Cần tôn trọng "kế hoạch ra đi"

Thực ra, không phải ai cũng đủ dũng cảm để nói trước về kết cục của đời mình. Người đang khoẻ mạnh sợ nhắc đến cái chết như một điều xui rủi; người có bệnh, nhất là bệnh nan y, thường sợ cái chết đau đớn, vật vã, nên càng tránh chủ đề hậu sự. Không mấy ai "xem cái chết nhẹ tựa lông hồng", bình thản lên "kịch bản" cho việc ra đi từ trước như nữ văn sĩ Quỳnh Dao.

Ra đi với tâm thế đã được chuẩn bị trước khiến mọi việc trở nên nhẹ nhàng (ảnh minh hoạ)

Bạn tôi kể, ba của bạn lúc mới hơn 60, còn khoẻ mạnh nên tinh thần còn tốt, ông không dặn dò gì cả, nhưng khi dự đám tang những người quen về, ông hay nhắc "khi ai đó mất cứ hoả táng cho tiện, đỡ phiền con cháu sau này". Người nhà bạn ngầm hiểu đó là ý ông muốn cho việc hậu sự.

Vậy nhưng lúc hấp hối, ông bất ngờ cho biết ông muốn được chôn cạnh phần mộ ông bà dưới quê và bày tỏ ông sợ hoả táng vì "nóng như lò thiêu". Lúc ấy mọi người mới chạy đôn chạy đáo lo tổ chức đám tang theo kiểu địa táng, thay vì đã định là hoả táng. Bạn nói, giá ông chủ động cho biết sớm thì mọi người đỡ cập rập, vất vả khâu hậu sự.

Ba tôi không thích nói chuyện chết chóc dù ông đã vào tuổi U80. Khi bác sĩ bảo bệnh của ông ở giai đoạn cuối, ông vẫn hy vọng sẽ có liệu pháp nào đó chữa được. Ông lên kế hoạch đi thăm bà con, bạn bè ở xa, sửa nhà, mua sắm... Ông tin mình sống được ít nhất vài năm nữa.

Biết ý ông nên cả nhà phải thay đổi cách cư xử. Chúng tôi chỉ nói chuyện với bác sĩ ngoài phòng bệnh để ông không nghe thấy. Những ngày cuối cùng ở bệnh viện, bác sĩ bảo ông sẽ không qua khỏi trong tuần, nhưng ba tôi vẫn hỏi thăm người này người kia, vẫn hỏi bác sĩ khi nào ông xuất viện, ông muốn về quê vào dịp hè... khiến chúng tôi vô cùng khó xử và đau lòng. Ai cũng lén quay đi chỗ khác khóc khi ông hỏi bệnh tình của mình. Chúng tôi phải nói dối rằng đã thu xếp mọi việc, rằng bác sĩ đã tìm được thuốc điều trị. Rằng ông sẽ ra viện vào tuần tới. Chúng tôi dặn những người vào thăm không được nói về tình trạng thật của ông... Giá mà ba có thể bình tĩnh chấp nhận quy luật "sinh - lão - bệnh- tử", chúng tôi đã không đau lòng đến vậy và sẽ không ám ảnh một thời gian dài.

Chuẩn bị hậu sự không chỉ là chọn ra đi thế nào, tang lễ ra sao, mà còn là chuẩn bị từ xa như làm việc từ trẻ để có lương hưu, có bảo hiểm y tế, bảo hiểm nhân thọ để có chi phí lo hậu sự mà không phiền đến con cháu; sống vui, sống khỏe để không mắc bệnh... Có người còn chọn hiến xác cho khoa học như một cách giải quyết "hậu sự" của mình. Nhưng có chuẩn bị chu đáo thế nào cho phần "xác" thì quan trọng nhất vẫn là phần "hồn", là tâm thế sẵn sàng đón nhận cái chết mà không quá lo lắng, sợ hãi...

Xem ra, việc người ta "dọn" sẵn cho mình cuộc sống sung túc lúc cuối đời không khó bằng việc đủ mạnh mẽ để đón nhận cái kết của cuộc đời. Đối thoại với người ở lại để họ an lòng, không hoảng loạn, để con cháu/ bạn đời vui sống tiếp quãng đời phía trước mới là điều ý nghĩa cần làm.

Nếu ai đó lên kế hoạch trước về sự ra đi, thiết nghĩ ta cũng nên tôn trọng, miễn họ thấy mãn nguyện với ý định đó. Không thể vì sợ điều tiếng, sự sĩ diện cho người ở lại mà cản trở người muốn ra đi với "kịch bản" soạn sẵn. Người ta đã không được chọn lúc sinh ra thì cũng cần tôn trọng cách họ chọn ra đi thế nào, miễn họ sắp xếp mọi thứ khi còn tỉnh táo, minh mẫn. Đó cũng là cách ứng xử nhân văn.

Có thể nói, người ở lại có tiếp tục sống lạc quan được không chính là tuỳ thái độ trước lúc mất của người quá cố. Thuở mới U.40, khi sức khoẻ vẫn ổn, tôi hay đề cập mong "được" chết như thế nào khi về già, tổ chức hậu sự đơn giản ra sao. Tôi nói chuyện này một cách bình thản nên người thân của tôi thấy bình thường. Càng né tránh chuyện gì, người ta càng sợ chuyện đó. Cứ bình tĩnh đối diện lại thấy mọi thứ chẳng đáng sợ như mình vẫn nghĩ. Tôi muốn người thân hiểu ra ẩn ý tôi muốn gửi gắm khi tôi còn tỉnh thức, và thông qua đó, họ cũng nghĩ về chặng cuối cuộc đời nhẹ nhàng, thoải mái hơn.

Vi Lê