Cha mẹ độc hại - Vượt qua di chứng tổn thương và giành lại cuộc đời bạn

Cha mẹ độc hại - Vượt qua di chứng tổn thương và giành lại cuộc đời bạn (Skybooks và NXB Thế Giới phát hành) của hai tác giả Susan Forward Ph.D & Craig Buck, được nhóm dịch Nguyễn Thị Thanh Hằng dịch sang tiếng Việt.

“Có rất nhiều kiểu người bạo hành trẻ em, nhưng tồi tệ hơn cả là những người dường như có con chỉ để ngược đãi chúng. Nhiều người trong số này có vẻ bề ngoài, nói năng và hành động như một con người, nhưng họ thực sự là một con quái vật - hoàn toàn không có cảm xúc. Những kẻ ấy là một thách thức đối với sự hiểu biết của chúng ta, không có một thứ logic nào có thể giải thích được cho hành vi của chúng” (trích Cha mẹ độc hại).

Ngay những dòng của bìa 4 tôi đã tìm ra câu trả lời. Đó chính là không có một thứ logic nào có thể giải thích được cho hành vi của chúng, tức người bố và cô tình nhân của bố Vân An.

Điều thôi thúc tôi đọc thêm là vì những câu chuyện trong sách. Những câu chuyện không hề hiếm gặp nhưng lại ít khi được thừa nhận khi nạn nhân có được một vị trí xã hội nhất định, một công việc thu nhập cao, chứng tỏ họ cũng thành công và dễ hiểu lầm rằng những uốn nắn của cha mẹ họ là đúng.

Đó là câu chuyện của Gordon, một bác sĩ phẫu thuật chỉnh hình rất thành công. Anh cảm thấy sốc khi vợ bỏ đi. Anh nói chuyện với nhà tâm lý và phát hiện mình mang một ngọn núi lửa phẫn nộ đối với cha từ khi còn nhỏ, và bất cứ khi nào áp lực trở nên quá lớn, anh sẽ phun trào vào bất cứ ai, mà thường là vợ anh. Anh không dễ dàng chấp nhận điều đó vì anh luôn ngưỡng mộ cha mình và cho rằng ông cũng chỉ muốn đưa anh vào khuôn phép.

Cha mẹ độc hại - Vượt qua di chứng tổn thương và giành lại cuộc đời bạn do Skybooks và NXB Thế Giới phát hành

Như câu chuyện của Sandy không phải là hiếm. Từ khi học cấp 3, mỗi khi cô đi cùng bạn trai (có thể chỉ là bạn trai cùng lớp) liền bị bố mẹ chửi thậm tệ, như cô sẵn sàng ngủ với bất cứ chàng trai nào. Và cô đã cư xử như bố mẹ cô nói, một cách vô ý. Cô có thai khi vừa 15 tuổi. Sau đó cô phá thai, mãi sau này cô lập gia đình và khó có thai. Bố mẹ cô lại lôi câu chuyện năm 15 tuổi ra và đay nghiến cô, họ không bao giờ để cô quên đi những sai lầm ngày đó mà sống tiếp.

Câu chuyện này khiến tôi nhớ một người bạn. Lúc đó chúng tôi học cấp 2, cũng khoảng lớp 9. Cô bạn gái của tôi thích cậu bạn cùng nhóm học Anh văn. Hai bạn đều học khá giỏi, nói thêm điều này là để hiểu họ không phải yêu đương đến mức bỏ quên chuyện học. Ngược lại hai người là đôi bạn cùng tiến trong việc học và có tình cảm với nhau, chứ lúc ấy chúng tôi chẳng biết gì về tình yêu cả.

Một lần, chúng tôi đi thi về, vì đi thi cho nên về khá sớm. Tôi và hai người bạn đã ngồi ăn kem ở một quán ngay đường lớn, tức là ngồi ăn với nhau khá bình thường thôi, chứ không phải vào một cái quán nào đen tối. Mẹ bạn trai đi tìm thấy ba chúng tôi ngồi với nhau, hai bạn ấy ngồi gần nhau hơn so với tôi. Khi lớn lên, tôi cảm thấy hai bạn không có gì sai cả, vậy mà thời điểm đó mẹ bạn trai lại chửi bới hai người như thể hai đứa nó hôn nhau ngay trường hay là đã ngủ với nhau vậy.

Lúc đó chúng tôi chỉ xấu hổ. Tôi không hiểu bạn tôi nghĩ gì nhưng sau đó hai người không dám nhìn nhau, đi cạnh nhau, có thể vì sợ hãi, xấu hổ như mình đã làm gì xấu xa. Bạn gái may mắn đã vượt qua được điều đó nhưng bạn trai học hành sa sút và đã hành động đúng như những gì mẹ bạn mắng chửi: yêu đương lung tung, bồ bịch ngay khi còn học cấp 3, hút thuốc, làm bạn gái có thai và phải nghỉ học sớm để làm trụ cột gia đình.

Những câu chuyện trong cuốn sách là những câu chuyện khá buồn, những cuộc đời gần như “tan nát” mà qua phân tích ta đều ngạc nhiên rằng ảnh hưởng của cha mẹ khá lớn, nếu không muốn nói là tác nhân chính. Tiếc rằng những câu chuyện này lại không phải là hiếm.

Ta sẽ bắt gặp vô số câu chuyện quen thuộc dù tác giả đang kể những con người ở một đất nước khác. Tất nhiên sau đó là những giải thích và những giải pháp để hóa giải những ẩn ức ngay từ bé và kéo dài đến tận bây giờ.

Cha mẹ độc hại (Toxic parents) được hiểu là những bậc cha mẹ luôn có lời nói, hành vi tiêu cực gây tổn thương nặng nề cho thể chất và tinh thần của con cái. Những đặc điểm này thường được ngụy trang dưới danh nghĩa tình thương và đôi khi họ không nhận ra mình độc hại, nó còn được ẩn nấp dưới một lời khuyên như “thương cho roi cho vọt”. Bà Susan Forward Ph.D - giảng viên, nhà trị liệu tâm lý và tác giả cuốn sách cho rằng có 6 kiểu cha mẹ độc hại. Đôi khi sự độc hại không chỉ đến từ đòn roi mà còn đến từ lời nói, sự kiểm soát, thói quen đổ lỗi…

Nếu đã làm cha mẹ, đọc cuốn sách, ta rất dễ dàng cảm thấy “tội lỗi” vì chính bản thân mình vẫn đang có thể là cha mẹ độc hại khi không tạo được cho con một môi trường an toàn, bình an để phát triển. Nhưng cuốn sách không ra đời với mục đích buộc tội mà là chữa lành những tổn thương mà mình đang có và trở thành một người cha, mẹ tốt.

Cuốn sách sẽ giúp cho những người trưởng thành trong những gia đình như thế có thể vượt qua được những tổn thương, tự chữa lành để không trở thành một cha mẹ độc hại kế tiếp. Với những ai đang làm cha mẹ, cuốn sách trở nên cần thiết hơn bao giờ hết để những đứa trẻ có thể lớn lên trong một môi trường an toàn và đầy yêu thương. 

Kim Ngọc