Chuyện cái hộ chiếu nhỏ nhưng có võ…

Theo Chỉ số Hộ chiếu (Passport Index) 2017 mới nhất do công ty tư vấn toàn cầu Arton Capital công bố hồi thượng tuần tháng 11/2017, hộ chiếu Việt Nam xếp thứ 79 trong 95 hạng khi được vào 48 nước mà không cần phải xin visa.

Nếu xếp theo thứ tự quốc gia, hộ chiếu Việt Nam hiện ở thứ 165 trong 199 nước. Đáng buồn, đây là một sự xuống hạng. Vì trong bảng xếp hạng năm ngoái, hộ chiếu Việt Nam được 51 nước miễn visa.

Thật ra, hiện nay, việc công dân Việt Nam xin visa nước ngoài nhìn chung đã bớt khó khăn hơn xưa. Với visa quyền lực nhất và khó nhất là visa Hoa Kỳ, đối với một số dạng visa, nếu không có gì thay đổi về loại (type) và các thông tin an ninh cơ bản, người Việt chỉ cần phỏng vấn trực tiếp lần đầu, lấy 10 dấu vân tay, là từ lần sau có thể xin visa mới (renew) qua đường Internet và bưu điện, không cần phải đến cơ quan ngoại giao Hoa Kỳ ở TP.HCM hay Hà Nội để nộp hộp sơ và phỏng vấn nữa. Mỗi lần visa có giá trị 12 tháng, có thể vào Mỹ nhiều lần.

Việc các nước miễn visa cho nước nào đó tùy thuộc vào điểm uy tín của nước đó, cũng như theo thỏa thuận ngoại giao giữa hai nước.

Đặc biệt, Canada hiện nay áp dụng việc cấp visa có giá trị sử dụng nhiều lần với thời hạn tới hết hạn của hộ chiếu. Nghĩa là có thể tới 10 năm nếu như hộ chiếu mới được cấp.

Trong trường hợp muốn vào Đài Loan, công dân Việt Nam sẽ được miễn visa nếu thuộc các trường hợp có thẻ cư trú vĩnh viễn, thẻ cư trú hoặc visa còn hiệu lực hoặc đã hết hạn trong vòng 10 năm trở lại đây của các nước Mỹ, Canada, Nhật Bản, Úc, New Zealand, Anh, các nước thuộc khối Schengen và Hàn Quốc.

Bạn sẽ được cấp chứng nhận cho phép nhập cảnh Đài Loan nhiều lần, lưu trú trong thời gian 30 ngày. Bạn chỉ cần đăng ký online trước để được xét duyệt, in ra giấy chấp nhận và cầm theo để có thể làm thủ tục lên máy bay và nhập cảnh.

Cho tới nay, công dân Việt Nam có thể đi tới tất cả các nước Đông Nam Á trong Khối ASEAN mà không cần visa. Còn nhớ hồi tháng 10/2003, tôi đã rất hồi hộp khi đi Malaysia đúng ngay ngày họ miễn visa cho hộ chiếu Việt Nam. Các cô nhân viên làm thủ tục check-in của Vietnam Airlines ở sân bay Tân Sơn Nhất cũng không an tâm, hỏi tới hỏi lui rồi trao đổi với nhau, gọi điện hỏi ý kiến ai đó, trước khi đồng ý cấp thẻ lên máy bay cho tôi.

Thú thật là bản thân tôi cũng không tự tin, nếu bị từ chối nhập cảnh thì đành chấp nhận quay về. Tới chừng đưa hộ chiếu cho nhân viên xuất nhập cảnh ở sân bay Kuala Lumpur, thấy họ không có động thái gì đặc biệt và cuối cùng cộp con dấu nhập cảnh, tôi mới thở ra nhẹ nhõm.

Việc các nước miễn visa cho nước nào đó tùy thuộc vào điểm uy tín của nước đó, cũng như theo thỏa thuận ngoại giao giữa hai nước – thường theo nguyên tắc đối ứng, có qua có lại.

Việc được cấp visa không hề bảo đảm 100% là người nước ngoài có thể nhập cảnh.

Thực tế thì ngay chính người Việt mình tự làm khó cho mình và đồng bào. Tình trạng người Việt ra nước ngoài làm trò bậy bạ, vi phạm pháp luật, đặc biệt là trốn ở lại sau khi hết hạn visa trong thời gian qua đã khiến một số nước có liên quan siết lại việc cấp visa cho công dân Việt Nam. Chẳng hạn như Hàn Quốc, Nhật Bản, lãnh thổ Đài Loan,

Việc được miễn visa đem lại nhiều lợi ích cho công dân các nước. Họ sẽ không phải tốn thời gian và tiền bạc để làm thủ tục xin visa. Và hễ muốn hay nếu cần là có thể xách valy lên và đi tới xứ người du lịch bất cứ lúc nào.

