Cần tính toán về một hình thức đánh giá mới

Cuối năm ngoái, cử tri tỉnh Lâm Đồng đề nghị Bộ GD-ĐT xem xét, nghiên cứu phương án không tổ chức kỳ thi tốt nghiệp THPT quốc gia, thay vào đó là xét công nhận tốt nghiệp THPT dựa vào kết quả học tập và rèn luyện của học sinh. 

Trước đó, cử tri TP Hải Phòng cũng có đề nghị tương tự. Cử tri của 2 địa phương này có chung băn khoăn: với tỉ lệ đỗ tốt nghiệp THPT rất cao như hiện nay (năm 2020 đạt 98,34%, năm 2021 đạt 98,6%, năm 2022 đạt 98,57%) thì việc tổ chức thi không còn cần thiết nữa. 

Còn nhớ, năm 2015, kỳ thi THPT quốc gia lần đầu tiên được tổ chức. Đây là kỳ thi “2 trong 1”, tức gộp kỳ thi tốt nghiệp THPT và thi tuyển sinh đại học, cao đẳng lại nhằm giảm bớt tình trạng luyện thi, học tủ, học lệch và giảm chi phí của xã hội, dùng kết quả thi THPT quốc gia để xét tốt nghiệp THPT và xét tuyển vào đại học, cao đẳng. 

Có nhiều ý kiến cho rằng nên bỏ kỳ thi tốt nghiệp THPT (trong ảnh: Thí sinh thi tốt nghiệp THPT năm 2022 tại Hà Nội) - Ảnh: Đại Minh

Nhưng từ khi có kỳ thi “2 trong 1”, dư luận không ngừng băn khoăn. Theo đó, thi không phải là để so sánh kiến thức, năng lực giữa các thí sinh mà để đánh giá xem thí sinh có đạt hay không đạt chuẩn kiến thức, năng lực, kỹ năng cần có của bậc THPT. Trong khi đó, tuyển sinh đại học lại nhằm so sánh kiến thức, năng lực giữa các thí sinh để tuyển chọn đầu vào đại học. 

Bên cạnh việc tỉ lệ đỗ tốt nghiệp rất cao, vài năm gần đây, các trường đại học đã đa dạng hóa phương thức xét tuyển và rất nhiều trường đại học tổ chức kỳ thi, bài thi đánh giá năng lực, tư duy. Tỉ lệ xét tuyển dựa vào kết quả đánh giá năng lực, tư duy cũng ngày càng cao hơn xét tuyển dựa vào học bạ, điểm thi tốt nghiệp THPT. 

Bên cạnh đề xuất của cử tri tỉnh Lâm Đồng và TP Hải Phòng, nhiều ý kiến cho rằng, nên xét tốt nghiệp THPT dựa vào học bạ 3 năm học THPT của học sinh. Cách thức này buộc nhà trường, giáo viên phải tăng cường tính tự chủ, trách nhiệm giải trình trong suốt thời gian quản lý, giảng dạy. Điều đó cũng phù hợp với lộ trình của chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Khoản 3, điều 34 của Luật Giáo dục năm 2019 ghi rõ: “Học sinh học hết chương trình THPT đủ điều kiện theo quy định của Bộ trưởng Bộ GD-ĐT thì được dự thi, đạt yêu cầu thì được người đứng đầu cơ quan chuyên môn về giáo dục thuộc UBND cấp tỉnh cấp bằng tốt nghiệp THPT. Học sinh học hết chương trình THPT đủ điều kiện dự thi theo quy định của Bộ trưởng Bộ GD-ĐT nhưng không dự thi hoặc thi không đạt yêu cầu thì được hiệu trưởng nhà trường cấp giấy chứng nhận hoàn thành chương trình giáo dục phổ thông”.

Như vậy, kỳ thi đã được luật định. Luật do con người đặt ra để làm khuôn phép cho mọi hành động chung của xã hội; khi luật không còn phù hợp thực tiễn thì cũng có thể sửa đổi. Tuy nhiên, việc thay đổi cách thức kiểm tra, đánh giá ở bậc phổ thông để phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông 2018 cũng cần một lộ trình phù hợp với lứa học sinh được giáo dục trọn vẹn theo chương trình mới, ít nhất là trong 3 năm ở bậc THPT. 

Hiện nay, học sinh chỉ có kỳ thi vào lớp Mười, nên kỳ thi tốt nghiệp THPT gần như là dịp duy nhất để đánh giá chất lượng giáo dục phổ thông. Thi tốt nghiệp THPT cũng được xem như một cái đích, động lực và cả áp lực để học sinh cố gắng học tập, giáo viên gắng sức giảng dạy. 

Đồng thời, thi tốt nghiệp THPT vẫn là cơ sở hiệu quả để so sánh chất lượng giáo dục giữa các địa phương, để nhà quản lý vĩ mô có những chính sách phù hợp, hướng đến sự cân bằng giữa các địa phương, các vùng miền. 

Với thực tiễn đặt ra như hiện nay, việc cân nhắc một hình thức đánh giá mới vừa đảm bảo công bằng, thuận lợi cho các học sinh vừa đánh giá được chất lượng giáo dục phổ thông là điều nên làm. 

Uông Ngọc