Châu Á trong “cuộc chiến” giảm đường

Nutri-Grade và bài học từ Singapore

Singapore đứng thứ tư về mức tiêu thụ bình quân đầu người trong 40 thị trường của Yakult Honsha với 80 triệu chai được tiêu thụ trong năm 2024. Tuy nhiên, doanh số tiêu thụ của hãng đã giảm trong 2 năm qua. Lý do là Yakult buộc phải gắn nhãn dinh dưỡng “D” và ngừng hầu hết các chiến dịch quảng cáo do hàm lượng đường cao trước quy định nghiêm ngặt về nhãn mác của Chính phủ Singapore. Để thích ứng, Yakult đã phát triển một dòng sản phẩm dành riêng cho thị trường này, trong đó, giảm đến 59,6% lượng đường, đủ điều kiện gắn nhãn “B”, không bị hạn chế quảng cáo.

Một người tiêu dùng trước quầy bán đồ uống được phân loại theo hệ thống ghi nhãn Nutri-Grade ở Singapore - Nguồn ảnh: Nikkei Asia

Việc thay đổi này của Yakult cho thấy ảnh hưởng ngày càng rõ nét của các chính phủ trong việc giảm tiêu thụ thực phẩm và đồ uống gây béo phì. Các quy định mới đặc biệt về nhãn mác, thuế và hạn chế quảng cáo đang thúc đẩy các công ty thực phẩm và đồ uống chuyển sang cung cấp các sản phẩm lành mạnh hơn. Tuy nhiên, các chuyên gia y tế công cộng vẫn lo ngại rằng tốc độ hành động chưa đủ nhanh và tác động chưa đủ lớn trong khi tỉ lệ béo phì đang gia tăng nhanh chóng.

Theo bà Soye Shin - phó giáo sư nghiên cứu dịch vụ và hệ thống y tế tại Trường Y Duke-NUS Singapore - sự thay đổi trong sản xuất đồ uống và thói quen tiêu dùng của người dân là kết quả tuyệt vời mà hệ thống ghi nhãn Nutri-Grade mang lại trong việc cung cấp cho người tiêu dùng thông tin rõ ràng về hàm lượng dinh dưỡng trong đồ uống có đường.

Thành công của hệ thống phân loại đồ uống Singapore đã thúc đẩy các quốc gia Malaysia, Indonesia và Ấn Độ công bố kế hoạch áp dụng nhãn đồ uống tương tự. Trung Quốc cũng đã thử nghiệm nhãn loại này tại Thượng Hải từ tháng Ba với hệ thống phân loại có tính đến các chất ngọt thay thế. Song song đó, chính phủ nhiều nước châu Á cũng áp dụng các loại thuế mới đối với đồ uống đóng lon và chai.

Khoảng 12 quốc gia trong khu vực đã áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với các công ty đồ uống. Indonesia và Việt Nam dự định cũng áp dụng trong năm nay. Hầu hết các loại thuế này được áp dụng trong 7 năm qua và đã được điều chỉnh tăng. Campuchia, Lào, Thái Lan, Nepal và Pakistan đã tăng thuế vào năm ngoái, trong khi Bangladesh và Malaysia điều chỉnh mức thuế trong năm nay. Malaysia và Thái Lan dự định điều chỉnh lại mức thuế vào năm 2025.

Nhiều kiểu đánh thuế để giảm đường

Thực tế cho thấy, trên toàn châu Á, trong hầu hết các trường hợp, thuế không trực tiếp gắn với mức độ ngọt của đồ uống. Ví dụ, thuế cao nhất ở Campuchia áp dụng cho các loại nước tăng lực, trong khi Ấn Độ đánh thuế các đồ uống có ga. Các cách tiếp cận này có thể không khuyến khích các nhà sản xuất cải tiến sản phẩm.
Ngược lại, thuế của Thái Lan gắn với hàm lượng đường trong mỗi loại đồ uống. Với những loại chứa trên 140 gram đường mỗi lít (tương đương với lượng calo của một chiếc hamburger McDonald’s Quarter Pounder với phô mai), cụ thể là 5 baht (15 cent) mỗi lít. Các loại ít đường hơn sẽ chịu thuế thấp hơn, nhưng tất cả mức thuế này sẽ tăng vào tháng Tư tới.

“Khi tăng thuế, người tiêu dùng nhận ra rằng ít đường sẽ tốt hơn cho sức khỏe” - ông Yot Teerawattananon - Tổng thư ký và là người sáng lập chương trình Đánh giá can thiệp sức khỏe và công nghệ của Chính phủ Thái Lan - cho biết. Hiện tại, khoảng 30% đồ uống đóng chai và đóng lon bán tại siêu thị Thái Lan là loại ít hoặc không đường, tăng mạnh so với mức 10% trước đây.

Malaysia chọn cách tiếp cận đơn giản hơn. Chính phủ nước này chỉ đánh thuế các loại đồ uống chứa ít nhất 50 gram đường mỗi lít, hoặc 120 gram đối với đồ uống từ trái cây hay rau củ. Bộ Y tế Malaysia cho biết tiêu thụ đồ uống có đường tại nước này đã giảm 9,3% trong 4 năm đầu tiên áp dụng thuế đường. Một phần nguyên nhân là các công ty đồ uống đã cải tiến dòng sản phẩm để tránh thuế.

Tuy nhiên, không phải sản phẩm nào cũng có thể dễ dàng giảm đường. Ông Lim Yew Hoe - CEO của chi nhánh Fraser & Neave Malaysia - cho biết, mức tăng thuế đường sắp tới sẽ chỉ ảnh hưởng đến 1% doanh số nội địa của công ty. Những sản phẩm còn lại - chẳng hạn như nước tăng lực Ranger Rimau - rất khó để giảm đường. Ông Lim nhận định, đường đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp năng lượng. Không đơn giản thay thế nó chỉ bằng caffeine hay taurine.

Trở lại với Singapore, sau thành công của hệ thống phân loại đồ uống, chính phủ nước này đang muốn mở rộng việc phân loại sang các thực phẩm có hàm lượng muối và chất béo bão hòa cao. Các nỗ lực tương tự ở Thái Lan và Ấn Độ đã gặp phải sự phản đối từ các nhóm ngành tiêu dùng. Tuy nhiên, trước hàng loạt cảnh báo về thực trạng thừa cân và béo phì, chắc chắn các quốc gia sẽ cân nhắc và áp dụng nhiều biện pháp để bảo vệ sức khỏe người dân.

Hoàng Linh Lan (theo Nikkei Asia)