Trong bảng xếp hạng Passport Index 2017 mới nhất, hộ chiếu của Singapore đã qua mặt Đức trở thành hộ chiếu quyền lực nhất hành tinh. Công dân Singapore được miễn visa vào Mỹ và 158 quốc gia và vùng lãnh thổ khác. Hộ chiếu Đức từ chỗ đồng hạng nhất với Singapore phải đứng thứ 2 với 158 quốc gia và vùng lãnh thổ miễn visa. Xếp thứ ba là Thụy Điển và Hàn Quốc (157 nước và vùng lãnh thổ). Thứ tư là Đan Mạch, Phần Lan, Ý, Tây Ban Nha, Na Uy, Nhật Bản, và Anh (156 nước và vũng lãnh thổ). Thứ năm là Luxembourg, Pháp, Thụy Sĩ, Hà Lan, Bỉ, Áo và Bồ Đào Nha (155 nước và vùng lãnh thổ).

Trong khi đó, Mỹ tụt từ hạng 4 năm ngoái xuống hạng 6 năm nay với 154 nước và vùng lãnh thổ miễn visa. Hộ chiếu Mỹ cùng hạng với Malaysia, Ireland và Canada.

Hạng áp chót 94 là Pakistan và Iraq (26 nước và vùng lãnh thổ). Cuối bảng hạng 95 là Afghanistan (22 nước và vùng lãnh thổ).

Nhưng có một điều mà các nước vẫn luôn lưu ý khách nước ngoài. Việc được cấp visa không hề bảo đảm 100% là người nước ngoài có thể nhập cảnh. Bởi lẽ nơi cấp visa và nơi xét nhập cảnh khác nhau. Visa do ngành ngoại giao cấp, còn quyết định có cho nhập cảnh hay không lại thuộc quyền hạn của cơ quan an ninh bảo vệ biên giới. Khi trực tiếp làm việc với người nhập cảnh tại cửa khẩu, nhân viên xuất nhập cảnh có quyền từ chối cho nhập cảnh đối với những ai mà họ nghi ngờ có thể gây hại cho nước họ.

Không thể phủ nhận được những sự cải thiện của hộ chiếu ở Việt Nam trong những năm vừa qua. Ngày nay, hộ chiếu được chấp nhận như một giấy tờ tùy thân trong nước giống như chứng minh nhân dân hay căn cước công dân. Người ta có thể dùng hộ chiếu để chứng minh nhân thân và giao dịch, kể cả giao dịch ngân hàng.

Vì thế, ngày càng có thêm nhiều người làm hộ chiếu, thậm chí làm cả gia đình. Nghĩ cũng tiện, với các trẻ em nhỏ chưa có CMND, mỗi khi đi lại bằng máy bay cần phải xuất trình giấy khai sinh, giờ chỉ cần dùng hộ chiếu. Thời hạn của hộ chiếu người lớn cũng đã được kéo dài từ 5 năm lên 10 năm. Thủ tục làm hộ chiếu cũng đơn giản hơn xưa rất nhiều.

Bây giờ, người dùng hộ chiếu Việt Nam có lẽ mong chờ hai điều quan trọng nhất:

Một là, Việt Nam sớm thay đổi dùng hộ chiếu điện tử (e-passport) hay hộ chiếu sinh trắc học (biometric passport) có gắn chip chứa thông tin cá nhân và các đặc điểm nhận dạng bên trong bìa trước để vừa tăng thêm giá trị cho hộ chiếu (do có độ bảo mật cao hơn), vừa tương thích với các thiết bị kiểm tra hiện đại ở các cửa khẩu nước ngoài.

Hiện nay trên thế giới đã có 82 nước và toàn bộ khối Liên minh châu Âu gồm 28 nước chuyển sang dùng hộ chiếu điện tử, nghĩa là hơn phân nửa số nước toàn cầu. Ngay cả trong khối ASEAN, giờ chỉ còn mỗi Việt Nam và Myanmar vẫn xài hộ chiếu truyền thống. Theo thông tin từ Bộ Công an, dự án hộ chiếu điện tử đang được triển khai thực hiện và dự kiến sẽ bắt đầu cấp cho công dân vào năm 2018.

Hai là, nhà nước thúc đẩy các mối quan hệ song phương với nước ngoài để gia tăng số lượng nước miễn visa cho hộ chiếu phổ thông Việt Nam.

Phạm Hồng Phước