Chợ quê nào cũng thân thương

Huyện Diên Khánh cách TP Nha Trang 10km về phía tây nam. Di tích thành cổ hiện nay còn lại đủ 4 cổng thành đông, tây, tiền, hậu.

Thành được xây dựng từ năm 1793 trong thời chúa Nguyễn đánh nhau với nhà Tây Sơn. Khi Nguyễn Ánh đánh chiếm dinh Bình Khang, đến vùng đất Diên Khánh, thấy địa thế hiểm trở, liền cho xây dựng thành nhằm phục vụ quân sự (thành cao, hào sâu) và là cơ quan đầu não của tỉnh Khánh Hòa khi ấy.

Cửa tây thành Diên Khánh

Ở Diên Khánh, đa phần tên chợ được gọi theo tên xã. Riêng chợ lớn nhất là chợ Thành được gọi theo tên di tích thành cổ.

Cây dầu đôi Diên Khánh

Chợ Thành cách nhà cũ của tôi khoảng 300m. Lúc còn nhỏ, tôi xách giỏ theo má đi chợ nên quen thuộc từ dãy cửa tiệm bên ngoài cho đến các hàng trong chợ, từ quầy tạp hóa, hàng khô đến vải vóc, bạt nhựa, bao bì, cá thịt và cả tên của người bán hàng.

Tôi nhớ chợ hồi ấy có 2 phần tách biệt. Từ phía đường Phan Bội Châu vô chợ có các hàng tạp hóa, kim chỉ nút, cau trầu, đồ khô... Ra phía sau là hàng thịt, hàng cá. Chợ vải, hàng may, chiếu, mùng mền... nằm trong khu vực cao hơn, có bậc cấp bước lên.

Lon ton theo má đi chợ, trong khi chờ má nói chuyện với cô bán vải, tôi miết tay lên vải rồi hít hà mùi vải và tận hưởng cảm giác mát lạnh khi áp má vào những súc vải được xếp thành chồng cao.

Khi chờ má ở hàng gạo, tôi sục tay vào thúng gạo rồi rút tay ra ngửi mùi thơm của cám. Đến hàng đậu, tôi cũng lén thò tay bốc một nắm đậu xanh, đậu đen, đậu phộng rồi thả cho nó rớt xuống. Là tôi bắt chước má. Khi mua đậu, má hay vốc nắm đậu, nhìn hạt đậu rồi quyết định mua hay không.

Ấn tượng nhất với đứa trẻ lên mười là ở những hàng cá. 2-3 người khiêng con cá đuối to như cái nia thả bạch xuống nền xi măng. Bà bán cá đưa con dao sắc lẻm rạch bụng cá 2 đường chữ thập thật ngọt rồi lấy ra cái gan bỏ vào rổ. Có bữa, bà mổ bụng con cá nhám, lôi ra con cá nhỏ gọi là cá nhám em. Má tôi hay mua cá này về nấu cháo, con cá không xương, chỉ có sụn, ăn ngon lắm.

Đường qua chợ Thành ngày tết

Chợ Thành bây giờ quy mô hơn ngày xưa. Các khu vực bán hàng được phân theo nhóm ngành hàng, không khác các chợ lớn ở Nha Trang.

Những ngày giáp tết, tôi thích đi về các chợ vùng quê hơn. Những ngôi chợ nhỏ với các sản vật quê thân thương như khổ qua đèo, rau, bí, mướp còn tươi cuống mà nhà nông vừa hái đem ra chợ. Trái cây, bánh chưng, bánh tét, thịt ngâm, dưa món, mứt các loại đầy đủ.

Ngoài những chợ gắn với tên xã như Diên An, Diên Thạnh, Diên Toàn, Diên Phú, Suối Tiên, Diên Tân, còn có những tên chợ khá dễ thương như chợ Gò Đình thuộc thị trấn, chợ Ccây Giáng Hương, chợ Cây Me ở Diên Lạc, hay những chợ gọi theo tên thôn: Đại Điền Trung, Đại Điền Đông...

Chợ Gò Đình

Chợ quê na ná nhau tùy theo chợ lớn hay nhỏ, có những chợ khá sầm uất nhưng cũng có những chợ nhỏ đến thương, như chợ Diên Tân, Diên Lộc. Với riêng tôi, ở mỗi chợ lại có những hàng quen theo thứ mà tôi thích. Tôi thường mua hẹ sẻ ở chợ Diên An, hẹ nhà trồng, tươi ngọt.

Cô bán đậu hủ ở chợ Diên An

Có một cô bán đậu hủ đưa cho khách ăn cái muỗng nhôm nhỏ xíu, đúng kiểu ăn ngày xưa. Cô nói đã bỏ công “săn lùng” muỗng này nên cô giữ cẩn thận lắm.

Chợ Diên An ngày tết

Một lần, tôi được bạn đãi ăn bánh ướt ở một hàng gần chợ Cây Giáng Hương, đúng điệu bánh ướt Thành xưa. Trên đường về lại Nha Trang, tôi ghé chợ Cây Me mua bó rau, trái bí, trái mướp do nhà vườn hái ra bán sớm.

Hàng bánh ướt chợ quê

Có hôm, tôi đi qua chợ Gò Đình chỉ để mua chục bánh thuẫn ở một hàng ngay đầu chợ. Lại có hôm, tôi chạy xe cả chục cây số lên chợ Diên Lộc nằm trên cánh đồng chỉ để ăn chén xu xoa mát miệng, gợi nhớ hương vị xưa.

Có chị bán bánh tét khá ngon, chúng tôi ghé lại mua ít đòn nhỏ. Bạn tôi thích mua khoai từ đã gọt vỏ sẵn - những củ khoai từ nhỏ xíu chỉ thấy ở chợ quê Diên Lộc. Riêng công gọt đã đáng tiền. Từ đây đi thêm một chút là đến chợ Suối Tiên - chợ lớn trong vùng.

Chợ Diên Lộc

Lần nào đi chợ quê, xe máy của tôi cũng treo đầy các thứ. Chúng tôi đùa: “Tụi mình giống như người mua đi bán lại”.

Có hôm, chúng tôi chạy tít vào chợ Diên Tân mua vài thứ bánh mà ở chợ thành phố không có, rồi nói với nhau: “Mua cái hồn quê xưa cho đã thèm, đã nhớ”.

Chợ Diên Bình

Chợ quê dù lớn hay nhỏ đều chộn rộn vào 2 ngày cuối năm. Kẻ mua người bán tấp nập, vội vàng.

Năm nào, chúng tôi cũng rủ nhau đi một vòng chợ tết quê trước khi mọi thứ được dọn dẹp sạch sẽ đón năm mới. Từ Nha Trang, chúng tôi qua cầu Thành đến chợ Gò Đình, đi tiếp qua các chợ ở Diên Thủy, Diên Sơn, quay về chợ Tân Đức, vòng lên Thành, chạy xe một mạch đến chợ Diên Lộc, Suối Tiên hay có khi chạy thẳng một mạch lên chợ Diên Lạc, Diên Phước, Diên Lâm. Chợ quê nào cũng thân thương.

Kim Duy