Cận cảnh cây da đại thụ, miếu cổ bên quốc lộ 19C

Tán xanh của cây da khổng lồ tỏa rộng, phủ bóng qua bên kia đường. Có người mở quán bán nước mía dưới tán cây râm mát. Biết bao nhiêu lượt người đã ngồi nghỉ mát dưới bóng cây da.

Cây da 100 năm tuổi

Ông Tạ Quốc Trầm, 60 tuổi, nhà ở gần cây da khổng lồ kể: "Tôi làm nghề mua heo về mổ lấy thịt bán ở chợ. Làm nghề này tôi đi rất nhiều nơi, từ xã Xuân Quang 3 lên xã Xuân Phước (huyện Đồng Xuân) rồi leo dốc lên đến Đắk Lắk, chưa từng thấy có cây da nào to bằng cây da này. Hồi tôi còn nhỏ đã thấy cây da gốc to bằng thùng phuy, giờ to ra thêm, phần tán cây to tỏa rộng cả sào đất.

Cây da đại thụ cạnh quốc lộ 19C, đoạn qua thôn Phước Nhuận, xã Xuân Quang 3, huyện Đồng Xuân, Phú Yên

Vừa kể chuyện, ông Trầm vừa chỉ cái miếu thờ bên gốc cây, nói cái miếu thờ này, không biết có từ lúc nào, chắc là thời ông cố, bà sơ xây dựng miếu thờ cây cổ thụ lâu năm và quá lớn, tỏa bóng xanh.

Còn ông Tạ Hồng Việt, 66 tuổi, nhà cũng ở gần cây da, tâm sự, bây giờ không ai có thể biết chính xác tuổi cây da đại thụ này, người thì nói phải hơn trăm năm, người thì nói cỡ trăm năm. Nhưng hồi cha ông còn sống kể thì từ thời ông nội ông đã thấy cây da đại thụ này rất lớn rồi, ông nghiệm ra cây trải ra ít nhất qua 3 đời người.

“Hồi tôi mới lớn, trước năm 1975 đã thấy cây da bị thương vì bom đạn. Nghe ba tôi kể, trong chiến tranh, địch ở trên giồng Bà Cò (thôn Phước Nhuận) bắn xuống rồi bom đạn từ đồn Đại Hàn dưới Bến Đá (thị trấn La Hai, huyện Đồng Xuân) bắn lên. Cách mạng họp trong miếu, nhờ có cây da che chở…” - ông Việt kể.

Gốc cây da cổ thụ to cả chục vòng tay người ôm

Chỉ chỗ lồi lõm trên thân cây, ông Việt cho hay, lúc ông biết cây da này thì trên thân cây đã nhiều chỗ có những vết sẹo do trúng bom đạn thời chiến. Sức sống của cây mãnh liệt, qua năm tháng, cây lớn lên rồi ra vỏ mới, chữa lành vết thương cho mình. Cây da cao to nhường ấy nhưng hằng năm cành nhánh càng đâm chồi nảy lộc, càng cho thấy sức sống kỳ diệu, luôn vững chãi với dáng thế, tàng nhánh rất cao.

“Phù hộ” bóng mát

Gốc cây da khổng lồ gần cả chục vòng tay ôm, từ vệ đường bên đây tỏa bóng qua cả vệ đường bên kia, nhưng kỳ lạ là người dân sống gần cây da chưa bao giờ thấy một cành cây nào gãy đổ gây tai nạn cho người đi đường dù đã qua hai trận mưa bão lịch sử (cơn bão cuối năm 2009 và 2017).

Khi hỏi về ngôi miếu dưới gốc cây da đại thụ, ông Bảy Toàn (Nguyễn Văn Toàn), một người cao niên, nhà ở phía dưới cây da, nói rằng miếu có từ xa xưa, nhưng có khi đó là miếu thờ thần cây, đội ơn cây che chở bom đạn, ngăn quân thù. Miếu cổ giờ không còn nguyên vẹn nữa, đã đổ sập, chỉ còn lại mấy bức vách.

Miếu thờ cạnh gốc cây da hoang phế, người dân dọn dẹp làm nơi dừng chân nghỉ mát ven đường

Lại chỗ gần miếu, ông Toàn lấy tay đập nhẹ vào vách nói: "Thời đó lấy mật mía làm chất kết dính, xây miếu bằng gạch táp lô". Ông Toàn cũng cho hay, hằng năm đến dịp tết, ông đứng ra là người chủ công cùng những người có nhà ở xung quanh đến quét dọn trong miếu, quanh gốc cây da, cúng con gà, xôi chè, theo kiểu xưa bày nay làm. Trước đây kiêng cử, gần tết dọn cỏ, người cao tuổi nhất xóm đến thắp nhang khấn vái rồi xuống cuốc trước, sau đó lớp trẻ mới làm theo. Nay thì xúm đến một lượt quét dọn, cây da trả ơn bóng mát.

Cũng theo ông Toàn, cách đây trên 20 năm, khu vực quanh gốc cây không có nhà ở. Người dân xung quanh sợ cây to không dám ở gần, cây đứng cô đơn; bây giờ nhà cửa xây dựng xung quanh, tối có người thắp nhang dưới gốc cây. Có gia đình làm quán nước, đặt tên quán Cây Da.

Cây da đại thụ tán cây to tỏa rộng bằng ba đám đất

Nắng ở đây, có ngày nhiệt độ lên đến 39, 40^oC, nhưng khi ghé vào quán nước mía Cây Da, ngồi dưới gốc cây thì mát rượi. Ông Đoàn Văn Cư, nguyên bí thư Đảng ủy xã Xuân Quang 3, nhà ở gần cây da đại thụ cho biết: Cây da cạnh miếu, người dân trong xóm gọi là Thanh Minh, vì hỏi các bậc cao niên thì được biết, trước đây ngày tết Thanh Minh, con cháu ở xa cũng như quanh vùng tụ tập về đây rồi vô Gò Làng ở phía sau thăm mộ tổ tiên, cùng nhau dọn dẹp quét rửa mộ phần và bày mâm cúng trong miếu, mong tổ tiên phù hộ cho con cháu luôn khỏe mạnh bình an.

Út Nam