Có hay không việc Trung Quốc cố tình đánh giá thấp dịch coronavirus?

Dịch bệnh lan nhanh

Ngày 27/1, Trung Quốc xác nhận có thêm 24 trường hợp tử vong mới vì virus corona ở tỉnh Hồ Bắc.

Tính đến 24g ngày 26/1, Ủy ban Y tế và Sức khỏe Quốc gia đã ghi nhận tổng cộng 2.744 trường hợp được xác nhận nhiễm virus corona mới tại 30 tỉnh (khu tự trị và thành phố), 461 trường hợp nghiêm trọng, 80 trường hợp tử vong. Có 5.794 trường hợp nghi ngờ nhiễm mới.

Thị trưởng Vũ Hán Zhou Xianwan Zhou Xianwan cũng dự đoán thành phố sẽ có thêm khoảng 1.000 ca nhiễm trong vài ngày tới, và cho biết khoảng 5 triệu người đã rời thành phố trước lệnh phong tỏa.

Trước đó, thành phố Vũ Hán của Trung Quốc với khoảng 11 triệu người, đã bị cách ly từ 10 giờ sáng thứ Năm 23/1 theo giờ Trung Quốc. Các chuyến bay, xe buýt đường dài và xe lửa từ thành phố, là trung tâm giao thông quan trọng của miền trung Trung Quốc, đã bị hủy bỏ, đường bị phong tỏa, người dân được thông báo không đi du lịch và hãng du lịch cũng hủy các tour dạng nhóm.

Việc kiểm dịch hiện được mở rộng sang các thành phố khác lân cận Vũ Hán, tại tỉnh Hồ Bắc với tổng mức ảnh hưởng trên 40 triệu người.

Nhân viên y tế mặc quần áo đặc biệt để bảo vệ chống lại coronavirus đi bộ bên ngoài bệnh viện ở Vũ Hán

Ở Trung Quốc, các trường hợp virus truyền từ động vật sang người trước đây tương đối phổ biến do thói quen tiếp xúc gần gũi với vật nuôi như gà, cũng như việc tiêu thụ động vật hoang dã như mèo rừng, cầy hương, và đôi khi vì áp lực về dân số và tài nguyên đẩy con người xuống sâu hơn vào các khu rừng hoang sơ ở phía nam.

Đáng chú ý nhất trong số này trong những năm gần đây là SARS, một loại coronavirus được báo cáo lần đầu tiên vào năm 2002 đã giết chết hơn 800 người và lây nhiễm khoảng 8.000 người; chính phủ bị lên án vì che đậy sự lây lan của SARS.

Khác với SARS chỉ truyền nhiễm khi các triệu chứng xuất hiện, nạn nhân coronavirus có thể lây nhiễm cho người khác trong thời gian ủ bệnh, vốn có thể lên đến 14 ngày. Vì vậy, khả năng phòng dịch càng trở nên khó khăn bởi việc kiểm tra nhiệt độ hiện tại dễ dàng bỏ sót các trường hợp bệnh.

Trung Quốc đã chậm trễ trong kiểm soát dịch?

Ngay cả trước khi thực hiện phương án phong tỏa toàn diện Vũ Hán, có rất nhiều bài đăng và câu chuyện trên mạng cho rằng các bệnh viện Vũ Hán đang tràn ngập nạn nhân hoặc nhân viên thiếu đồ bảo hộ đầy đủ. Đó có thể chỉ là tin đồn, nhưng con số nhiễm bệnh chính phủ đưa ra chắc chắn là đáng ngờ.

Ca bệnh đầu tiên xuất hiện từ cuối tháng 12/2019, nhưng phải đến nửa sau tháng 1/2020, chủng coronavirus mới được chính thức công bố là dịch bệnh có khả năng lây lan cao, và chỉ trong ba ngày từ 23 - 25/1, chính quyền đã quyết định phong tỏa nhiều đô thị tại Hồ Bắc với tổng mức dân số trên 40 triệu người.

Riêng tin tức trên mạng xã hội từ bên trong Vũ Hán, ngay cả trước khi kiểm dịch, đã cho thấy chính quyền thực hiện nhiều bước ứng phó, bao gồm khảo sát trực tiếp, huy động nhân viên y tế đang nghỉ lễ và kiểm tra tất cả các hình thức vận chuyển cho những người có triệu chứng nhiễm trùng.

Lực lượng nhân viên y tế bổ sung từ Nam Kinh được huy động đến Vũ Hán để hỗ trợ ứng phó dịch bệnh.

Một mặt, những tờ báo chính thống như Nhân dân Nhật báo chỉ đăng thông tin tích cực về bệnh nhân vui mừng xuất viện, lực lượng y tế bổ sung chuẩn bị đến Vũ Hán; hay tờ Global Times chỉ nhắc về chuyện thiếu cơ sở vật chất y tế. Mặt còn lại, cũng đã có những thông báo công khai về mối nguy hiểm của dịch bệnh, bao gồm tuyên bố của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình hôm 25/1, khẳng định virus này đang lây lan nhanh và đất nước đang ở trong "tình trạng nghiêm trọng".

Sự bùng phát đã phủ bóng đen lên dịp năm mới của Trung Quốc, với các sự kiện công cộng bị hủy bỏ và nhiều địa điểm du lịch đóng cửa. Nhiều người trên phương tiện truyền thông xã hội đã kêu gọi kỳ nghỉ kéo dài một tuần nên kéo dài thêm để giúp ngăn chặn sự lây lan của virus.

WeChat, ứng dụng nhắn tin phổ biến của Trung Quốc, cảnh báo rằng nó có thể cấm các tài khoản lan truyền tin đồn. 

