"Children of Men": Sức mạnh của niềm hy vọng

Children of Men do đạo diễn kỳ tài Alfonso Cuarón thực hiện, dựa trên tiểu thuyết The Children of Men của P. D. James với bối cảnh một thế giới mà loài người đứng trước nguy cơ tuyệt chủng. Chủ đề về hy vọng, niềm tin và chuộc tội được triển khai xuất sắc. Nhiều ý tưởng và cảm xúc từ tác phẩm thậm chí khá tương đồng với hoàn cảnh thế giới hiện tại.

Một thế giới ngập tràn tuyệt vọng

Trong phim, một nguyên nhân không rõ khiến loài người mất khả năng sinh sản. Năm 2027, đã 18 năm kể từ tình trạng đó, chiến tranh và khủng hoảng toàn cầu đẩy nền văn minh đến bờ vực sụp đổ. Anh quốc, một trong số ít quốc gia có chính phủ còn hoạt động, trở thành điểm đến cho dòng người tị nạn. Mâu thuẫn dâng cao trong xã hội khiến quân đội Anh phải bắt giữ, thậm chí sát hại người nhập cư trái phép.

Xã hội u ám trong phim

Diego, người trẻ nhất thế giới (tức đứa bé cuối cùng được sinh ra trước giai đoạn vô sinh), được công chúng tôn kính như một vĩ nhân. Thế nhưng, cậu ta là kẻ khó ưa và vừa bị đâm chết sau khi từ chối ký tặng một người dân. Sự kiện này càng khiến xã hội đau buồn hơn.

Nhân vật chính của phim là Theo Faron (Clive Owen), một viên chức từng là nhà hoạt động xã hội, không còn nhiều nhiệt huyết trong thời đại u ám này. Một ngày nọ, anh bị tổ chức ủng hộ người nhập cư Fishes bắt cóc. Thủ lĩnh nhóm này, Julian Taylor (Julianne Moore) - vợ cũ của Theo - hứa trả hậu hĩnh để anh lấy được giấy quá cảnh cho một phụ nữ tị nạn tên Kee (Clare-Hope Ashitey). Theo đồng ý hộ tống Kee nhưng rồi anh phát hiện Kee đang có thai, tức là người đầu tiên có thể sinh sản sau nhiều năm. Nguy hiểm bủa vây Kee và đứa bé sắp ra đời.

Trong nhiều phim về tận thế, thế giới thường bị đe dọa bởi một hiểm họa có khả năng quét sạch loài người như: vi-rút, người ngoài hành tinh, quái vật hay thiên tai. Children of Men chọn tình huống nhân loại không thể tiếp tục sinh sản. Sự tận diệt không đến ngay tức khắc mà diễn ra từ từ như một kỳ hạn chết chóc bởi nếu tình trạng không được khắc phục, dân số sẽ giảm dần đến người cuối cùng.

Nguy hiểm chực chờ trên hành trình của các nhân vật

Khác với kiểu thảm họa đột ngột trong phim Hollywood, sự bế tắc trong Children of Men gặm nhấm dần nhân loại trong lúc con người không thể tìm ra cách hóa giải. Một xã hội đi đến tận cùng tuyệt vọng khi nó không nhìn thấy tương lai của mình. Nhìn lại lịch sử, rất nhiều cuộc cách mạng, cải tiến công nghệ, nỗ lực và tranh đấu đã xuất hiện vì niềm tin của con người rằng sẽ có thế hệ kế tiếp. Nhiều người thậm chí sẵn sàng hy sinh để lý tưởng của mình được trở thành hiện thực trong tương lai. 

Children of Men đặt ra câu hỏi rằng sẽ thế nào nếu con người biết mình chẳng còn hậu duệ. Một xã hội như vậy nhiều khả năng sẽ đánh mất tình thương và lòng trắc ẩn, chạy trên bánh xe lăn vào lãng quên. Nếu không còn tương lai, chẳng ai muốn chiến đấu vì nó nữa.

Theo Faron cũng là một người mang đầy sự yếm thế và hoài nghi, đã đánh mất niềm hy vọng. Nhân vật này được xây dựng theo khuôn mẫu một người đàn ông trung niên tài giỏi, nhiều kiến thức nhưng không hoàn hảo và cũng chẳng mang các phẩm chất quá cao siêu. Anh luôn day dứt bởi cái chết của con trai trong quá khứ. Theo chỉ là một người bình thường được đặt vào hoàn cảnh khác thường, do đó dễ gợi sự đồng cảm từ khán giả.

Niềm hy vọng giữa khốn cùng

Mọi chuyện thay đổi với Theo từ khi anh phát hiện Kee mang thai. Song song với hành trình nhiều cảnh hành động và kịch tính, khán giả chứng kiến sự biến đổi của Theo từ tuyệt vọng sang hy vọng. Niềm tin đã trở lại với ông khi đứa con Kee đang mang được xem như sự cứu rỗi cho cả thế giới. Ở khía cạnh cá nhân, nó giúp Theo tìm lại động lực và mục đích sống. Biến chuyển của nhân vật được thể hiện tài tình qua biểu cảm và dáng vẻ của tài tử Clive Owen.

