Chị Nguyễn Thủy Hằng Giang - CEO Đông A books: Gói hương xuân trong sách tết

Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Ngọc Hoài Nam, cách đây gần 100 năm, Sách xem tết Mậu Thìn 1928 của Tân Dân Thư Quán đã mở lối tiên phong cho thể loại sách “thời vụ” này. Bên cạnh những tờ báo xuân tưng bừng, rực rỡ, sách xem tết, sách chơi xuân dần trở thành một thú vui giản dị và trang nhã mỗi dịp năm mới. Nhà nhà đua nhau làm sách; vui cái thú văn chương tao nhã ngày xuân. Sách tết, vì thế, trở nên phong phú và có vị trí đáng kể trong sinh hoạt văn học từ Bắc tới Nam, thậm chí cả vùng Đông Dương. Thế nhưng từ sau năm 1958, không còn ấn bản nào mang tên sách tết, để lại trong lòng người đọc một khoảng trống tinh thần, bâng khuâng, tiếc nhớ.

Năm 2019, sau một thời gian ấp ủ, Đông A tiên phong mang văn hóa sách tết trở lại với Sách tết Kỷ Hợi, gồm hợp tuyển thơ - văn - nhạc - họa chủ đề mùa xuân. Từ đó đến nay, mỗi năm, Đông A đều cho ra đời ấn phẩm sách tết được đầu tư kỹ càng về nội dung lẫn hình thức, với sự tham gia của nhiều tác giả, họa sĩ nổi tiếng. Cũng từ Đông A, thị trường sách tết trở nên sôi động khi có sự tham gia của một số đơn vị xuất bản như Kim Đồng - sách tết với nhiều nội dung phù hợp cho trẻ nhỏ, Thái Hà - thiên về thú chơi tết xưa với số lượng giới hạn.

Không chỉ có sách tết, nhiều năm nay, Đông A còn ghi dấu ấn trong lòng người yêu sách khi trở thành đơn vị tiên phong giới thiệu các bản sách đặc biệt (sách bản S) đến công chúng. Qua những bản in chất lượng, đầy tính thẩm mỹ trong thiết kế và không ngừng tìm tòi, đổi mới cách làm hằng năm, Đông A đã khơi dậy một trào lưu đẹp tưởng chừng mai một. Với thị trường sách nhỏ lẻ và có rất nhiều thách thức như Việt Nam, hành trình của Đông A chỉ có thể khởi nguồn từ tình yêu vô điều kiện với sách, với văn hóa và khát khao tri thức.

Những ngày giáp tết, dù đang tất bật chuẩn bị cho cuộc trưng bày sách đặc biệt tại lễ hội Đường sách tết 2024, chị Nguyễn Thủy Hằng Giang - Giám đốc điều hành của Đông A Books và nhà sách Cá Chép - vẫn dành cho Báo Phụ nữ TPHCM một cuộc trò chuyện ấm áp, thân tình.

Sách tết Đông A - “Bản lề” xưa - nay giao hòa

Phóng viên: “Sách xem tết” từng là một thú vui tao nhã của người xưa nhưng vì nhiều lý do đã bị gián đoạn suốt một quãng thời gian khá dài. Đông A dựa trên những ý tưởng nào để khơi lại thói quen thưởng lãm đặc biệt này?

Chị Nguyễn Thủy Hằng Giang: Chúng tôi nhìn thấy 2 lý do cần thiết để khôi phục dòng sách tết. Thứ nhất, ngày hôm nay, khi đất nước không ngừng phát triển và cuộc sống con người trở nên bận rộn hơn với biết bao công việc thường nhật, ngày tết là dịp nghỉ ngơi, sống chậm với rất nhiều người. Xem sách tết là cách để thưởng thức phong vị ngày xuân trên bình diện văn hóa một cách nhẩn nha, thư thái. Ngắm một quyển sách được in ấn đẹp mắt, nhiều tứ thơ văn ý đẹp, nhạc hay, các tác phẩm hội họa được bày biện hài hòa, có cảm giác tâm hồn mình cũng được xoa dịu.

