Các 'ông lớn' thời trang trước nạn đình công tại Bangladesh

Công nhân may mặc Bangladesh xuống đường để yêu cầu mức lương thỏa đáng so với sức lao động

Hệ quả của việc không tương xứng giữa tiền lương và sức lao động

Vừa qua, hội đồng tiền lương của Bangladesh đã công bố điều chỉnh mức lương tối thiểu, lên 113 USD/tháng cho công nhân may mặc, dự kiến có hiệu lực từ ngày 1/12. Tuy nhiên, đề xuất này đã bị các công nhân và nhóm lao động bác bỏ. Họ cho rằng tiền lương không theo kịp lạm phát trong 5 năm qua. Theo Cục Thống kê Bangladesh, lạm phát đã tăng lên 9% chỉ trong giai đoạn 2022-2023.

Công nhân may mặc ở Bangladesh hiện chỉ kiếm được 95 USD/tháng khi sản xuất quần áo cho các thương hiệu lớn như H&M, Zara, Levi's… Mong muốn của họ là nhận được khoảng 208 USD/tháng. Tờ CNN nhận định, khoản lương ít ỏi trên vẫn thấp hơn rất nhiều lần so với mức lương hằng tuần mà người Mỹ nhận được.

Công nhân may mặc ở Bangladesh hiện chỉ có thể kiếm được 95 USD/tháng khi sản xuất quần áo cho các thương hiệu lớn như H&M, Zara, Levi’s…

Trung bình, mức lương tối thiểu của 1 người Mỹ là 7,25 USD/giờ trước thuế dù nhiều người lao động ở Mỹ đánh giá đây là mức lương “chết đói”. Các cuộc biểu tình buộc nhiều nhà máy tại Bangladesh phải đóng cửa, làm tê liệt trung tâm sản xuất hàng may mặc lớn thứ hai thế giới sau Trung Quốc. 

Ngành may mặc tại Bangladesh hiện đang sử dụng lao động nghèo và các lực lượng lao động dễ bị tổn thương nhất. Tuy nhiên, tại quốc gia này đã không có những cuộc biểu tình với mức độ bạo lực như thế trong suốt 10 năm kể từ khi thảm họa tòa nhà Rana sụp đổ. Tòa nhà 9 tầng chen chúc các nhà máy may mặc. Hơn 1.100 người, chủ yếu là phụ nữ, đã thiệt mạng trong thảm họa đó.

Mặc dù các điều kiện đã được cải thiện sau thảm họa và tiền lương cũng tăng lên nhưng tốc độ tăng trưởng của ngành may mặc đã vượt xa những gì người lao động được thụ hưởng. Theo McKinsey, xuất khẩu quần áo từ Bangladesh đã tăng từ 14,6 tỉ USD (2011) lên 33,1 tỉ USD (2019). Theo Bộ Thương mại Mỹ, sản xuất hàng may mặc thống trị ngành công nghiệp Bangladesh, chiếm 35,1% tổng sản phẩm quốc nội hằng năm.

Các nhà mốt nói gì?

18 thương hiệu gồm Levi's, Gap, Puma, Abercrombie & Fitch… vào tháng trước đã gửi thư tới Thủ tướng Bangladesh kêu gọi đàm phán hòa bình và kêu gọi chính phủ tăng mức lương tối thiểu mới để đáp ứng nhu cầu cơ bản của người lao động. Hiệp hội May mặc và Giày dép Mỹ (AAFP) - đại diện cho các thương hiệu tại Mỹ - cũng đề xuất xem xét lại mức lương tối thiểu kịp thời. Hiện mức lương tối thiểu được xem xét lại 5 năm 1 lần tại Bangladesh.

CNN đã đề nghị H&M làm rõ vai trò của thương hiệu trong việc tạo điều kiện trả lương đủ sống cho công nhân tại Bangladesh nhưng H&M không phản hồi

Thực tế, các thương hiệu như H&M không sở hữu bất kỳ nhà máy nào ở Bangladesh. Thay vào đó, họ ký hợp đồng với các chủ nhà máy - những người sẽ trả tất cả chi phí như: vật tư, cơ sở vật chất và tiền lương nhân công. Gã khổng lồ Thụy Điển nói với CNN rằng họ nhận ra “vai trò quan trọng của hãng trong việc tạo điều kiện thanh toán mức lương đủ sống thông qua các hoạt động mua hàng có trách nhiệm” ở Bangladesh.

H&M nói thêm rằng họ “không thấy bất kỳ tác động lớn nào đến chuỗi sản xuất hoặc cung ứng tổng thể” do các cuộc biểu tình hiện đang diễn ra dù một số nhà máy họ hợp tác đã đóng cửa. CNN đã đề nghị H&M làm rõ vai trò của thương hiệu trong việc tạo điều kiện trả lương đủ sống cho công nhân tại Bangladesh nhưng H&M không phản hồi.

