Chuyện tình bi tráng của nữ samurai Nhật Bản

Chuyện tình giữa Gozen và Yoshinaka qua tranh vẽ

Tài năng xuất quỷ nhập thần, không thua kém samurai nam

Trong xã hội phong kiến Nhật Bản, phụ nữ làm samurai (onna-bugeisha) cũng có nhưng rất hiếm. Họ thường được huấn luyện để bảo vệ gia đình và lãnh thổ, với vai trò phòng thủ là chính. Riêng Gozen là ngoại lệ, bà nổi bật vì tham gia chiến đấu tấn công trên chiến trường, một lĩnh vực vốn được thống trị bởi nam giới.

Gozen sống vào cuối thời kỳ Heian (794–1185), một giai đoạn chuyển giao quan trọng trong lịch sử Nhật Bản. Thời điểm đó, cuộc chiến Genpei (1180–1185) giữa hai gia tộc Taira (Heike) và Minamoto (Genji) đã định hình sự ra đời của Mạc phủ Kamakura, đánh dấu sự thống trị của tầng lớp samurai. Đây cũng là thời kỳ mà các chuẩn mực xã hội, dựa trên Nho giáo và võ sĩ đạo, hạn chế vai trò của phụ nữ trong chiến tranh và chính trị.

Gozen sinh ra trong một gia đình samurai thuộc gia tộc Minamoto ở tỉnh Shinano (nay là Nagano). Từ nhỏ, bà được huấn luyện từ nhỏ về võ thuật, bao gồm cưỡi ngựa, bắn cung, và sử dụng kiếm. Không giống nhiều nữ chiến binh khác chỉ đảm nhận vai trò phòng thủ, Gozen nỗ lực để trở thành một samurai thực thụ trên chiến trường, tạo dựng công danh.

Các giai thoại lịch sử mô tả bà là một cung thủ xuất sắc, kiếm sĩ điêu luyện và kỵ sĩ mạnh mẽ, có thể “đối đầu với cả thần hay quỷ”. Vị nữ võ sĩ đạo này thường sử dụng katana (kiếm samurai dành cho nam giới) thay vì naginata (vũ khí phổ biến của nữ chiến binh), cho thấy sự ngang bằng trình độ kiếm pháp với các samurai nam.

Chuyện tình lãng mạn đẫm nước mắt

Không chỉ là một chiến binh, Gozen còn là một phụ nữ xinh đẹp trong thời kỳ đó. Bà được sử thi ca ngợi có vẻ đẹp với mỹ từ “làn da trắng, mái tóc dài, nét mặt khả ái” tạo nên hình ảnh một nữ chiến binh vừa quyến rũ vừa đáng sợ.

Và như bao phụ nữ khác, Gozen có một mối tình không tên đầy lãng mạn với Minamoto no Yoshinaka, một lãnh chúa samurai trong cuộc chiến Genpei. Chuyện tình giữa Gozen và Yoshinaka được lãng mạn hóa qua nhiều tác phẩm văn học và thẩm thấu vào văn hóa đại chúng, đã góp phần xây dựng hình ảnh bà như một nữ anh hùng vừa mạnh mẽ vừa sâu sắc về tình cảm.

Yoshinaka, còn được gọi là Kiso no Yoshinaka, là một tướng lĩnh tài ba nhưng đầy tham vọng của gia tộc Minamoto. Ông dẫn đầu quân đội chống lại gia tộc Taira, chiếm Kyoto vào năm 1183, nhưng sau đó xung đột với người anh em họ Minamoto no Yoritomo, dẫn đến thất bại tại trận Awazu (1184).

Trong hành trình trường chinh giành giật thiên hạ đó của Yoshinaka, Gozen luôn bên cạnh ông. Bà luôn chiến đấu bên cạnh Yoshinaka, ngay cả trong những thời khắc nguy hiểm nhất. Gozen được mô tả là “chiến binh không sợ thần hay quỷ”, sẵn sàng hy sinh để bảo vệ danh dự và sự an toàn của chủ nhân. Lòng trung thành này không chỉ là mối quan hệ quân-thần mà còn vương vấn tình cảm cá nhân.

Tác phẩm “The Tale of the Heike” gọi bà là cận vệ và là một trong những chiến binh thân cận nhất của Yoshinaka. Tác phẩm “Genpei Seisuiki” gợi ý rằng Gozen có thể là người tình hoặc vợ của Yoshinaka, nhấn mạnh sự gần gũi giữa hai người. Một số truyền thuyết khác cũng cho rằng Yoshinaka coi bà là vợ hoặc thiếp. Nhưng dù giai thoại nào thì trong tâm trí nhiều người Nhật, nữ samurai này là người bạn đồng hành, người tri kỷ thân thiết nhất của Yoshinaka.

Tranh Gozen lao vào đội hình địch, chém đầu Onda no Hachiro

Điểm nhấn của câu chuyện xảy ra trong trận Awazu, khi quân đội của Yoshinaka bị áp đảo bởi quân của Minamoto no Yoritomo. Khi thất bại đã rõ ràng, Yoshinaka ra lệnh cho người tình rời chiến trường để tránh ô nhục (vì một samurai chết bên cạnh phụ nữ bị coi là mất danh dự). Gozen không lập tức rời đi ngay, thay vào đó thực hiện một trận chiến cuối cùng.