Lý do thứ hai, tôi cho là khi đời sống người Việt ngày càng sung túc hơn, nhiều người quan tâm hơn đến việc trao gửi, tặng cho nhau những “món quà tinh thần”. Sách tết chính là món quà đầu xuân ý nghĩa đó.

Chị Nguyễn Thủy Hằng Giang (hàng đầu, thứ tư từ trái qua) nhận giải B tại giải thưởng Sách quốc gia lần 6

* Sách tết của Đông A so với sách tết xưa vừa mang tính kế thừa vừa có những sáng tạo, hẳn có dụng ý của những người thực hiện? 

- Sách tết ngày xưa do nhiều đơn vị cùng khai thác nên nhìn chung khá phong phú về nội dung và hình thức. Đông A định hình cho sách tết là hợp tuyển gồm 4 thể loại chính: văn, thơ, nhạc, họa. Tinh thần của sách là “ôn cố tri tân”. Chúng tôi muốn người đọc hôm nay biết người xưa đón tết, chơi tết như thế nào, đồng thời cũng muốn mang hơi thở của thời đại hôm nay vào sách. Việc đặt cạnh nhau như thế không phải để đối sánh tết xưa - tết nay. Mục tiêu của chúng tôi là kế thừa, giữ gìn và phát huy.

Sách tết của Đông A mọi năm đều có 2 phiên bản: bản phổ thông và bản đặc biệt. Ở bản đặc biệt, độc giả sẽ sở hữu 1 ấn phẩm sách tết bìa cứng cộng với 1 bức tranh sơn mài. Đây có thể coi là nét riêng của sách tết Đông A.

* Đón tết nay, người ta thường bồi hồi nhớ tết xưa. Tinh thần ôn cố tri tân đó được Đông A khắc họa thế nào trong sách tết?

- Sách tết của Đông A mỗi năm đều có bài viết gợi nhớ về không khí đón tết xưa. Đó là những trang lưu giữ không chỉ hoài niệm của riêng người viết mà còn phản ánh ký ức về một thời quý giá đã qua. Lấy ví dụ trong Sách tết Giáp Thìn 2024, bài viết Độc đáo chợ tết phố hàng của nhà văn Nguyễn Ngọc Tiến sẽ dựng lại cho chúng ta xem một góc đón tết của người dân Hà Nội 36 phố phường cách đây cả trăm năm. Các độc giả yêu âm nhạc, nhất là các “fan” của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, sẽ rung động bồi hồi với bài hát Ru em từng ngón xuân nồng - ca khúc ra đời từ thập niên 60 của thế kỷ trước, qua phần bình nhạc của Nguyễn Thị Minh Châu.

Đông A vinh hạnh nhận được sự cộng tác nhiều năm của nhà văn Hồ Anh Thái trong vai trò tuyển chọn toàn bộ nội dung, nhờ đó các bài viết in trong sách tết đều được thẩm định kỹ lưỡng. Nhà văn Hồ Anh Thái xếp đặt hài hòa bài viết của các nhà văn gạo cội như Ma Văn Kháng, Mạc Can, Phan Thị Vàng Anh cùng câu chuyện của các cây bút mới nổi, giúp sách tết thêm phong phú hương vị và màu sắc. Vài năm trở lại đây, nhà văn Hồ Anh Thái cũng chọn thêm nhiều cây bút trẻ tài năng, nhờ đó câu chuyện trong sách tết tiệm cận hơn với thời đại, với người đọc trẻ muốn tìm kiếm tiếng nói của thời đại mình.

Ấp ủ làm đủ bộ sách tết 12 con giáp

* Trong quá trình triển khai, có những thú vị cũng như thách thức nào dành cho đội ngũ thực hiện?

- Để chuẩn bị cho ấn phẩm sách tết đầu tiên ra mắt vào năm 2019, chúng tôi mất khoảng 1 năm. Thời gian đó, anh Trần Đại Thắng - ông xã tôi, cũng là người làm công tác chuyên môn tại Đông A - bàn bạc, lắng nghe ý kiến của những người có chuyên môn xem nên làm sách tết như thế nào, thiết kế bìa ra sao để có thể “gói” được phong vị xuân. Sách tết phải vừa có sự rực rỡ, háo hức nhưng vẫn có sự sâu lắng, chiêm nghiệm mà không nặng nề. Ấp ủ của chúng tôi là có thể làm đủ bộ sách tết 12 con giáp. Thật hạnh phúc vì sách được độc giả đón nhận và chúng tôi đã đi được nửa chặng đường.