Telegraph dẫn lời bà Sophie Richardson, Giám đốc Tổ chức quan sát nhân quyền HRW tại Trung Quốc, nhận xét: “Từ góc độ y tế và nhân quyền, điều cần thiết trong các trường hợp này là mọi người tin được vào các thông tin đang có. Tôi thực sự lo ngại đối với những người ‘truyền bá tin đồn’ đang bị chính quyền hạch sách, đặc biệt giữa lúc người dân lo lắng về việc họ không nắm được thông tin xác thực”.

Ngoài ra, cũng có quan điểm cho rằng vị thế của Trung Quốc như một quốc gia siêu cường có thể đã ảnh hưởng đến quyết định của Tổ chức Y tế Thế giới WHO về việc không tuyên bố coronavirus là trường hợp khẩn cấp quốc tế.

Tết Nguyên đán là thời gian tồi tệ nhất cho bệnh tật

Vào kỳ nghỉ lễ Tết Nguyên đán, hàng trăm triệu người Trung Quốc về nhà để gặp gia đình, thường dẫn đến việc bỏ trống các thành phố lớn. Về lý thuyết, đây là khoảng thời gian 40 ngày; nhưng trong thực tế, phần lớn kỳ nghỉ chỉ tập trung vào một tuần, từ ngày 24/1 đến ngày 30/1 năm nay.

Tất cả những cảnh chen chúc, những tiếng ho khan được gói chặt trong xe lửa và sân bay là “bữa tiệc” cho bệnh tật. Tương tự như các cuộc tụ họp công cộng để xem pháo hoa hay tham dự hội chợ, viếng đền. Thói quen ăn cùng nhau theo kiểu gia đình cũng là một phần quan trọng của lễ kỷ niệm và là một phương tiện lây nhiễm đáng quan tâm.

Một người dân Vũ Hán tìm cách bổ sung nhu yếu phẩm trong lúc thành phố đang bị phong tỏa vô thời hạn

Một lý do để quốc gia chậm trễ trong việc công bố dịch bệnh vào dịp Tết Nguyên đán, chính là giống như ngày lễ ở khắp mọi nơi, đây là khoảng thời gian tiêu thụ lớn giúp các quan chức địa phương giữ được mục tiêu GDP.

GDP là một trong những thước đo chính được sử dụng để đánh giá hiệu suất của chính quyền, dẫn đến biến dạng thống kê thường xuyên, đặc biệt là trong nền kinh tế đang chậm lại. SARS ban đầu cũng bùng phát ngay trước Tết Nguyên đán, và nỗi lo về căng thẳng kinh tế là một động lực mạnh mẽ trong việc giữ bí mật, góp phần giúp nó lan rộng.

Nhiều rạp chiếu phim trên khắp Trung Quốc cũng bị đóng cửa với các bộ phim lớn bị hoãn, cắt giảm doanh thu. Các rạp chiếu phim ở nước này chỉ đạt 1,81 triệu nhân dân tệ (tương đương 262.167 USD) từ vé vào thứ Bảy 25/1, một phần rất nhỏ trong số 1,46 tỷ nhân dân tệ vào cùng kỳ năm 2019, theo dữ liệu từ công ty bán vé phim Maoyan.

Các nhà khai thác du lịch bao gồm Du thuyền Hoàng gia Caribbean, Du thuyền Costa, Du lịch trên biển và Du thuyền Đại dương Astro cho biết họ đã hủy 12 chuyến du lịch kết hợp đã được lên kế hoạch để cập cảng từ Trung Quốc trước ngày 2/2.

Trung Quốc dường như đang khắc phục sai lầm trong quá khứ

Có nhiều ý kiến trái chiều về việc chính phủ Trung Quốc học được bao nhiêu từ kinh nghiệm về SARS. Chuyên gia dịch tễ học kiêm nhà báo từng đoạt giải Pulitzer - Laurie Garrett – từ Mỹ lập luận rằng các dấu hiệu cho thấy cuộc khủng hoảng sẽ lặp lại, trong khi các chuyên gia y tế khác nói rằng việc xử lý đã tốt hơn rất nhiều trong khoảng thời gian này.

Trước thông tin do một nữ y tá đăng trên Weibo rằng số người nhiễm bệnh thực tế lên đến 90.000, Bộ trưởng Y tế Trung Quốc Ma Xiaowei đảm bảo rằng các nhà chức trách đã tăng cường nỗ lực để ngăn chặn sự lây lan của bệnh tật, sau khi thừa nhận kiến thức của họ về cách thức đột biến còn hạn chế.

Đồng thời, Bộ trưởng Ma cho biết ông đã “duy trì liên lạc chặt chẽ với Tổ chức Y tế Thế giới” và mời các thanh tra viên quốc tế kiểm tra tình hình ứng phó của đất nước.

Ông cũng tiết lộ Bắc Kinh đang chia sẻ thông tin với các quốc gia khác sau khi Mỹ, Thái Lan, Hàn Quốc, Nhật Bản, Úc, Pháp, Canada… có các trường hợp được xác nhận.

Một nữ hành khách từ Trung Quốc vừa đến sân bay tại Paris, Pháp

Trong nỗ lực kiểm soát dịch bệnh, thị trưởng Vũ Hán Zhou Xianwan cho biết đang đẩy mạnh xây dựng hai bệnh viện chuyên khoa để xử lý với các bệnh nhân bị nhiễm bệnh.

Còn trong một động thái để tiếp tục minh bạch về dịch bệnh, họ sẽ công bố các cuộc họp báo hàng ngày về mối đe dọa do virus gây ra bắt đầu từ ngày 27/1.  

Tấn Vĩ (Theo Foreign Policy, Daily Mail)