Chế tài hành vi bạo lực gia đình phải nghiêm khắc, khả thi

Chồng bị phạt, vợ tốn tiền 

Là một chuyên gia trong lĩnh vực bình đẳng giới và từng tham gia các chương trình phòng, chống bạo lực gia đình (BLGĐ), tiến sĩ Khuất Thu Hồng - Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển xã hội - cho rằng, các chế tài được quy định trong dự thảo luật vẫn còn chưa rõ ràng, chưa thực sự mạnh mẽ. Dự thảo luật quy định xử phạt hành chính, kỷ luật, truy cứu trách nhiệm hình sự… đối với hành vi gây BLGĐ, là những điều mà luật hiện hành đã có. Thực tế, có chuyện chồng đánh vợ, bị xử phạt hành chính và người vợ đi nộp tiền, thậm chí còn bị đánh thêm. 

Hình ảnh một vụ bạo lực gia đình xảy ra vào tháng 11/2021 ở Hà Nội được đăng tải lên mạng xã hội khiến dư luận phẫn nộ

Bà Khuất Thu Hồng nói: “Quy định này không hợp lý trong bối cảnh của Việt Nam, đặc biệt là với các gia đình khó khăn. Có những gia đình nghèo, việc mất đi một khoản tiền ảnh hưởng ngay tới bữa cơm của cả gia đình nên người vợ bị chồng đánh không dám lên tiếng. Do đó, thay vì phạt tiền, có thể bắt người gây BLGĐ lao động công ích”. Bà mong muốn có những chế tài nghiêm khắc nhưng phải có tính khả thi để luật được áp dụng vào cuộc sống. 

Đồng quan điểm trên, ông Bùi Sỹ Lợi - nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội - chỉ ra, trong dự thảo luật, các biện pháp giải quyết BLGĐ đang tập trung nhiều vào hòa giải, xử phạt hành chính thay vì kết án. Trong khi đó, biện pháp xử lý hành chính lại thường tác động tiêu cực đến nạn nhân do tiền nộp phạt thường là tiền của cả gia đình chứ không phải tài sản riêng của người vi phạm. Do đó, theo ông, cần hạn chế biện pháp xử lý này; nếu vẫn giữ biện pháp xử lý hành chính thì cần có quy định riêng để đảm bảo khoản tiền phạt là tài sản riêng của người vi phạm, tránh để người bị hại phải thiệt đơn, thiệt kép.

Liên quan tới việc ngăn chặn BLGĐ, bảo vệ, hỗ trợ nạn nhân BLGĐ, dự thảo luật quy định về biện pháp cấm tiếp xúc. Theo đó, người vi phạm bị cấm tiếp xúc không quá ba ngày, phải giữ khoảng cách với người bị BLGĐ tối thiểu 50m, nếu có vật ngăn cách đảm bảo an toàn cho người bị BLGĐ thì không giới hạn khoảng cách. 

Theo tiến sĩ Khuất Thu Hồng, trong bối cảnh chỗ ở của các gia đình chật chội như hiện nay, quy định này cũng không khả thi. Quan trọng là ai sẽ chịu trách nhiệm giám sát 24/24 giờ, đảm bảo người có hành vi bạo lực giữ khoảng cách như quy định, hay lại để tiếp tục xảy ra bạo hành, mới xử lý? Bà đề xuất, thay vì thực hiện lệnh cấm tiếp xúc trong gia đình, người vi phạm nên được “mời” lên đồn công an xã vài ngày. Đây là hình thức xử phạt có tính chất răn đe mạnh mẽ, tránh tái phạm.

Tăng cường trách nhiệm của công an xã

Chuyên gia cho rằng, khi đất nước có hơn 60% phụ nữ bị bạo hành thì cần phải coi bạo lực gia đình là một vấn đề nghiêm trọng - Ảnh mang tính minh họa: Shutterstock

Để các quy định pháp luật được thực thi một cách nghiêm minh, các chuyên gia cho rằng, cần tăng cường hơn nữa trách nhiệm, thẩm quyền của công an xã. Tiến sĩ Khuất Thu Hồng nhận xét: “Hiện nay, các xã đã được tăng cường lực lượng công an chuyên trách, nên cần đẩy mạnh việc công an xã tham gia phòng, chống BLGĐ. Một đất nước mà có hơn 60% phụ nữ bị bạo lực thì cần phải coi BLGĐ là một vấn đề nghiêm trọng, không thể xem nhẹ. Cần có những chế tài để công an tham gia tích cực hơn như giữ người vi phạm tại đồn, buộc lao động công ích”.