* Sau 6 năm thực hiện, chị nhận thấy thói quen thưởng lãm sách tết của độc giả có gì thay đổi và Đông A thích nghi với sự thay đổi đó ra sao để vẫn mới như tết?

- Sau 6 năm thực hiện, độc giả ngày càng biết đến sách tết của Đông A nhiều hơn và xem việc chờ đợi sách tết như thể đang chờ mang không khí xuân về nhà trước thềm năm mới. Nhờ đó, việc phát hành sách tết qua mỗi năm đều nhận được tín hiệu tích cực hơn.

Như vừa chia sẻ, để xứng đáng với sự tin yêu ấy, Đông A mỗi năm đều có sự thay đổi về nội dung lẫn hình thức. Về nội dung, tiêu chí tuyển chọn các bài văn, bài thơ là luôn ưu tiên tác phẩm mới. Các minh họa cho ấn phẩm hầu hết đều được vẽ mới, đúng với tinh thần mới như tết và không khí ngày xuân.

Một số tranh minh họa trong Sách tết Giáp Thìn 2024

Nếp truyền thống được truyền lại qua sẻ chia, xây dựng cách sống

* Chị có bận tâm đến việc gầy dựng nên ký ức về một cái tết truyền thống cho thế hệ sau, cụ thể ở đây là con cái, như cha mẹ chị đã từng?

- Thuộc kiểu phụ nữ truyền thống, tôi luôn dành rất nhiều tình yêu cho những không gian, bản sắc văn hóa xưa của người Việt. Trong gia đình nhỏ của mình, song song với việc tiếp nhận nếp sống hiện đại, tôi luôn trân trọng gìn giữ những giá trị truyền thống nhưng không theo kiểu ép buộc các con phải thế này thế kia. Tôi cho rằng giá trị truyền thống không nằm ở việc giữ khư khư nếp cũ mà cần có sự tiếp biến, dịch chuyển phù hợp với thời đại. Quan trọng hơn, nó nằm trong chính lối sống, sinh hoạt hằng ngày của mình. Nhờ đó, các con tôi cũng chia sẻ phần nào nếp sống của cha mẹ.

* Chị có thể chia sẻ vài nếp truyền thống được lưu giữ trong gia đình chị mỗi dịp tết?

- Các con tôi thích không khí tết, thường cùng mẹ sửa soạn nhà cửa đón tết, giúp mẹ được nhiều việc như đun nước lá mùi già để lau chùi tủ thờ, nhà cửa cho thơm tho sạch sẽ; cùng mẹ đi chợ hoa để mua về những bó lay ơn xinh xắn; phụ mẹ chuẩn bị lễ cúng giao thừa mời các cụ về ăn tết cùng con cháu. Sau thời khắc giao thừa, các bé đứng xếp hàng chúc tết ba mẹ. Các bé yêu tà áo dài và rất thích thú khi mặc áo dài dạo phố ngày tết, đi chùa. 

* Nhiều năm nay, quy mô Đường sách tết ngày càng mở rộng, đồng nghĩa những đơn vị làm sách như Đông A, trong đó có chị, cũng phải làm xuyên tết. Chị thu xếp ra sao khi thời gian cho gia đình trở nên ít ỏi?

- Những năm trước, tôi đều tất bật cùng nhân viên chuẩn bị chu đáo gian hàng Đông A trong ngày hội Đường Sách tết TPHCM. Đến cận ngày 29-30 tháng Chạp, tôi mới đáp máy bay về Hà Nội thăm gia đình. Riêng năm nay, vì quy mô lễ hội Đường Sách tết mở rộng, tôi sẽ ở lại TPHCM, túc trực cùng nhân viên. Hiển nhiên là tôi ở đâu, gia đình nhỏ của tôi cũng sẽ ở đó. Tôi cho đây sẽ là một trải nghiệm khó quên với tôi và gia đình.

