Chỉ đường cho hươu...: Trả lời cho em gái

Cháu có đứa em gái học lớp Tám rất ham đọc sách và hay hỏi anh những điều thắc mắc trong sách vở. Chưa khi nào cháu từ chối giải đáp hoặc trả lời qua loa đại khái. Mới đây, em cháu hỏi về tinh trùng - những tay bơi lội tí hon - không rõ chúng hoạt động thế nào mà ra được… con trai, con gái.

Xin bác sĩ mở 1 bài học vừa giáo dục giới tính vừa giảng lớp chuyên sinh một cách vui vẻ giúp anh em cháu hiểu bài.

Một nam sinh 18 tuổi
(quận 1, TPHCM)

Ảnh mang tính minh họa - Shutterstock

Tinh trùng (tiếng Anh gọi là spermatozoon, xuất xứ từ tiếng Hy Lạp cổ mang ý nghĩa “hạt giống” và “mang sự sống”) là tế bào duy nhất trong cơ thể người biết bơi, với vận tốc 2-5mm/phút. Mỗi “tay bơi” có chiều dài khoảng 55 micromét, so với sợi tóc có đường kính trung bình 100 micromét, 1 micromét bằng một phần triệu mét. Thế nên để hoàn tất chuyến đi từ chỗ đổ bộ ở đoạn cuối âm đạo tới chỗ trứng nằm, các tinh binh phải đua mất khoảng 2 giờ.

Một tay bơi lội tí hon bình thường có cấu tạo gồm 3 phần:

1. Đầu: chứa thông tin di truyền cho đời con.

2. Cổ: chứa các hạt pin năng lượng giúp tinh trùng bơi được, điều đặc biệt là tinh trùng chỉ bơi thẳng chứ không giật lùi.

3. Đuôi: dài gấp 7-10 lần đầu khiến trước kia người ta ngỡ nó bơi được là nhờ cái đuôi “nòng nọc” này.

Có những tinh binh dị dạng về hình hài hoặc khả năng (không biết bơi). Trong số vài chục triệu đến nửa tỉ tay đua được xuất quân mỗi lần, chỉ 25 - 50% thực sự di chuyển tốt. Tuyệt đại đa số không có cơ hội gặp trứng bởi trong mỗi chu kỳ chỉ có 1 “công chúa trứng” và nàng chỉ cho phép duy nhất 1 tinh trùng được “tiếp kiến”.

Ở người và các động vật có vú, tế bào trứng luôn mang nhiễm sắc thể X nên tinh trùng quyết định giới tính của con. Tế bào sinh dục của nam giới chứa nhiễm sắc thể XY, sau 2 lần giảm phân thì X và Y tách nhau sinh ra 2 loại tinh trùng với số lượng bằng nhau (như 2 mảnh tách ra từ 1 hạt đậu):

- Loại nhanh nhẹn mang nhiễm sắc thể Y, đầu tròn, hình dáng thon mảnh. Nhiễm sắc thể Y nhỏ hơn và có vật chất di truyền ít hơn so với nhiễm sắc thể X, nhờ vậy có thể bơi nhanh hơn bởi vì “chở” nhẹ hơn. Khi gặp trứng sẽ tạo ra con trai (XY).

- Loại khỏe mạnh mang nhiễm sắc thể X, mũm mĩm hơn, đầu bầu dục, bơi chậm hơn nhưng chứa nhiều chất dinh dưỡng nên sống dai hơn (tinh trùng Y chỉ có thể sống trong âm đạo 36 giờ, trong khi với tinh trùng X là 72 giờ). Khi gặp trứng sẽ sinh ra con gái (XX).

Về lý thuyết, một người cha có 50% tinh trùng loại X và 50% loại Y, nghĩa là cơ hội tạo ra nếp và tẻ ngang nhau. Nhưng trên thực tế, theo báo cáo năm 1961 của bác sĩ nổi tiếng người Mỹ William Howell Masters, khoảng 5% đàn ông chỉ toàn tinh trùng mang nhiễm sắc thể giới tính Y, nên dù họ gieo giống bao nhiêu lần thì (các) bà vợ cũng sinh ra “đực rựa”. Cũng vậy, khoảng 6% đàn ông chỉ có tinh trùng mang nhiễm sắc thể giới tính X, kiểu gì cũng chỉ đẻ “một đàn vịt trời” mặc dù nghiên cứu không lý giải được lý do.

Ảnh mang tính minh họa - IStock

Việc sinh trai hay gái không chỉ phụ thuộc vào chất lượng tinh trùng mà còn phụ thuộc vào “trường đua” trong cơ thể người nữ. Về cơ bản, tinh trùng thích môi trường mang tính kiềm nhưng loại X chịu được tính a xít. Thông thường, trong âm đạo có tính a xít còn trong tử cung và cổ tử cung có tính kiềm.

Gần đến ngày rụng trứng, cổ tử cung tiết ra chất dịch nhầy trong suốt như lòng trắng trứng có tính kiềm mạnh, làm 2 nhiệm vụ: bảo vệ tinh trùng khỏi tính a xít của âm đạo và từ chối những tinh trùng kém chất lượng.

Khi đổ bộ vào đầm lầy a xít ở âm đạo, quân Y hy sinh khá nhiều trong khi quân X đi qua bình an vô sự. Qua được cửa ải này, cả hai hoạt động đều mạnh như nhau nhưng loại Y linh hoạt hơn sẽ bứt phá lên phía trước và có nhiều cơ hội kết hợp với trứng hơn. Kể từ đây, sự chọn lọc nằm trong bàn tay diệu kỳ của tạo hóa…

Học hiểu về cơ thể người, anh em cháu càng nên quý trọng cơ thể và sinh mạng của mình, của người khác, của vạn vật.

Bác sĩ Hoa Tiêu