Cần giải pháp đồng bộ để phát triển công nghiệp văn hóa ở TPHCM

Thay đổi từ nhận thức đến hành động

Thế giới đã có 349 thành phố (TP) nằm trong mạng lưới TP sáng tạo UNESCO. TPHCM sẽ nộp hồ sơ trình UNESCO công nhận TP sáng tạo vào ngày 3/3/2025. Nếu được công nhận, TPHCM sẽ là TP thứ 350 trên thế giới được công nhận danh hiệu này. Tại Việt Nam, hiện có 3 TP được công nhận là TP sáng tạo là Hà Nội, Đà Lạt và Hội An.

TPHCM có nhiều tiềm năng để phát triển thành TP sáng tạo trong lĩnh vực điện ảnh vì có sự phát triển bền vững về chính trị - xã hội, môi trường văn hóa, là nơi tập trung nguồn lực làm phim, tài năng trẻ có tay nghề cao, cơ sở hạ tầng cho điện ảnh ngày càng hoàn thiện. Tuy nhiên theo các đại biểu tại tọa đàm, để hướng tới danh hiệu TP sáng tạo, cần phải tháo gỡ nhiều vấn đề.

Lễ hội âm nhạc Hò dô dần trở thành sự kiện âm nhạc thương hiệu của TPHCM - ẢNH: DIỄM MI

Đầu tiên theo bà Nguyễn Thị Thanh Thúy - Phó giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao TPHCM - cần đổi mới tư duy, nhận thức, hành động, vì hiện các văn bản về cơ chế chính sách, mục tiêu chỉ mới có tính thúc đẩy chứ chưa phân công cụ thể vai trò cho các ban ngành địa phương. T

heo tiến sĩ Trương Minh Huy Vũ - Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM - cần phải thay đổi cách nhìn. Văn hóa không chỉ là ngành xài tiền mà còn có thể đẻ ra tiền: “Cần làm rõ nhận thức công nghiệp văn hóa (CNVH) cái nào là phụng sự, cái nào là kiếm tiền hay là kết hợp cả hai”. Gíao sư, tiến sĩ Phan Thị Thu Hiền - giảng viên cao cấp Khoa Văn hóa học, Trường đại học Khoa học xã hội và nhân văn - đề xuất thay đổi khái niệm CNVH thành công nghiệp sáng tạo để bao quát và liên thông hơn trong định hướng xây dựng đô thị sáng tạo.

Để phát triển CNVH, các đại biểu cũng cho rằng công nghệ số, kinh tế số đóng vai trò quan trọng. Bà Phan Thị Thu Hiền cho biết: “Cốt lõi của công nghiệp sáng tạo là sự tích hợp bộ ba TAB, gồm Technology - Công nghệ, được hiểu là khả năng hiểu biết và vận dụng công nghệ phát triển nội dung và công nghệ sản xuất mới; Arts - Nghệ thuật là sự theo đuổi giá trị nội tại của nội dung, đặt trọng tâm trên sự đồng cảm; Business - Kinh doanh là hiện thực hóa những hình thức mới của nội dung sáng tạo”. Tiến sĩ Trương Minh Huy Vũ cũng nhìn nhận công nghệ số giúp ích cho phát triển CNVH, nhất là khi TPHCM là nơi tập trung đông đảo đội ngũ các nhà sáng tạo nội dung số.

Theo bà Nguyễn Thị Thanh Thúy, một dẫn chứng là phát triển công nghệ số đã giúp lĩnh vực quảng cáo có đóng góp cao nhất so với các ngành khác tại TPHCM. Do đó, cần “tăng cường ứng dụng khoa học và công nghệ trong các khâu của quá trình sản xuất sản phẩm, dịch vụ của ngành CNVH TP. Hợp tác trong và ngoài nước về phát triển các giải pháp kỹ thuật, công nghệ tiên tiến để tạo điều kiện tối đa cho việc đầu tư phát triển các sản phẩm, các ngành CNVH của TP”.