Tôi nghĩ, việc dành thời gian cho gia đình không phải chỉ vào mỗi dịp tết. Bất kỳ thời khắc nào trong ngày, dù bận cách mấy, tôi cũng luôn dành thời gian trò chuyện với con. Đó có thể là trong bữa cơm, có thể là trên xe đón con từ trường về nhà. Chất lượng cuộc trò chuyện quan trọng hơn thời lượng. Không chỉ lắng nghe, tôi cũng chia sẻ những việc cha mẹ đang làm để các con hiểu. Nhờ đó, các con cũng thường chia sẻ, động viên, thậm chí đỡ đần cha mẹ. Chẳng hạn dịp hè vừa qua, con trai tôi đã mạnh dạn “xin” mẹ làm nhân viên nhà sách. Con cũng tháo vát, chăm chỉ làm việc như bất kỳ nhân viên nào khác.

* Trong vòng xoáy tất bật của công việc, của gia đình mỗi dịp tết đến, tết với chị có ý nghĩa như thế nào?

- Như bạn thấy, tết đối với tôi thường bận rộn hơn gấp nhiều lần. Nhưng kỳ lạ là tôi không biết mệt, dù nhiều việc đến đâu. Tôi mang trong mình tinh thần và suy nghĩ, là mọi việc mình làm vào dịp tết luôn có rất nhiều ý nghĩa đối với gia đình và những người xung quanh. Niềm vui của tôi trong ngày tết là thấy các bạn nhân viên được đón một cái tết trọn vẹn, ấm no, bình an. Đó cũng là mục tiêu phấn đấu của vợ chồng tôi mỗi năm dù ngành sách vẫn còn nhiều thử thách. Mở rộng hơn là được thấy văn hóa đọc ngày càng lan tỏa, không chỉ đến mỗi gia đình mà còn đến các tổ chức, doanh nghiệp.

Ấn bản sách tết qua các năm, bản đặc biệt

* Vậy Đông A có kế hoạch gì trong thời gian tới để tiếp tục khuyến khích việc đọc sách cũng như hưởng ứng việc nâng cao văn hóa đọc?

- Ngay từ khi mới thành lập, chúng tôi luôn mong muốn góp sức vun bồi văn hóa đọc tại Việt Nam. Bạn cũng thấy, bên cạnh người trưởng thành thì đối tượng độc giả nhiều năm qua chúng tôi hướng đến chính là các bạn nhỏ vì tôi tin rằng thói quen đọc sách cần được ươm ngay từ thời thơ ấu. Do đó, suốt những năm qua và cả trong thời gian tới, Đông A sẽ tiếp tục tuyển chọn và giới thiệu những đầu sách hay, minh họa đẹp mắt, có tính giáo dục cao, phù hợp với tuổi học trò. Nhiều năm nay, chúng tôi đã chủ động tổ chức ngày hội sách tại các trường trung học với giá ưu đãi, nhằm mang sách đến tận tay các em. Chương trình đã đạt nhiều kết quả đáng khích lệ tại các trường trong nội thành. Tôi hy vọng có thể mang chương trình đến nhiều trường ngoại thành hơn trong tương lai.

* Riêng với sách tết, ấp ủ của chị ở chặng đường mới sẽ là…

- Đông A đã đi một chặng đường 20 năm trong ngành sách với biết bao tâm huyết, vất vả và thăng trầm. Khoảng thời gian đó cũng đủ để một đứa trẻ lớn lên, thành chàng trai, cô gái với biết bao hoài bão. Chúng tôi có thể cho phép mình được tự hào một chút vì suốt hành trình đó, chúng tôi đã không bỏ cuộc, đã tạo ra được không ít tác phẩm có thể “sống” trong lòng bạn đọc, được bạn đọc đón nhận và trân trọng. Tôi luôn cảm thấy biết ơn vì điều đó.

Với sách tết cũng như các đầu sách khác, Đông A sẽ tiếp tục đổi mới và tạo ra các ấn phẩm trang nhã, chỉn chu, chất lượng. 

* Cảm ơn chị đã chia sẻ. 

Hoàng Linh Lan (thực hiện)

Ảnh: Hoài An