Chuẩn cơ sở giáo dục đại học tác động tích cực đến nhà trường, sinh viên

Tiến sĩ Nguyễn Thị Thu Thủy

Phóng viên: Bà có thể cho biết chuẩn cơ sở giáo dục đại học có khác gì so với chuẩn kiểm định chất lượng?
Tiến sĩ Nguyễn Thị Thu Thủy: Chuẩn cơ sở giáo dục đại học (GDĐH) là những yêu cầu tối thiểu, được dùng làm công cụ quản lý nhà nước trong việc xem xét điều kiện hoạt động và giám sát thường xuyên các điều kiện bảo đảm chất lượng cũng như các kết quả hoạt động chính hằng năm của cơ sở GDĐH.

Chuẩn cơ sở GDĐH được xây dựng theo cách tiếp cận, nguyên lý “rules based” với các KPIs để đo lường, đánh giá các mặt hoạt động chính của mỗi cơ sở GDĐH hằng năm với các tiêu chí theo các yêu cầu tối thiểu, định lượng phản ánh chức năng hoạt động chính của một cơ sở. 

Còn các bộ tiêu chuẩn đánh giá, kiểm định hiện nay được xây dựng theo cách tiếp cận “nguyên lý” (principle based), nguyên tắc “fit for purpose” nên không dùng để đánh giá các cơ sở GDĐH theo một thước đo chung hay những yêu cầu chung tối thiểu mà tất cả cơ sở phải đạt khi thực hiện các hoạt động GDĐH.

Tiêu chuẩn kiểm định cơ sở GDĐH được sử dụng để các cơ sở tự đánh giá và cải tiến chất lượng theo sứ mạng, mục tiêu đã công bố, để các tổ chức kiểm định đánh giá, xem xét công nhận chất lượng theo chu kỳ nhất định khoảng 5 năm 1 lần.

Chuẩn cơ sở GDĐH bao gồm các chỉ số định lượng, dễ xác định và theo dõi, giám sát trong khi bộ tiêu chuẩn đánh giá kiểm định bao gồm các tiêu chí mang định tính, cần được phân tích, đánh giá bởi các chuyên gia.
* Chuẩn cơ sở GDĐH có tới 6 tiêu chuẩn, với 24 tiêu chí và 29 chỉ số chính. Dựa trên cơ sở nào để đưa ra những tiêu chí, chỉ số này, thưa bà?
- Dự thảo thông tư đã được xây dựng trên cơ sở kế thừa kinh nghiệm triển khai các văn bản quy phạm pháp luật đối với GDĐH. Hệ thống các tiêu chuẩn, tiêu chí, chỉ số của chuẩn được xây dựng đảm bảo tính kế thừa các quy định của Việt Nam nhưng không quy định lại các nội dung mà các văn bản quy phạm pháp luật khác đã quy định.

Bên cạnh đó, thông qua việc nghiên cứu, tham khảo kinh nghiệm của chuẩn GDĐH của các nước như: Úc, Nga, Mỹ, Thái Lan, Nhật Bản… dự thảo đã được định hướng tương thích với các chuẩn GDĐH thông dụng trên thế giới nhưng đảm bảo phù hợp với điều kiện, bối cảnh của Việt Nam. Đồng thời, dự thảo chuẩn cũng đã được thực hiện khảo sát số liệu thực tế của các cơ sở GDĐH xem xét mức độ đáp ứng các tiêu chuẩn tiêu chí, chỉ số của chuẩn. 
* Đạt chuẩn hay không đều thuộc vào số liệu các trường cung cấp. Làm thế nào đảm bảo những số liệu đó là chính xác?
- Theo dự thảo thông tư, kết quả thực hiện chuẩn cơ sở GDĐH sẽ được cập nhật trong cơ sở dữ liệu GDĐH quốc gia (HEMIS) và được các trường xuất từ hệ thống HEMIS, in và ký đóng dấu gửi báo cáo về Bộ GD-ĐT. Do đó, dữ liệu các trường nhập vào hệ thống mà không chính xác thì báo cáo của các cơ sở này cũng vi phạm giả mạo thông tin và phải chịu trách nhiệm trước pháp luật.

Có chuẩn trường đại học, học sinh, sinh viên có thể xác định, lựa chọn trường tốt. Trong ảnh: Đại diện Trường đại học Mở TPHCM (trái) tư vấn tuyển sinh cho học sinh - Ảnh: Trương Mẫn

Hầu hết dữ liệu để tính toán các chỉ số của chuẩn do các trường cung cấp lên hệ thống HEMIS là dữ liệu gốc (như danh sách sinh viên đang học, tuyển mới; danh sách đội ngũ giảng viên…), có cơ chế kiểm soát chặt chẽ và liên quan tới cả quá trình hoạt động của trường. Một số dữ liệu khác Bộ GD-ĐT cũng có những biện pháp kiểm chứng.

* Bà có thể nói rõ hơn về những tác động của chuẩn này, nó sẽ ảnh hưởng như thế nào đến các trường cũng như sinh viên?

- Chuẩn cơ sở GDĐH có tác động tới các cơ sở GDĐH nhưng theo hướng tích cực. Thông qua thực hiện chuẩn này, các trường xây dựng chiến lược, kế hoạch để duy trì, cải tiến các chỉ số hoạt động, nâng cao năng lực cạnh tranh, thu hút nguồn lực từ xã hội và tạo sự phát triển bền vững. Tác động tích cực nhất của chuẩn này là tạo ra môi trường minh bạch về chất lượng, hiệu quả; thúc đẩy cạnh tranh bình đẳng giữa các trường.

Việc công khai kết quả thực hiện chuẩn cơ sở GDĐH giúp các bên liên quan có cái nhìn tường minh về diện mạo, sứ mệnh và các chỉ số chính trong hoạt động của các cơ sở GDĐH. Qua đó, học sinh, sinh viên có thể xác định, lựa chọn các cơ sở GDĐH tốt, chương trình phù hợp hơn nhằm chuẩn bị tốt nhất cho bản thân để tham gia thị trường lao động.

* Với những trường không đạt chuẩn thì hướng xử lý sẽ ra sao?
- Dự thảo thông tư không quy định hướng xử lý nếu các trường không đạt chuẩn, kết quả thực hiện chuẩn theo quy định của thông tư sẽ dùng làm căn cứ để xem xét các hoạt động GDĐH của các trường theo quy định pháp luật. Cụ thể như cơ sở GDĐH không đạt tiêu chuẩn, tiêu chí hay chỉ số đối với hoạt động GDĐH nào đó thì việc xử lý sẽ quy định ở Nghị định số 04/2021/NĐ-CP hoặc các văn bản quy phạm pháp luật liên quan tới hoạt động GDĐH đó.

Tuy nhiên, kết quả thực hiện chuẩn theo quy định tại dự thảo thông tư sẽ được Bộ GD-ĐT công bố công khai hằng năm, dự kiến lần công khai đầu tiên từ tháng 6/2025.
* Xin cảm ơn bà. 

 Dung Nhi (thực hiện)