Patagonia cho biết họ hỗ trợ mức lương tối thiểu là 208 USD/tháng - chính xác là mức người lao động đang yêu cầu. “Chúng tôi lấy nguồn từ một đối tác nhà máy lâu năm ở Bangladesh. Nhà cung cấp của chúng tôi đã đạt được tiến bộ đáng kể về mức lương tối thiểu nhưng chúng tôi biết rằng có thể cùng nhau làm được nhiều việc hơn nữa” - đại diện Patagonia cho biết hồi tháng Mười.

Trong khi đó, Levi Strauss & Co nói rằng thương hiệu đã “khuyến khích Chính phủ Bangladesh xây dựng quy trình công bằng, đáng tin cậy và minh bạch để thiết lập mức lương tối thiểu thường xuyên”.

Các thương hiệu không có quyền ấn định mức lương ở Bangladesh nhưng có quyền quyết định áp lực về giá. CNN đã liên hệ với Hiệp hội Các nhà sản xuất và xuất khẩu hàng may mặc Bangladesh - tổ chức đại diện cho các chủ nhà máy - nhưng không nhận được bất kỳ phản hồi nào.

Levi Strauss & Co nói rằng thương hiệu đã “khuyến khích Chính phủ Bangladesh xây dựng quy trình công bằng, đáng tin cậy và minh bạch để thiết lập mức lương tối thiểu thường xuyên”

“Rất nhiều áp lực đổ lên các nhà máy, bắt đầu từ các thương hiệu và nhà bán lẻ. Tôi nghĩ rằng đó chỉ là một cuộc trò chuyện mà ngành thời trang luôn cố gắng biện minh. Nếu muốn ấn định mức lương, chúng ta thực sự phải khắc phục vấn đề giá cả” - Elizabeth Cline - giảng viên chính sách thời trang tại Đại học Columbia - nhấn mạnh.

Trách nhiệm của người tiêu dùng

Gần như tất cả người tiêu dùng hàng may mặc sản xuất tại Bangladesh đều ở các quốc gia khác. Theo Ngân hàng Thế giới, năm 2019, xuất khẩu hàng may mặc chiếm 84% tổng thu nhập xuất khẩu Bangladesh. Người tiêu dùng muốn mọi thứ nhanh chóng và rẻ - đặc biệt là khi thói quen chi tiêu của người tiêu dùng đang hướng tới những hàng hóa có giá cả phải chăng hơn trong bối cảnh lạm phát.

“Trong khi thế hệ người tiêu dùng trẻ đang suy nghĩ về việc quần áo của họ đến từ đâu và được sản xuất như thế nào, ngành công nghiệp này không thể tin tưởng vào việc người tiêu dùng sẽ tăng chi tiêu” - Jason Judd - Giám đốc Viện Lao động toàn cầu tại Đại học Cornell - khẳng định. Judd cho biết: “Khách hàng cần một lực đẩy rất lớn để sử dụng một thương hiệu nhằm tạo ra sự thay đổi”.

Trong thời kỳ đại dịch, các thương hiệu đã hủy đơn đặt hàng trị giá 40 tỉ USD tại các nhà máy trên khắp thế giới, khiến các chủ nhà máy và nhà cung cấp phải gánh chịu hàng loạt chi phí phát sinh và tất nhiên, công nhân không được trả lương. Thế nhưng, theo Hiệp hội Quyền của người lao động, thông qua mạng xã hội, chiến dịch “Pay Up” (tạm dịch: Trả tiền) đã khiến các thương hiệu phải trả lại 22 tỉ USD trong số 40 tỉ USD còn nợ. Tuy nhiên, theo Judd, sự thay đổi thực sự phải đến từ chính sách và Chính phủ Bangladesh.

Thế hệ người tiêu dùng trẻ đang suy nghĩ về việc quần áo của họ đến từ đâu và được sản xuất như thế nào

Những gì đang xảy ra trên đường phố Bangladesh gợi nhớ những gì đã xảy ra ở Campuchia vào năm 2014, thời điểm công nhân may mặc đòi mức lương cao hơn khi chính phủ của họ áp đặt mức lương tối thiểu mới. Chính phủ đáp trả các cuộc biểu tình bằng cách cử lực lượng an ninh tới và làm thiệt mạng ít nhất 3 người nhưng cải cách đã diễn ra ngay sau đó. Campuchia hiện tăng mức lương tối thiểu cho công nhân may mặc mỗi năm 1 lần.

“Bangladesh cần một tiến trình hợp lý, ít bạo lực và toàn diện hơn. Đây không phải là điều mới mẻ đến mức khó thực hiện” - Judd nói. 
 

Thư Hiên

Ảnh: Internet