Bà lao vào đội hình địch, chém đầu Onda no Hachiro, một chiến binh mạnh mẽ của Taira rồi mang chiến lợi phẩm về cho Yoshinaka như một minh chứng cho lòng trung thành và tình cảm. Hành động này được xem như cách Gozen thể hiện tình yêu và sự tận tụy, không muốn rời bỏ người bà yêu thương trong khoảnh khắc cuối cùng.

Sau khi hoàn thành trận chiến cuối, Gozen đành tuân lệnh rời đi, để lại Yoshinaka đối mặt với cái chết theo đúng nghĩa của một võ sĩ đạo. Cảnh chia ly này mang tính bi kịch và lãng mạn, vì nó khắc họa sự hy sinh tình cảm của Gozen để bảo vệ danh dự của Yoshinaka. Sự kiện này đã trở thành một trong những khoảnh khắc cảm động nhất trong câu chuyện tình của họ và được rất nhiều nhà văn, nhà thơ hay hội họa sau này khai thác.

Số phận sau này

Sau cái chết của Yoshinaka, có rất nhiều giai thoại về số phận của Gozen. Một giả thuyết phổ biến là bà trở thành ni cô tại chùa Hokke-ji sau cái chết của Yoshinaka, cầu nguyện cho linh hồn ông và sống đến 91 tuổi (1247). Hành động này được xem như biểu hiện của tình yêu và lòng trung thành kéo dài cả sau khi chia ly.

Một truyền thuyết khác kể rằng Gozen bị Wada Yoshimori, một samurai của Minamoto no Yoritomo, bắt làm thiếp. Bà sinh ra Asahina Yoshihide, một chiến binh nổi tiếng, trước khi trở thành ni cô. Giả thuyết này làm giảm tính lãng mạn của câu chuyện, vì nó gợi ý Gozen bị ép buộc vào một mối quan hệ mới, nhưng vẫn nhấn mạnh sự hy sinh của bà để sống sót và bảo vệ danh dự.

Một câu chuyện ít phổ biến kể rằng Gozen ôm đầu của Yoshinaka và lặng lẽ bước xuống biển để bảo vệ danh dự của ông, một hành động đẩy cao tính bi kịch và lãng mạn, phù hợp với lý tưởng samurai về tình yêu và cái chết.

Dù kết cục là gì, chuyện tình của Gozen và Yoshinaka mang màu sắc bi kịch, vì họ bị chia cắt bởi chiến tranh và danh dự samurai. Sự hy sinh của Gozen – chiến đấu trận cuối và rời chiến trường – thể hiện tình yêu không chỉ qua cảm xúc mà còn qua hành động, một đặc điểm của văn hóa tình yêu Nhật Bản. Đồng thời, chuyện tình của họ cũng đẩy huyền thoại về nữ samurai Gozen lên vị trí rất cao trong tâm thức người Nhật.

Chuyện tình của Gozen và Yoshinaka truyền cảm hứng cho văn hóa Nhật Bản và toàn cầu, từ kịch truyền thống đến anime hiện đại. Nó nhấn mạnh rằng tình yêu, dù trong hoàn cảnh khắc nghiệt, có thể được thể hiện qua hành động và sự hy sinh, thay vì chỉ qua lời nói.

Ảnh hưởng tới đại chúng sau này

Tomoe Gozen đã để lại dấu ấn không thể xóa nhòa trong văn hóa Nhật Bản, từ nghệ thuật truyền thống như kịch Noh, Kabuki, nghệ thuật in khắc gỗ Ukiyo-e … đến văn hóa đại chúng hiện đại như anime, manga, và trò chơi điện tử.

Gozen được tôn vinh trong các lễ hội truyền thống Nhật Bản, nơi bà được tái hiện như một biểu tượng của lòng dũng cảm và danh dự. Tại Jidai Matsuri (Lễ hội các thời đại) diễn ra vào ngày 22 tháng 10 hằng năm tại Kyoto - nơi tái hiện các nhân vật lịch sử quan trọng của Nhật Bản, Gozen là một trong những nhân vật nổi bật, thường được hóa trang trong trang phục chiến binh samurai, cưỡi ngựa và cầm kiếm.

Hình tượng Gozen trong lễ hội Jidai Matsuri

Sự hiện diện của bà trong lễ hội không chỉ tôn vinh chiến công mà còn nhấn mạnh vai trò của phụ nữ trong lịch sử Nhật Bản, truyền cảm hứng cho khán giả về sức mạnh và sự kiên cường.

Tại tỉnh Nagano (Shinano), quê hương của Gozen, bà được xem như một anh hùng địa phương. Các đền thờ và bảo tàng địa phương thường trưng bày các hiện vật hoặc câu chuyện liên quan đến Gozen, củng cố niềm tự hào văn hóa của khu vực.

Bên ngoài nước Nhật, bà cũng xuất hiện trong các tiểu thuyết giả tưởng, như “Tomoe Gozen Saga” của Jessica Salmonson (Mỹ). Đây là bộ tiểu thuyết mô tả bà như một nữ chiến binh siêu nhiên trong thế giới huyền bí. Tác phẩm này đã đưa câu chuyện của Gozen đến khán giả phương Tây, nhấn mạnh khía cạnh nữ quyền ở một nước Á Đông. Có thể nói Gozen không chỉ đại diện cho tinh thần samurai mà còn là hình mẫu cho phụ nữ hiện đại, khuyến khích họ vượt qua định kiến giới và khẳng định bản thân.

Bùi Anh Tú