Cần giải pháp mạnh mẽ để phát triển kinh tế TPHCM

"Không thể nói chung chung nữa"

Trong hội nghị lấy ý kiến về định hướng phát triển kinh tế, xã hội TPHCM diễn ra cuối tháng 8/2024, ông Phan Văn Mãi - Chủ tịch UBND TPHCM - cho hay, theo Nghị quyết số 31 của Bộ Chính trị, đến năm 2030, tăng trưởng kinh tế TPHCM phải đạt 8,5 - 9%/năm và sau năm 2030 phải tăng trưởng 2 con số.

Ông nói: “Tôi muốn nghe các góp ý, hiến kế từ các chuyên gia xem chúng ta sẽ thực hiện các mục tiêu đó như thế nào, cách giải quyết những vấn đề của kinh tế TPHCM ra sao, thành phố cần giải quyết những trọng tâm nào về thể chế, môi trường, chính sách điều hành, cần cơ chế gì để huy động các nguồn lực”. Ông cũng gợi ý rằng, với Nghị quyết 98/2023 của Quốc hội, chính quyền TPHCM tận dụng thời cơ như thế nào để chuyển hóa thành giá trị hiện thực; cần những giải pháp gì để cải cách hành chính, hoàn thiện thể chế, phát huy hiệu quả vai trò của các doanh nghiệp?

Theo các chuyên gia kinh tế, TPHCM cần đẩy nhanh tiến độ đầu tư hạ tầng giao thông, trong đó có việc hoàn thành xây dựng 183km đường sắt đô thị - Ảnh: Nguyên Mạnh

Tiến sĩ Trần Du Lịch - Ủy viên Hội đồng Tư vấn chính sách tiền tệ quốc gia - cho rằng, định hướng phát triển TPHCM đã có, quy hoạch thành phố cũng đã có, đã trình và đang chờ Chính phủ phê duyệt. Theo Nghị quyết 31-NQ/TW ngày 30/12/2022 của Bộ Chính trị (về phương hướng, nhiệm vụ phát triển TPHCM đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045), đến năm 2030, tăng trưởng bình quân của TPHCM phải đạt khoảng 8 - 8,5%/năm, GRDP bình quân đầu người khoảng 14.500 USD. Nếu đạt được mức này, thành phố sẽ thoát được bẫy thu nhập trung bình.

Ông Phan Văn Mãi cho biết, để thực hiện kế hoạch phát triển TPHCM giai đoạn 2021-2026, cần 4,4 triệu tỉ đồng từ ngân sách để đầu tư, trung bình mỗi năm cần khoảng 800.000-900.000 tỉ đồng. Thực tế, từng có giai đoạn, ngân sách thành phố bỏ ra 1 đồng đầu tư thì thu lại được 9 đồng từ đầu tư xã hội. Hiện nay, tỉ lệ này đã thấp hơn, 1 đồng chỉ thu được khoảng 5,5 đồng.
“Tuy nhiên, nguồn vốn từ đâu, cơ chế và chính sách nào, nâng cao năng suất trong công nghiệp như thế nào, gia tăng giá trị kiểu gì? Theo quy hoạch, năm 2023, tỉ lệ công nghiệp đóng góp 27% cho kinh tế thành phố chứ không phải 18% như hiện nay. Do đó, lúc này, chúng ta không thể nói chung chung nữa” - ông Phan Văn Mãi bày tỏ.

Không thể xem nhẹ công nghiệp

Theo tiến sĩ Vũ Thành Tự Anh - Giám đốc Trường Chính sách công và Quản lý, Đại học Fulbright Việt Nam - nhìn trong tổng thể kinh tế vùng Đông Nam Bộ hay so với các thành phố trong khu vực Đông Nam Á thì năng lực cạnh tranh, vị thế của TPHCM đang bị xói mòn. Trong 2 thập niên qua, đóng góp về GDP, về tỉ trọng ngân sách và nhất là về xuất khẩu của TPHCM đều sụt giảm.

Ông nói, nếu như 5 năm trước, khu vực Đông Nam Bộ đóng góp hơn 50% tổng xuất khẩu cả nước, bây giờ chỉ còn 1/3. Trong khi đó, tỉ lệ này của khu vực đồng bằng sông Hồng hiện nay là 53%. TPHCM càng không cho thấy năng lực cạnh tranh với các đô thị như Kuala Lumpur (Malaysia), Bangkok (Thái Lan). Mô hình tăng trưởng (bao gồm cả môi trường, xã hội) của TPHCM không còn nhiều động lực nữa, nghĩa là kinh tế đã chạm tới ngưỡng của sự phát triển. Cấu trúc kinh tế TPHCM đang thể hiện rõ dấu hiệu suy giảm về sản xuất công nghiệp. Tỉ trọng sản xuất công nghiệp chỉ chiếm khoảng 24% trong tổng GDP của thành phố. Trong lý thuyết kinh tế, tình trạng này được gọi là “giải công nghiệp hóa sớm”.

Cũng theo tiến sĩ Vũ Thành Tự Anh, khi TPHCM đặt mục tiêu giúp cả nước vượt ra khỏi bẫy thu nhập trung bình thì công nghiệp phải là mặt trận hàng đầu. Nhưng bị “giải công nghiệp hóa sớm”, tốc độ tăng trưởng kinh tế sẽ chậm lại. Dịch vụ và thương mại rất quan trọng trong kinh tế, nhưng những nền tảng này của TPHCM chưa đủ vững chắc để đưa kinh tế đến giai đoạn phát triển mới. Do đó, TPHCM phải chú trọng lĩnh vực công nghiệp.

Theo ông Nguyễn Khắc Hoàng - Cục trưởng Cục Thống kê TPHCM - năng suất lao động của TPHCM những năm gần đây có xu hướng giảm, trong khi muốn vượt bẫy thu nhập trung bình, phải tăng năng suất lao động. Ngoài ra, hiệu quả vốn đầu tư cũng có xu hướng giảm. Do đó, cần đánh giá lại tính hiệu quả của vốn đầu tư - một trong những nguyên nhân kéo giảm thu nhập bình quân đầu người của TPHCM.

Tiến sĩ Trần Du Lịch còn chỉ ra hàng loạt vấn đề, như lãnh đạo TPHCM từ lâu đã đặt mục tiêu tham gia vào các công đoạn trong chuỗi giá trị cao toàn cầu nhưng nay vẫn chưa làm được gì; chất lượng nền hành chính chưa bắt kịp yêu cầu phát triển mới; các công trình được triển khai chậm… Theo ông, trong 5 năm tới, TPHCM cần tận dụng lợi thế về ổn định chính trị và cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 để thu hút đầu tư, kích thích tăng trưởng. Thành phố cũng cần tập trung chỉnh trang và phát triển đô thị, xử lý toàn bộ nhà ở trên và ven kênh rạch, đồng thời đề xuất cơ chế đặc thù để đẩy nhanh tiến độ đầu tư xây dựng hạ tầng đô thị, trọng tâm là xây dựng 183km đường sắt đô thị, hoàn thiện thể chế quản lý hướng tới mô hình chính quyền đô thị hiệu lực, hiệu quả.

Thư Hùng