Có một Rembrandt chân thực qua ảnh

Rembrandt: Cuộc đời và tác phẩm qua 500 hình ảnh (tác giả Rosalind Ormiston, Nhà xuất bản Thế giới, 2022) là một trong những cuốn sách hiếm hoi khái quát khá đầy đủ về cuộc đời và sự nghiệp của danh họa vĩ đại và nhiều thăng trầm Rembrandt (1606-1669).

Cuộc đời Rembrandt gồm 2 thái cực đối lập: tuổi trẻ giàu sang, sung túc, danh tiếng vang xa khắp nơi và tuổi trung niên túng thiếu vì mất đi sự bảo trợ của nhà bảo trợ Huygens và ra đi trong nghèo khó. Tuy nhiên, mặc những bi kịch cá nhân, Rembrandt không bao giờ rời xa cây cọ và giá vẽ. Di sản ông để lại cho hậu thế thật đồ sộ: hơn 600 bức tranh sơn dầu, 1.300 bức tranh khắc, 2.000 bức phác thảo… Ngoài ra, ông còn là thầy dạy vẽ của gần như các họa sĩ hàng đầu Hà Lan thế kỷ XVII.

Đáng quý hơn, dù sung túc hay nghèo khó, ông luôn giữ đôi mắt nghệ thuật nghiêm khắc và quan điểm thẩm mỹ đi ngược lại vẻ đẹp tráng lệ của thời kỳ Phục hưng. Cái xấu xí, cái nghèo đói… của đời sống được ông khắc họa chân thực trong từng nét vẽ, lớp màu và tâm hồn nhân vật. Khi xem tranh của ông, Goethe đã phải thốt lên: “Rembrandt là một nhà tư tưởng”.

Khoảng 20 năm cuối cuộc đời Rembrandt, thị hiếu của công chúng thay đổi. Rembrandt đã đi từ phong cách kinh viện, dần dần khai thác sâu vào cảm xúc, để lại nhiều dấu ấn cá nhân trên tranh. Ông khai thác tâm lý con người, đặc biệt không tâng bốc, không cố khiến những điều bình dị, đời thường trở nên hoàn hảo bằng ngôn ngữ hội họa trong khi thị trường thời điểm đó lại thích những tác phẩm mang sự tinh tế, lý tưởng hóa. Thế nên tranh của Rembrandt không còn được yêu thích và bị chối bỏ cho đến 200 năm sau. Đến thế kỷ XIX, làn sóng cách mạng nổ ra, giới nghệ sĩ thoát khỏi sự kìm hãm của các quy tắc khắt khe trói buộc, Rembrandt và tác phẩm của ông mới được tôn vinh trở lại.

Cuốn sách của Rosalind Ormiston tóm lược tiểu sử và sự nghiệp của Rembrandt, được minh họa trực quan và sinh động qua 2 phần.

Phần đầu khám phá cuộc đời Rembrandt, nghiên cứu bối cảnh lịch sử thế kỷ XVII ở Hà Lan; phân tích những năm đầu đời, những thăng trầm trong cuộc sống cá nhân, các mối quan hệ và nền tảng giáo dục của nghệ sĩ. Phần này cũng diễn giải tiến trình sáng tạo và những ảnh hưởng đã dẫn dắt ông phát triển nghệ thuật, chuyển đổi từ phong cách Baroque hoành tráng sang phong cách bớt hoa mỹ hơn, bao gồm cả kỹ thuật tranh khắc a xít, tranh chân dung, tranh phong cảnh và hình họa.

Phần hai là bộ sưu tập hình ảnh gồm hơn 300 tác phẩm của Rembrandt thuộc các thể loại, được chú giải với những thông tin quan trọng, đầy đủ các bức họa, hình vẽ đẹp nhất và đáng chú ý nhất cùng phân tích từ chuyên gia về phong cách và kỹ thuật. 

Nhờ cách tiếp cận độc đáo của Rosalind Ormiston, độc giả không phải mệt mỏi vì sự dày đặc thông tin tiểu sử như thường thấy, thay vào đó được thỏa thích ngắm nhìn các minh họa tuyệt đẹp, màu sắc sống động từ danh họa vĩ đại đã góp phần làm nên diện mạo hội họa phương Tây nói riêng và thế giới nói chung. 

Nhã Ca