với nhiều người miền Nam và cả các vùng khác (như Đắk Lắk cũng có món trái bơ chấm nước mắm ăn với cơm, ngon như một món rau xanh)… chứ không hẳn là chỉ có ở miền Tây.

Tuổi thơ của nhiều thế hệ 8X từng quen thuộc với món cơm rang đường, cơm trộn nước mỡ heo… thì cũng không xa lạ gì một tô cơm trắng dầm chuối chín, xịt mấy giọt nước tương lên.

Chuối là loại trái lành nhất trong vườn nhà. Hầu như ai cũng có thể trồng hoặc ăn ké từ mấy buồng chuối chín bói nhà hàng xóm.

Tôi nhớ hồi nhỏ, nhà có nguyên miếng đất vườn rộng lớn thì cha tôi đã dành hết hai phần ba để trồng nhiều loại chuối: chà bột, già hương, già lùn, xiêm ta, chua, lửa… Bữa nào ba má còn mê mải với lúa mạ ngoài đồng, mấy chị em cứ vét cơm nguội, lựa chuối chín rục má để sẵn trên bàn, dầm ra ăn cơm với muối tiêu thôi cũng ngon.

Mấy ngày tết nhất, dưa hấu cát đỏ au ê hề trên mâm tiệc. Khi đã quá ngán thịt thà hay giò chả, cả nhà thích ăn cơm độn dưa hấu cát ngọt lịm như đường phèn hay mớ xoài chưng chín vàng ươm trên mâm ngũ quả. 

Cơm trái cây còn phải kể đến món xoài già bằm sợi nhuyễn chấm nước cá kho. Vị chua của xoài già được cái mặn mà của nước cá kho dằn lại, chặn đứng cái sự chua hỗn thành ra một vị chua - mặn - ngọt vừa vặn, đã đời. Gom đũa xoài già nhúng nước cá kho, lùa thêm miếng cơm trắng - chỉ hình dung thôi cũng thấy đủ đầy vị ngon đầu lưỡi. 

Canh… trái cây

Nồi canh chuối độc đáo trong bữa cơm quê - Ảnh: Ngoại Tý

Bạn đã được ăn một miếng canh chua mận dồn thịt kiểu miền Tây chưa? Món canh trái cây đó độc đáo, lạ lùng và ít người biết tới nhưng ai đã thử là sẽ “nhớ đời”, nể sự sáng tạo trong việc kết hợp những món ăn cây nhà lá vườn của người miền Tây. 

Mận để nấu canh phải là giống mận ta, trái còn xanh để lấy vị chua. Trái mận được khoét hết phần hột, dồn thịt bằm, lại thêm một chút nước cốt me để thành món canh chua độc đáo. Ngoài mận, trái điều cũng được đem nấu canh. Vậy nhưng trái điều nhiều mủ, vị chát vẫn còn trong nước canh, thành ra đó là thứ canh không phải ai cũng ăn được nhưng nếu đã quen vị thì canh trái điều cũng là một món khó quên trong đời.

Có một loại canh trái cây mà không cần… nấu: dừa tươi. Dừa tươi để nấu canh thường là loại dừa uống nước, cơm dừa mới chỉ là một lớp mềm ngọt, khi nuốt “dễ trôi”. Nước dừa tươi có trái sẽ hơi chua, chỉ cần rắc thêm xíu muối là vị chua biến mất. Bổ trái dừa ra, nạo cơm hòa cùng nước dừa là thành tô canh chan với cơm ăn giải nhiệt nhanh gọn trong những ngày nắng nóng. Một bữa ăn giản tiện có khi được bày ngay dưới gốc dừa, chỉ với một chén cơm trắng, tộ cá kho, tô canh dừa…

Vậy thôi đó mà bữa cơm trái quê nhà đủ sức níu lòng những kẻ ở xa, lâu lâu về ăn bữa cơm nhà với ba má mà lòng dạ xốn xang bao bận… 

Trần Huyền Trang