Câu chuyện tháng Tư: Trở về trong mùa xuân sum họp

Quê tôi ở vùng sâu của huyện Bến Lức, tỉnh Long An, nơi có giống lúa nếp thơm gọi là nếp trứng vịt: hạt to, dẻo, rất thơm, trồng riêng trên mảnh đất biền ven sông. Đám con nít chúng tôi rủ nhau ra đồng phụ người lớn việc ôm lúa nếp đem về. Cốm dẹp làm vào đầu xuân ăn mới ngon, dẻo vì còn thơm mùi nếp mới.

Tuổi thanh xuân của tác giả, ảnh chụp năm 1972 - Ảnh do nhân vật cung cấp

Nhớ lắm không khí bà con lối xóm cùng nhau đem nếp ra giã cốm dẹp. Chạng vạng tối, 2-3 nhà xúm xít đem cối giã gạo, chảo đụn (loại chảo sắt lớn dùng nấu nước đường ép từ mía) bày ra sân, trải đệm để “sản xuất” cốm dẹp.

Không đợi phân công, các má, các dì nhóm lửa rang nếp cho vừa chín tới nổ lốp bốp, nhanh tay lấy nếp đổ vào bao chỉ xanh (dệt bằng sợi đay, loại đựng 100kg gạo), cột xoắn hai đầu bao rồi cho vào cối giã gạo, các anh lấy chày giã lẹ làng. Làm như vậy để cốm dẹp đều, không nát, không văng ra ngoài và ngon hơn.

Khi giã nếp xong, người ta đổ ra cái sàng để loại bỏ trấu là có được cốm dẹp thơm ngon. Phần lớn cốm được để thật nguội và đổ vào hũ thủy tinh cất chỗ mát, để dành làm cốm dẹp trộn đường cát và dừa nạo đãi khách; còn lại công đoạn mà đám tụi tôi mong nhất: mỗi đứa xòe tay ra nhận một nắm cốm dẹp bỏ vào miệng nhai, ngon ơi là ngon. Công việc tiếp tục cho đến nửa đêm mới tạm ngưng. Xóm làng mình rộn rã, vui tươi, tràn ngập hương xuân.

Dù tuổi nhỏ, anh em tôi cũng xúm xít quanh ba má phụ làm những việc lặt vặt, cùng tảo mộ, trang hoàng nhà cửa. Nhà tôi nghèo, chỉ vách lá, mái lá nhưng ba má tôi cũng sửa soạn lại cho tươm tất, dọn cỏ sân vườn và ngoài ngõ, lau bụi bàn thờ cho mâm cúng thêm trang trọng. Không khí gia đình thật đầm ấm. Chỉ với mùa xuân, chúng tôi mới được mặc áo mới, được ăn thịt kho trứng, ăn bánh tét, được coi đốt pháo.

Đa số gia đình ở quê tôi nghèo, đông con, không có tiền để mua pháo. Anh Hai tôi và các anh trong xóm đi xin mấy đoạn tre vừa già về làm “ống lói” đốt cho vui tai. Làm "ống lói" rất đơn giản. Chọn cây tre lớn bằng bắp chân trẻ 2 tuổi, cắt khúc chừng 1m, đầu trên để trống, dùng xà beng đục thủng những mắt tre bên trong cho thông suốt, đầu dưới để lại một mắt tre, cách 5cm phía trên mắt tre dùi một lỗ nhỏ bằng đầu đũa. Chúng tôi gọi đây là… đại bác.

Cách cho “đại bác” nổ cũng đơn giản: đổ nước vào miệng ống tre rồi trút ra hết, tiếp tục cho một cục khí đá vào lắc mạnh rồi cũng trút ra, sau đó lấy cây nhang đang cháy châm vào lỗ nhỏ đã dùi. Một tiếng nổ vang lên trong sự thích thú của anh em tôi và các bạn nhỏ gần nhà. Từ 30 tết, tiếng “đại bác” đã nổ vang rền đầu trên xóm dưới và cứ râm ran suốt mùa xuân khi lũ trẻ hứng chí rủ nhau sản xuất “vũ khí”. Mùa xuân thật là vui.

Quê tôi tạm yên bình từ năm 1954 đến năm 1962. Thời gian sau đó, chiến sự ác liệt hơn, nhà cửa, ruộng vườn bị bom đạn cày xới, gia đình ly tán, bom pháo tự do oanh kích. Quê tôi không nằm ngoài thảm cảnh đó. Tôi từ giã ba má lên đường tham gia kháng chiến. Những mùa xuân của đất trời lại về, nhưng còn đâu những mùa xuân vui như trong ký ức của tôi.

Năm 1973, Hiệp định Paris được ký kết, Mỹ rút quân về nước. Cuộc kháng chiến của dân tộc Việt Nam kết thúc bằng cuộc tổng tiến công và nổi dậy mùa xuân 1975 với Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, kết thúc vào ngày 30/4/1975. Hòa bình lập lại, tôi trở về với gia đình trong niềm vui sum họp.

Tác giả hoài niệm những mùa xuân xưa bên gia đình và đồng đội - Ảnh: Tô Diệu Hiền

Dù chiến tranh đã kết thúc, non sông liền một dải, nhưng lớp trẻ hôm nay và mai sau phải luôn ghi nhớ: để giành được độc lập, tự do cho đất nước, quân đội và nhân dân Việt Nam đã chiến đấu anh dũng, kiên cường, hàng triệu người đã hy sinh để có mùa xuân thanh bình, no ấm hôm nay.

Hồ Ngọc Anh

(Chủ nhiệm Câu lạc bộ Truyền thống kháng chiến Khối Tuyên huấn T4)