Châu Á ở Oscar 2023: Những con đường khác biệt

Những vai diễn rạng danh

Năm 2019 đạo diễn Bong Joon Ho đã làm nên kỳ tích khi Parasite là phim nói tiếng nước ngoài hiếm hoi chiến thắng hạng mục Phim hay nhất ở Oscar. 1 năm sau đó, diễn viên huyền thoại Youn Yuh-jung trở thành Nữ diễn viên phụ xuất sắc nhất cho Minari. Năm 2019, điện ảnh Nhật Bản nổi lên với tác phẩm chuyển thể từ tiểu thuyết của nhà văn Haruki Murakami, đem về chiến thắng ở hạng mục Phim nói tiếng nước ngoài hay nhất.

Từng có thời gian châu Á đã bị lãng quên ở Hollywood. Song với những “tín hiệu” liên tiếp kể trên, có thể thấy những thay đổi đang dần xuất hiện. Năm nay, Everything Everywhere All At Once (EEAAO) đã làm nên “kỳ tích” khi đạt 11 đề cử, chủ yếu thuộc các hạng mục quan trọng. 

Dương Tử Quỳnh, Quan Kế Huy, Stephanie Hsu và Hong Chau là 4 cái tên châu Á ấn tượng năm nay

Phim do A24 - hãng phim đi đầu với những tác phẩm thú vị, có phần quái lạ - sản xuất, Dương Tử Quỳnh, Quan Kế Huy và Stephanie Hsu đã nhận được sự chú ý. Trong khi Quan Kế Huy gần như nắm chắc tượng vàng Oscar thì Dương Tử Quỳnh sẽ phải “đối đầu” với Cate Blanchett trong TÁR - một tác phẩm “đúng gu” của Viện Hàn lâm khoa học và nghệ thuật điện ảnh Hoa Kỳ.

Tuy vậy, dù có chiến thắng hay không, nỗ lực của họ là không hề nhỏ. Trong quá khứ, Dương Tử Quỳnh từng góp mặt vào Ngọa hổ tàng long - bộ phim nói tiếng nước ngoài của đạo diễn Lý An - lập kỷ lục khi đó với 10 đề cử Oscar. Tuy nhiên như bà thừa nhận, từ đó cho tới “kỳ tích” của Parasite là 20 năm, có thể đạo diễn và tác phẩm chính đã được ghi nhận, nhưng các diễn viên bản địa vẫn đang… “vô hình”. 

Phải đến 2023 thì bà mới trở thành nữ diễn viên gốc Á đầu tiên có đề cử nữ chính trong suốt lịch sử gần 100 năm của Oscar. Không khác Dương Tử Quỳnh là mấy, Quan Kế Huy sau Indiana Jones hợp tác cùng đạo diễn huyền thoại Steven Spielberg đã nhận ra không có quá nhiều cơ hội cho các diễn viên gốc Á. Anh đã tạm ngưng nghiệp diễn xuất, đến trường điện ảnh để tham gia sâu vào các hoạt động phía sau máy quay, trước khi trở lại ở tuổi 50.

Cả Dương Tử Quỳnh và Quan Kế Huy đều có hành trình vươn đến danh vọng vô cùng chật vật, dù cả hai đã ở kinh đô điện ảnh Hollywood từ rất sớm với các tác phẩm nổi tiếng. Nhưng nhìn một cách tích cực, có thể chính những điều ấy đã mở ra cánh cửa mới cho các diễn viên gốc Á về sau sẽ được lưu ý và vinh danh đúng với những đóng góp của họ.

Trailer phim Everything Everywhere All At Once:

Hong Chau với The Whale năm nay cũng được đề cử cho Nữ diễn viên phụ xuất sắc. Ngoài The Whale, cô cũng góp mặt ở The Menu, sánh vai cùng nữ diễn viên Anna Taylor-Jones với một vai diễn bí ẩn, nguy hiểm và ấn tượng. Có một tác phẩm được đánh giá cao về chất lượng và một tác phẩm đem về doanh thu khả quan, Hong Chau ít nhiều cũng đã ghi được dấu ấn nhất định.

Cả EEAAO và The Whale đều sản xuất tại Hollywood, do các đạo diễn Mỹ thực hiện và nói tiếng Anh nên câu hỏi về tính “bản địa” vẫn phải chờ thêm nhiều năm nữa. Năm nay phim nói tiếng Đức All Quiet On The Front tuy khuấy đảo ở giải BAFTA nhiều tuần trước, nhưng khi được đề cử ở Oscar thì ngoài quay phim, đạo diễn…, hạng mục diễn viên của tác phẩm này vẫn tiếp tục trống rỗng.

Sự vắng mặt đáng tiếc

Không may như ở các hạng mục về diễn xuất, phim châu Á năm nay hoàn toàn vắng mặt ở Oscar. Nếu Decision to Leave, Broker từng gây tiếng vang lớn ở Liên hoan phim Cannes, thì Broker nhanh chóng hạ nhiệt để chỉ còn lại Decision to Leave (Hàn Quốc) và RRR (Ấn Độ) vào vòng rút gọn 9 đề cử. Tuy thế, cả hai tác phẩm đều không xuất hiện trong các đề cử chính thức.

Đây là diễn biến khá bất ngờ khi đạo diễn họ Park là cái tên không quá xa lạ với Hollywood trong nhiều năm qua. Nhìn lại, nếu Vương Gia Vệ hay những đạo diễn Hồng Kông (Trung Quốc) nổi tiếng chưa từng được xướng tên hay gây chú ý thì thất bại của Park Chan-wook cũng khá dễ hiểu. Khó mà đòi hỏi các nhà phê bình Mỹ hiểu được triết lý ở Decision to Leave.

Decision to Leave chiến thắng ở nhiều giải thưởng danh giá nhưng không xuất hiện trong các đề cử chính thức của Oscar năm nay

Sự khác biệt về văn hóa, tư duy, cảm nhận… đã tạo ra cách làm phim và cách đánh giá tương đối khác nhau. Điều này cũng lý giải vì sao tuy được đề cử ở nhiều giải thưởng châu Âu như BAFTA và chiến thắng ở Cannes, bộ phim lại “ngã ngựa” tại Oscar. Không thể phủ nhận “gu” thưởng thức ở 2 thị trường hoàn toàn khác biệt. Trong khi châu Âu thường “chuộng” dòng phim đậm tính nghệ thuật, Hollywood lại thích phim có diễn tiến nhanh, cắt cúp liên tục.

Thất bại của Decision to Leave không phải vì nó không hay mà chỉ đơn giản là nó không dễ hiểu với giới phê bình nước Mỹ. Thêm vào đó, nhìn vào danh sách phim nói tiếng nước ngoài năm nay thì bên cạnh bối cảnh thế giới đang quá phức tạp, một tác phẩm tình cảm cũng khó lọt được vào danh sách đề cử.

Dù sao, châu Á cũng đã có một mùa phim đầy ấn tượng. Dương Tử Quỳnh vẫn có khả năng giành chiến thắng, khi mới đây nhất bà đã thắng tại giải của Nghiệp đoàn Diễn viên SAG. Giải này trước đó cũng từng đoán đúng chiến thắng của “ngựa ô” CODA.

Nữ minh tinh 60 tuổi đang gần chạm đến đỉnh vinh quang nhất sự nghiệp. Từ đây, nhiều cánh cửa mới hiện ra. Quan Kế Huy đến với Marvel còn Dương Tử Quỳnh sẽ góp mặt vào phần tiếp theo của Avatar hợp tác cùng James Cameron, báo hiệu những chặng đường mới, những dấu ấn mới. 

Thuận Phát