Cần làm rõ "khoảng trống pháp lý" trong phòng chống dịch COVID-19

Bà Nguyễn Thúy Anh - Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội - trình bày báo cáo giám sát

Sáng 11/4, tại phiên họp thứ 22, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã xem xét báo cáo kết quả giám sát chuyên đề của Đoàn giám sát của Quốc hội về “Việc huy động, quản lý và sử dụng các nguồn lực phục vụ công tác phòng, chống dịch COVID-19; việc thực hiện chính sách, pháp luật về y tế cơ sở, y tế dự phòng”.

Nhiều chính sách hỗ trợ người dân, doanh nghiệp

Trình bày báo cáo, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh cho biết, việc huy động, quản lý, sử dụng các nguồn lực phục vụ công tác phòng, chống dịch COVID-19 đạt được nhiều kết quả, hỗ trợ người dân, doanh nghiệp gặp khó khăn do đại dịch COVID-19; đảm bảo an sinh xã hội; phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội. 

Để thực hiện mục tiêu “kép” vừa phòng, chống dịch vừa phát triển kinh tế, đảm bảo đời sống nhân dân, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 30/2021/QH15 quy định một số cơ chế, chính sách đặc thù phục vụ công tác phòng chống dịch. 

Quốc hội ban hành Nghị quyết số 43/2022/QH15 về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, trong đó tăng chi đầu tư phát triển từ nguồn ngân sách nhà nước tối đa 176.000 tỉ đồng, tập trung trong năm 2022 và 2023.

Báo cáo cũng chỉ ra, công tác quản lý, sử dụng, thanh toán, quyết toán các nguồn lực huy động để phục vụ cho công tác phòng chống dịch về cơ bản đã được thực hiện đảm bảo đúng quy trình, thủ tục, thực hiện theo các chủ trương, chính sách đã ban hành.

Về việc thực hiện chính sách pháp luật về y tế cơ sở, y tế dự phòng, báo cáo đánh giá, trong giai đoạn vừa qua, hoạt động của y tế cơ sở và y tế dự phòng đạt được nhiều kết quả tích cực. Đến năm 2022, mạng lưới y tế cơ sở phát triển rộng khắp cả nước, 100% huyện có trung tâm y tế, 99,6% số xã, phường, thị trấn có trạm y tế, 92,4% trạm y tế có bác sĩ làm việc, 71% thôn, bản có nhân viên y tế hoạt động. Ngoài ra còn có hàng chục ngàn phòng khám tư nhân, phòng khám bác sĩ gia đình, bệnh viện tư nhân tương đương tuyến huyện.

Chưa chủ động vắc xin, trang thiết bị y tế

Đoàn giám sát cũng nêu một số nguyên nhân, hạn chế. Như trong việc huy động, quản lý, sử dụng nguồn lực phục vụ công tác phòng, chống dịch COVID-19, hệ thống pháp luật hiện hành chưa bao quát hết, chưa điều chỉnh được các quan hệ, tình huống phát sinh, tạo ra các khoảng trống pháp lý trong công tác phòng, chống dịch. Ngoài ra, mới chỉ có các phương án phòng, chống dịch theo tình trạng khẩn cấp mà chưa có phương án trong tình trạng cấp bách (chưa đến mức khẩn cấp).

Phó chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương phát biểu tại phiên họp

Việc ban hành chính sách, pháp luật trong quản lý, sử dụng nguồn lực cho công tác phòng, chống dịch trong một số trường hợp chưa đáp ứng được yêu cầu, vẫn còn thiếu đồng bộ và chưa kịp thời. Bên cạnh đó còn một số chính sách chưa đạt được kết quả như dự kiến.

“Có nhiều khó khăn trong việc phân bổ, quản lý, sử dụng, thanh toán, quyết toán nguồn lực từ ngân sách nhà nước; các quy định hướng dẫn mua sắm vật tư, trang thiết chậm được điều chỉnh dẫn đến tâm lý lo ngại, sợ sai từ sau các vụ việc tiêu cực phát sinh; còn xảy ra sai phạm trong mua sắm ở nhiều mức độ khác nhau, có vụ việc đến mức phải xử lý hình sự” - báo cáo chỉ ra.

Những vướng mắc về thủ tục, hồ sơ thanh quyết toán chưa được các cơ quan quản lý nhà nước hướng dẫn kịp thời hoặc đề xuất với cấp có thẩm quyền để tháo gỡ. Việc chi trả chế độ hỗ trợ cán bộ trực tiếp làm công tác phòng, chống dịch và chi hỗ trợ người dân, người lao động và doanh nghiệp còn chậm.

Việc tiếp nhận trang thiết bị, phương tiện, thuốc, sinh phẩm, hóa chất được tài trợ thiếu thủ tục, hồ sơ, không xác định được giá trị tài sản dẫn dến không đủ cơ sở pháp lý trong việc xác nhận quyền sở hữu toàn dân, quản lý, theo dõi, hạch toán.

Trong nước chưa chủ động được nguồn thuốc, vắc xin, trang thiết bị y tế, sinh hóa phẩm. Một số tỉnh, thành phố tuy đã có kế hoạch ứng phó nhưng nguồn lực tại chỗ chưa thể đáp ứng ngay, chưa đảm bảo được nguồn lực cho công tác phòng, chống dịch nhất là trong giai đoạn dịch bùng phát nhanh, giãn cách kéo dài.

Trong việc thực hiện chính sách pháp luật về y tế cơ sở, y tế dự phòng, nhân lực còn thiếu về số lượng, hạn chế về trình độ, năng lực chuyên môn, chưa đáp ứng được khi có dịch bệnh lớn xảy ra. Chế độ, chính sách đối với nhân viên y tế cơ sở, y tế dự phòng chưa thỏa đáng, chưa đủ để thu hút, giữ chân cán bộ gắn bó lâu dài. Tình trạng nhân viên y tế nghỉ việc có chiều hướng gia tăng tại một số địa phương.

Đầu tư cho y tế cơ sở, y tế dự phòng chưa thỏa đáng. Vẫn còn một số địa phương chi cho y tế dự phòng ở mức thấp, chưa đạt ít nhất 30% ngân sách y tế cho y tế dự phòng. Vẫn còn khoảng 20% số trạm y tế xã chưa được đầu tư kiên cố, khoảng 40% trạm y tế xã vẫn đang cần được đầu tư cải tạo, xây dựng mới.

Phát biểu tại phiên họp, Phó chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương cho biết, trong dự thảo Nghị quyết đánh giá các khuyết điểm, tồn tại về huy động nguồn lực trong phòng, chống dịch COVID-19. Theo đó, hệ thống pháp luật chưa bao quát để điều chỉnh tình huống phát sinh; khó khăn trong phân bổ, quản lý và thanh quyết toán ngân sách nhà nước... Ông băn khoăn về nguyên nhân được nêu ra “do hệ thống pháp luật hiện hành chưa bao quát, chưa điều chỉnh hết các quan hệ tình huống phát sinh tạo ra các khoảng trống pháp lý trong công tác phòng, chống”. Đồng thời, đề nghị chỉ rõ khoảng trống pháp lý là gì, và đề nghị Bộ Y tế, các cơ quan của Chính phủ cho ý kiến thêm, tránh tình trạng làm không được thì đổ cho hệ thống pháp luật.

Minh Quang