Chuyện 'Chim ưng và chàng đan sọt': Gắn nhiều chi tiết sex vào nhân vật chính sử là không nên

Nhà văn Nguyễn Ngọc Tiến: Nếu nhận xét ngôn ngữ của tác giả mạnh bạo là không công bằng

Một tác phẩm văn học dựa trên chính sử, nhà văn họ có quyền dựa vào các thông tin lịch sử để hư cấu thành cuốn tiểu thuyết như họ muốn. Việc này hoàn toàn không sai bởi vì, tiểu thuyết lịch sử khác với sách lịch sử.

Ở trường hợp này, không khác việc tác giả đắp "thêm da, thêm thịt" để tiểu thuyết đó được "hồng hào" và đạt được ý đồ mà nhà văn họ muốn. Không riêng gì Việt Nam, tiểu thuyết lịch sử ở các nước trên thế giới, nhiều tác giả vẫn áp dụng như thế.

Nếu nói về công thức hư cấu thì hoàn toàn không có. Khi tác giả phát triển nội dung, tình huống trong tiểu thuyết họ sẽ căn cứ vào tình huống sẽ kéo dài đến đâu, sự va chạm giữa các nhân vật đến mức độ nào là vừa và họ sẽ chọn dừng lại. Ở đây hoàn toàn không có công thức là bao nhiêu phần trăm hư cấu, bao nhiêu phần trăm sự thật lịch sử. 

Hiện tại có nhiều quan niệm về lịch sử khác nhau, không ai có thể nhận xét tiểu thuyết lịch sử của người này đúng, người kia sai vì khi viết tiểu thuyết lịch sử, tất cả đều căn cứ vào sự thật trong chính sử nhưng phát triển và đưa ra thông điệp như thế nào thì theo ý tác giả. 

Nếu nói đến yếu tố sex trong các cuốn tiểu thuyết lịch sử thì có cuốn sách nhà văn người Pháp viết về Nguyễn Trãi, NXB Văn Nghệ TP.HCM xuất bản năm những năm 1999 – 2000 (tiểu thuyết Vạn Xuân của nữ nhà văn người Pháp Yveline Féray - PV). Sau khi ra mắt, cuốn sách gây ra một cuộc chiến dữ dội giữa những người cho rằng tiểu thuyết lịch sử phải tôn trọng sự thật, không nên hư cấu, không sex hoá để câu khách… Nhưng sau cùng, chẳng bên nào có thể thắng bên nào và kết cục lại, tác giả vẫn có quyền hư cấu.

Tất cả chúng ta, những người đọc hôm nay không ai sống trong thời đại của Nguyễn Trãi để khẳng định rằng có hay không có những việc làm như thế trong lịch sử. Đó là trí tưởng tượng tung tăng của tác giả trong sáng tác để nói về một con người. Và, một người bình thường thì không tránh được những việc như thế. Còn ngôn ngữ trong sách, tuỳ theo phong cách của người viết, có người viết bạo dạn hơn, có người mềm hoá đi hay nửa kín nửa hở… Do đó, rất khó để nói ngôn ngữ mà tác giả Bùi Việt Sỹ viết là mạnh bạo. Nếu đánh giá như thế, tôi nghĩ không công bằng với nhà văn.

Tôi không phản đối cũng không ủng hộ văn phong của mỗi nhà văn khi viết sách vì nó tuỳ thuộc vào mỗi chủ đề, tính mâu thuẫn, sự xung đột trong tiểu thuyết cần đến mức như thế nào. Chỉ trừ trường hợp, chi tiết rất nhỏ nhưng nhà văn làm lớn, lợi dụng để thổi bùng nó lên vì mục đích riêng thì mới đáng chê trách. 

Nhà văn Nguyễn Phan Hách, Trưởng tiểu ban sách văn học, là 1 trong 22 thành viên thuộc hội đồng giám khảo giải thưởng Sách quốc gia: Cuốn Chim ưng và chàng đan sọt viết hơi phóng túng nhưng đúng.

Nhà văn Nguyễn Phan Hách cho rằng trong sử liệu, nhân vật Trần Khánh Dư sống phóng túng và không theo khuôn phép nên việc nhà văn viết khác đi lối sống có thật trong lịch sử sẽ khiến tiểu thuyết không còn sinh động, không đúng.

Còn việc trao giải cho Chim ưng và chàng đan sọt cũng trải qua một quá trình cân nhắc nghiêm túc, chặt chẽ nên không có việc chỉ dựa vào kết quả cuốn sách đạt giải B Cuộc thi Viết tiểu thuyết giai đoạn 2011 - 2015 do Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức mà trao giải C Sách quốc gia.

Tuy nhiên, nhà văn Nguyễn Phan Hách cũng tỏ sự đáng tiếc khi độc giả phản ứng trước những đoạn văn được cho là dung tục. Ông cho rằng phản biện là quyền của công chúng và nên chăng tác giả không nên đưa vào nhiều chi tiết sex vì sẽ không thích hợp với nhân vật chính sử.