Children of Men là bộ phim trình hiện những tư tưởng lớn, thậm chí mang yếu tố tôn giáo và triết học. Alfonso Cuarón để ngỏ những lý giải cụ thể, tiêu biểu như nguyên nhân khoa học của việc vô sinh. Một số nhân vật trong phim cho rằng việc con người không thể sinh sản nữa là ý chí thần thánh, số khác lại quy cho sự trừng phạt của thiên nhiên. Sự mơ hồ đó tạo ra cảm giác thần thoại, bí ẩn trong một câu chuyện nhấn mạnh hơn vào hành vi, tâm lý của con người đối với tận thế. Cũng không rõ tại sao Kee có thể mang thai, trong khi nhiều nhân vật xem đó đơn giản là phép màu.

Theo, Kee và chuyến hành trình cuối phim, biểu trưng cho hy vọng

Bản thân Kee cũng là một sự trái khoáy được Cuarón cài cắm khéo léo. Cô là một người da đen, dân nhập cư và thuộc tầng lớp thấp vốn bị coi khinh trong xã hội. Vậy nhưng số phận đã đặt vận mệnh loài người vào Kee chứ không phải những kẻ quý tộc hay giàu có. Kee là một sáng tạo riêng của đạo diễn cho bản điện ảnh, giúp tạo thêm một lớp ý cho câu chuyện.

Khi COVID-19 hoành hành ở nhiều quốc gia, Children of Men được nhiều cây bút phim ảnh nhắc lại, với sự tương đồng không phải ở tình huống mà là cảm giác. Trên NewStatesman, cây bút Gavin Jacobson nhận định những con đường vắng lặng, bầu trời không có máy bay giữa đại dịch khiến anh nhớ lại bộ phim của Cuarón. Trên CinemaBlend, Philip Sledge cho rằng khủng hoảng toàn cầu trong phim gần với dịch bệnh đời thực ở chỗ tạo ra sự sợ hãi và bất an.

Những mâu thuẫn quanh chuyện nhập cư, sự chia rẽ, xung đột giữa các nhóm lợi ích trong phim cũng là vấn đề nhan nhản vài năm qua ngoài đời thực, nhất là ở Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump. Một thế giới đang ngày càng gia tăng sự phân tách liệu có đủ vững mạnh để đương đầu một khủng hoảng toàn cầu?

Tuy nhiên, về cơ bản, Children of Men lại là một bộ phim về hy vọng. Dù có rất nhiều khoảnh khắc đen tối, đau đớn, tác phẩm vẫn đề cao khát vọng sống và niềm tin mãnh liệt của con người. Ở cảnh gần cuối phim, khi Kee bế đứa bé đi ngang, hai phe đang tử chiến đều tạm dừng tay để chào đón tương lai của loài người. Thước phim này gây xúc động mạnh, thậm chí gợi đến sự thiêng liêng tôn giáo. Hình ảnh chiếc tàu tên Tomorrow (Ngày mai) trở thành cái kết đáng nhớ cho bộ phim dù Cuarón không tốn nhiều lời để giải thích.

Sẽ là thiếu sót nếu không nhắc đến những thành công về kỹ thuật đã giúp đạo diễn Mexico nâng tầm câu chuyện. Tác phẩm nổi tiếng với những cảnh quay dài không cắt cảnh. Ba lần Cuarón dùng thủ pháp này đều có ý đồ rõ nét. Cảnh đầu dài hơn một phút là phân đoạn Theo chứng kiến một quả bom phát nổ. Cảnh thứ hai hơn bốn phút là cuộc truy sát nhóm người hộ tống Kee. Cảnh thứ ba dài hơn sáu phút, nằm gần cuối phim, khi Theo cố giải cứu Kee khỏi làn đạn của hai phe giao tranh. Ở hai cảnh trước, lối dàn dựng này giúp đánh lạc hướng khán giả về sự yên bình tạm thời, trước khi bạo lực bùng phát dữ dội. Ở cảnh thứ ba, nó phô diễn sự điêu tàn, khốc liệt của xung đột nhưng rồi để lại những dư vị của hy vọng khi Theo, Kee cùng đứa bé được cả hai phe chào đón.

Trailer phim Children of Men:

Không được quảng bá mạnh trong mùa giải thưởng năm 2007, Children of Men vẫn nhận ba đề cử Oscar ở hạng mục kich bản chuyển thể, quay phim và dựng phim. Trải qua thời gian, độ yêu thích dành cho tác phẩm độc đáo này thậm chí còn tăng lên. Năm 2016, nó được BBC xếp vị trí 13 trong số các phim hay nhất đầu thế kỷ XXI. 

Ân Nguyễn