Cần giải pháp để không còn “doanh nghiệp kêu ca, người dân thiếu điện”

Nguy cơ thiếu điện tới năm 2050

Ngày 12/10, tại phiên họp thứ 27 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học công nghệ và môi trường Lê Quang Huy - Phó trưởng đoàn thường trực đoàn giám sát - đã trình báo cáo tóm tắt kết quả giám sát “việc thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển năng lượng giai đoạn 2016-2021”. Đáng lưu ý là tại báo cáo này, đoàn giám sát dự báo “khả năng thiếu điện trong ngắn hạn (2024-2025), trung hạn (2025-2030) và dài hạn (2030-2050) là nguy cơ hiện hữu”. 

Nguyên nhân được chỉ ra là các nguồn cung trong nước không đủ đáp ứng yêu cầu dẫn đến phải nhập khẩu năng lượng ngày càng lớn. Việc triển khai quy hoạch các phân ngành năng lượng còn nhiều hạn chế, bất cập, nhất là trong việc tổ chức thực hiện Quy hoạch điện VII và Quy hoạch điện VII điều chỉnh đối với việc phát triển điện mặt trời, điện gió, thủy điện nhỏ.

Cụ thể như việc phê duyệt bổ sung tổng số 168 dự án điện mặt trời với tổng công suất 14.707MW, 123 dự án điện gió với tổng công suất 9.047MW, phê duyệt riêng lẻ 390 dự án thủy điện nhỏ với tổng công suất 4.138MW vào quy hoạch phát triển điện lực các cấp trong giai đoạn 2016-2020 đã gây ảnh hưởng đến việc phát điện và truyền tải điện lên hệ thống.

Phó chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương cho rằng, báo cáo của đoàn giám sát đã nêu được thực trạng nhưng chưa đưa ra các giải pháp cụ thể để giải quyết những bất cập của việc phát triển năng lượng, trong đó có tình trạng thiếu điện. Ông chia sẻ, trong thời gian qua, có tình trạng điện thừa mà không hòa được vào lưới điện quốc gia. Điều này khiến các doanh nghiệp rất bất bình và không tin vào chính sách của Nhà nước.

“Doanh nghiệp và người dân nói rất nhiều, có lợi ích nhóm ở đây hay không? Đoàn giám sát phải làm rõ, chỉ rõ nguyên nhân và trách nhiệm cụ thể, đề xuất tháo gỡ như thế nào?” - ông Trần Quang Phương nhấn mạnh.

Theo Phó chủ tịch Quốc hội, báo cáo chỉ ra tình trạng thiếu điện từ ngắn hạn tới dài hạn. Vì vậy cũng cần phải có giải pháp ở từng giai đoạn. Ông lưu ý tới giải pháp trọng tâm là quy hoạch tổng thể, quy hoạch phân ngành để không còn tình trạng công suất và truyền tải “đá” nhau, lãng phí nguồn lực, “doanh nghiệp kêu ca, người dân thiếu điện”.

Nhân viên Tổng công ty Điện lực TPHCM kiểm tra hệ thống điện - Nguồn ảnh: EVNHCMC

Bất cập vì quy hoạch "ngược"

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh thẳng thắn chỉ ra, quy hoạch điện đang có bất cập. Cụ thể, Quy hoạch điện VIII được ban hành trước quy hoạch tổng thể quốc gia. “Đáng lẽ quy hoạch tổng thể trước, quy hoạch phân ngành sau thì chúng ta lại làm ngược lại, tính liên kết ở đây như thế nào?” - ông đặt vấn đề. 

Tương tự, bất cập cũng tồn tại trong triển khai quy hoạch phân ngành, nhất là tổ chức quy hoạch điện và điều chỉnh việc phát triển điện gió, điện mặt trời, thủy điện nhỏ. Vừa qua, Bộ Công Thương tham mưu ban hành giá FIT (biểu giá điện hỗ trợ) có thời hạn thì xuất hiện phong trào đầu tư ồ ạt điện mặt trời, điện gió.

Nhiều dự án đã hoàn thành và đưa vào hoạt động, có dự án được hưởng giá FIT, có dự án thì không, hoặc có dự án chỉ được hưởng một phần… Tuy nhiên, các nhà đầu tư phản ánh không bán được điện trong lưới do thiếu truyền tải dẫn tới thừa cục bộ. “Rõ ràng ở đây có sự thất thoát, lãng phí của xã hội, của doanh nghiệp khi một nguồn công suất đầu tư ra rồi không sử dụng được” - ông Vũ Hồng Thanh nêu vấn đề.

Ông Vũ Hồng Thanh cũng cho biết, trong cuộc tiếp xúc cử tri gần đây tại tỉnh Quảng Ninh, nhiều đại biểu, cử tri ngành than quan tâm đến lộ trình Quy hoạch điện VIII. Việt Nam đã cam kết tại hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia công ước khung của Liên hiệp quốc về biến đổi khí hậu (COP26) đến năm 2050 thực hiện phát thải ròng bằng 0.

Ngành than ở Quảng Ninh hiện vẫn duy trì khoảng 40 triệu tấn/năm, năm 2040 giảm dần và đến năm 2050 không dùng than nữa. Hiện nay, để đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, phải cung cấp đủ than cho các nhà máy điện, cho các ngành sản xuất kinh tế. Song, nếu tương lai dừng lại thì người công nhân cũng rất lo lắng. Cơ cấu kinh tế của Quảng Ninh sẽ ra sao trong bối cảnh địa phương này có tới 5-6 nhà máy than đang hoạt động?

Tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đề nghị báo cáo của đoàn giám sát nên tập trung nhiều vào vấn đề về an ninh năng lượng, trong đó quan trọng nhất là điện, xăng dầu.

Trong điện, tập trung đánh giá sâu liên quan đến Quy hoạch điện VII. Cho rằng giải trình liên quan đến quy hoạch điện của các cơ quan chưa thỏa đáng, Chủ tịch Quốc hội đề nghị rà soát theo Luật Quy hoạch để làm rõ kế hoạch triển khai quy hoạch, báo cáo cần chỉ rõ trách nhiệm, cá thể hóa trách nhiệm. 

Minh Quang