Tiến sĩ Khuất Thu Hồng dẫn chứng, ở Hồng Kông, có một bộ phận công an chuyên giải quyết các vấn đề BLGĐ. Chức năng, nhiệm vụ của bộ phận này được quy định rất rõ ràng. Ngoài ra, người bị BLGĐ còn có thể lên website để tố cáo với các biểu mẫu sẵn có, hoặc gọi đến các số điện thoại “nóng” để được hỗ trợ. Bà đề xuất: “Ở Việt Nam, lực lượng công an xã phải tham gia tích cực hơn chứ không thể trông chờ vào các đoàn thể, bởi đoàn thể không phải là cơ quan nhà nước, không phải là đơn vị thực thi pháp luật. Đó là chưa kể, một số nơi còn xem hòa giải là biện pháp chủ yếu”.

Bà Phạm Thị Minh Hiền - Đại biểu Quốc hội khóa XIV - lưu ý, bên cạnh việc trao quyền cho công an xã, phải có điều khoản kèm theo để lực lượng này thực sự tham gia giải quyết dứt điểm các vụ việc, áp dụng các chế tài có tính chất răn đe với người vi phạm thay vì lựa chọn các biện pháp hòa giải hay xem đây chỉ là các vấn đề nội bộ của gia đình. 

Ép con học có bị xem là bạo hành? 

Hình ảnh một phụ nữ bị chồng đánh bầm dập do không chịu quan hệ tình dục ở tỉnh Tây Ninh được Báo Phụ Nữ TPHCM phản ánh năm 2020

Thời gian gần đây, BLGĐ không chỉ xảy ra trong mối quan hệ vợ chồng mà cả trong vấn đề giáo dục con cái.

Trong một cuộc họp mới đây của Ủy ban Thường vụ Quốc hội để lấy ý kiến về dự luật này, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn đề nghị, cần làm rõ các hành vi BLGĐ khi trẻ bị đè nặng áp lực học hành: “Những kỳ vọng quá lớn của cha mẹ dẫn đến việc họ yêu cầu con cái phải học đến 3 - 4g sáng, muốn con cái phải được điểm 10 hoặc phải đi theo nghề nghiệp mà cha mẹ mong muốn để cha mẹ cảm thấy hãnh diện… dẫn đến áp lực vượt quá năng lực của trẻ em”.

Trong dự luật, cũng đã có quy định các hành vi bạo lực, trong đó có “cưỡng ép thành viên gia đình lao động, học tập quá sức”.

Bà Phạm Thị Minh Hiền khẳng định BLGĐ có rất nhiều hình thái khác nhau và cần được nghiên cứu kỹ lưỡng, có sự tham gia của nhiều chuyên gia thuộc các lĩnh vực khác nhau: “Chúng ta đổ lỗi cho cha mẹ cũng không đúng, vì cha mẹ cũng bị áp lực từ bên ngoài. Về cơ bản, chúng ta cần nâng cao truyền thông để người làm cha, làm mẹ cũng như cộng đồng xã hội nhận thức việc trao quyền cho cá nhân, cho con em mình”.

Bà cũng cho rằng, việc thay đổi nhận thức liên quan tới phòng, chống BLGĐ chưa đủ mạnh mẽ đã gián tiếp gây ra hệ lụy là nhiều trẻ phải chịu thiệt thòi. Do đó, bên cạnh việc xây dựng các quy định pháp luật, phải chú trọng tới công tác truyền thông.

“Có những luật cần phải tăng cường các điều khoản mang tính cưỡng chế để điều chỉnh hành vi nhưng cũng có những luật cần phải tăng cường các điều khoản liên quan tới ngăn ngừa. Cho nên, với Luật Phòng, chống BLGĐ, cần đặc biệt nâng cao về mặt nhận thức, điều chỉnh hành vi cho đúng đắn, chuẩn mực, mỗi người dân phải được trang bị từ trong trứng nước, ngay trên ghế nhà trường” - bà nhấn mạnh. 

Huyền Anh