Cơ bắp có khỏe như vâm?

Đúng là bệnh của cơ đếm trên đầu ngón tay nhưng không vì thế mà bạn có quyền coi thường.

Vọp bẻ - nặng nhẹ tùy cảnh

Đa phần vọp bẻ chỉ là vấn đề nhẹ nhàng do vận động quá sức, mất nước, khoáng, thiếu chất… Tuy vậy, nếu là những cơn chuột rút nặng, lén lút ban đêm, ưu tiên phụ nữ, rất có thể đó là dấu hiệu của chứng giãn tĩnh mạch chi. Giãn tĩnh mạch chân có một biến chứng “xanh mặt” là huyết khối, có thể dẫn đến tử vong.

Đồng bệnh, những cơn vọp bẻ quấy quá nửa đêm có thể là lời chào hỏi sớm hoặc ngược lại là biến chứng muộn của bệnh viêm tắc động mạch chi, với dự hậu đáng sợ hoại tử, cắt cụt chi nếu chậm điều trị. Nhiều cơn chuột rút vô danh ngẫu nhiên thúc hối người bệnh đến phòng khám, nhờ đó “thòi” ra những căn bệnh máu mặt đứng sau như tiểu đường, rối loạn tuần hoàn, Parkinson, bệnh tuyến giáp, bệnh thận nặng…

Nhiều bệnh nhân suy thận nhờ mấy cú vọp bẻ vu vơ mà phát hiện bệnh sớm. Bà bầu hay bị chuột rút, thường từ tháng thứ 6, do thiếu chất, do tử cung chèn ép mạch máu. Từ đây, đôi khi, chuột rút trở thành dự báo xấu cho sức khỏe bào thai.

Teo cơ, kết đắng sau sự biến

Teo cơ nặng nhất do di truyền, thường gặp là teo cơ Duchenne. Những trẻ này gặp trục trặc gene phải sở hữu một dàn cơ yếu ớt, tàn héo dần khiến trẻ gần như không thể đi lại, kéo theo hậu vận ngắn ngủi về trí lực và tuổi thọ. Không do gene, không quá nguy hiểm, teo cơ thường là hậu quả do bất động lâu hay do chèn ép thần kinh...

Hội chứng ống cổ tay (thần kinh giữa bị chèn ép) là vấn nạn thời đại của dân văn phòng mổ cò bàn phím, công nhân dây chuyền thường xuyên làm việc với cổ tay, cô cậu tuổi teen bắt ngón cái khổ sai trên điện thoại… Lần lữa không chữa, kết cục của hội chứng này là teo cơ, khởi đầu từ mô ngón cái lan ra toàn bàn tay, nhìn ngoài trông bàn tay như lon bia móp, ảnh hưởng nặng đến chức năng.

Đau thần kinh tọa lâu năm thường để lại dọc đường đi của nó loạt bó cơ teo tóp từ mông, đùi đến bắp chân. Teo cơ cũng là hậu vận không hay của thoát vị đĩa đệm chèn ép tủy. Teo cơ Delta, còn gọi là bệnh chim xệ cánh, là vấn nạn thẩm mỹ và vận động của tuổi học trò.

Ngoài di truyền, thuốc men, một nghi phạm đang trong vòng tranh cãi là tiêm chích. Vùng cơ Delta là đất hứa của vô số mũi tiêm thời thơ bé, nhất là vaccine, nên có lẽ vì thế mà giới học trò bị “chim xệ cánh” viếng thăm phổ biến hơn người lớn. 

Neo giữ cả cơ đồ

Bên cạnh xương khớp, hệ cơ là “xương sống” của hệ vận động. Cơ bắp còn có một chức năng giấu mặt đáng đồng tiền khác là giữ vững vị trí của cơ thể. Với những bộ phận hoạt động cường độ cao, chịu lực lớn, gánh đỡ sức nặng nhiều, sự đỡ đần của cơ bắp quý như vàng. Đơn cử, ngoài dây chằng, mô liên kết, nếu thiếu lực neo giữ của các bó cơ đùi, cơ bắp chân thì chiếc khớp gối xiêu vẹo khó đảm đương tốt vai trò  của mình.

Chống “xoạc cẳng đo xem đất ngắn dài”

Cơ bắp còn là nòng cốt của hệ thống giữ thăng bằng. Cơ bắp giữ ta ngay ngắn khi đi, còn khi ta té ngã, chúng chìa vai ra giúp ta lấy lại thăng bằng. Dàn cơ xập xệ của người già thường trơ mắt nhìn trong các sự cố này nên rèn luyện cơ bắp cần được duy trì từ trai tráng đến khi “gần đất xa trời”. 

Chung tay giảm đau xương khớp

Khi xương khớp gặp nạn như bong gân, trật khớp, gãy xương, cơ bắp đôi khi “té nước theo mưa” hại chủ. Chẳng hạn với chấn thương gãy xương đùi, sức co kéo của các bó cơ đùi gân guốc kéo hai đầu xương gãy di lệch xa nhau gây khó cho xử lý chắp nối sau này. Ở diễn biến khác, sự căng cứng của các bắp cơ lại vô tình nhúng tay làm cơn đau xương khớp thêm “thấu ông trời”.

Do vậy, một trong những cách can thiệp giảm đau xương khớp được bác sĩ khuyên dùng là thư giãn cơ bằng thuốc men, xoa bóp và nhiệt trị liệu chườm lạnh hay chườm nóng. Nhiệt lạnh thường được chọn cho những cơn đau cấp tính, tiên khởi. Ngược lại, nhiệt nóng được dành cho cơn đau mạn tính, thâm niên, nhắm đích làm giãn mạch, tăng tuần hoàn, xoa dịu thần kinh, nhất là giãn cơ… 

Bác sĩ Đỗ Trình Thoại