Cần thêm nhiều điểm tựa

Vấn đề xây dựng nguồn nhân lực và không gian sáng tạo cũng được đặt ra tại tọa đàm. Bà Nguyễn Thị Thanh Thúy nhận định công tác đào tạo nhân lực cho ngành văn hóa chưa đồng bộ, thiếu nguồn lực chất lượng cao: “TPHCM đang thiếu đội ngũ nhân sự chuyên nghiệp và có kinh nghiệm quốc tế, từ biên kịch, đạo diễn, quay phim, đến kỹ thuật viên hậu kỳ. Cần đẩy mạnh phát triển nguồn nhân lực bằng cách xây dựng các đề án, kế hoạch về phát triển nguồn nhân lực, thúc đẩy trao đổi kiến thức, nâng cao năng lực chuyên môn, đào tạo nguồn nhân lực chuyên nghiệp cho các ngành CNVH; triển khai các chính sách để thu hút và trọng dụng nhân tài nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trên lĩnh vực văn hóa, những ngành, lĩnh vực phát triển ngành CNVH”.

Đêm khai mạc Liên hoan phim quốc tế TPHCM lần đầu tiên, góc nhìn từ trên cao - ẢNH: NGUYỄN Á

Nhấn mạnh việc dành đất cho sự sáng tạo để phát triển nhân lực, tiến sĩ Trương Minh Huy Vũ đề xuất TP cần xây dựng thêm nhiều không gian sáng tạo công cộng. Tiến sĩ Đào Lê Na - Khoa Ngữ văn, Trường đại học Khoa học xã hội và nhân văn - cho rằng, nếu chưa xây dựng được không gian ngoài thực tế thì có thể xây dựng không gian sáng tạo trên mạng. Cô kể: “Tôi từng đi xin địa điểm làm tọa đàm về nghệ thuật dân tộc, thấy rất phức tạp, tìm không gian có sự tương tác rất khó. Tìm được điểm thuê thì đơn vị sở hữu địa điểm hỗ trợ khoản này nhưng lại bắt trả khoản nảy sinh khác không hợp lý”. Về chất lượng nguồn nhân lực, theo tiến sĩ Đào Lê Na, cũng có khoảng cách lớn giữa lý luận và thực tiễn.

Phát triển CNVH không thể không cần nguồn vốn. Vấn đề này cũng nhận được nhiều quan tâm tại tọa đàm. Từ trước đến nay, lĩnh vực văn hóa không có loại hình hợp đồng đầu tư công - tư nên đã ảnh hưởng rất lớn đến việc huy động nguồn lực xã hội cho phát triển văn hóa. Đầu tư cho văn hóa rủi ro cao, thời hạn thu hồi vốn kéo dài. Giá thuê đất hiện nay là điều đau đầu nhất với những người đầu tư văn hóa. Hầu hết các rạp chiếu phim đều thuê của các trung tâm thương mại và không được hưởng giá ưu đãi.

Theo luật sư Nguyễn Sơn - Giám đốc pháp chế Cinestar - ở các quận trung tâm, khó tìm được mặt bằng cho rạp quy mô trên 1.000 ghế. Các công trình văn hóa lớn rất cần sự đầu tư từ phía tư nhân nhưng có nhiều rủi ro trước đầu tư như tình trạng mặt bằng, công tác đền bù, giải phóng mặt bằng… Khơi thông nguồn vốn từ đầu tư nước ngoài là đề xuất của nhà sản xuất Tường Vi (CJ CGV Việt Nam - V Pictures): “Liệu có thể xem xét lại Luật Đầu tư cho lĩnh vực điện ảnh hoặc là lập ra một cơ chế mới. Ví dụ với mức đầu tư dưới 200 tỉ đồng và khi hợp tác với các đơn vị làm phim có trụ sở chính đặt tại TPHCM thì các nhà đầu tư nước ngoài được đối xử như những nhà đầu tư trong nước. Họ được làm thủ tục đầu tư nhanh chóng và được chia sẻ rủi ro lẫn lợi nhuận và thu hồi vốn cùng lúc với các nhà đầu tư trong nước, chứ không bị giữ lại vốn nhiều năm”.

Hương Nhu - Diễm Mi