Các nhà khoa học phát hiện nhược điểm của vắc-xin do Nga và Trung Quốc sản xuất

Hiệu quả có thể chỉ 40%

Theo Wall Street Journal, vắc-xin CanSino Biologics, được chấp thuận sử dụng trong quân đội Trung Quốc, là một dạng sửa đổi của adenovirus (adenovirus là những virus chứa DNA hai sợi, kích thước virus từ 70 đến 80 nm đường kính, không có vỏ bọc và là một trong những nguyên nhân gây viêm đường hô hấp ở người nhất là trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ) týp 5 hay còn gọi là Ad5. Công ty đang đàm phán để được chấp nhận khẩn cấp ở một số quốc gia trước khi hoàn thành các thử nghiệm quy mô lớn.

Trụ sở chính của CanSino Biologics Inc ở Thiên Tân, sau khi bùng phát dịch bệnh COVID-19

Một loại vắc-xin khác do Viện Gamaleya của Moscow phát triển, được thông qua ở Nga vào đầu tháng này mặc dù thử nghiệm hạn chế, dựa trên Ad5 và một loại khác ít phổ biến hơn adenovirus.

Anna Durbin, một nhà nghiên cứu vắc-xin tại Đại học Johns Hopkins, cho biết: “Ad5 làm tôi lo ngại vì rất nhiều người đã có khả năng miễn dịch. “Tôi không chắc chiến lược của họ là gì... có lẽ nó sẽ không đạt hiệu quả 70%, có thể chỉ ở mức 40%".

Vắc-xin được coi là điều thiết yếu hòng chấm dứt đại dịch đã cướp đi sinh mạng của hơn 845.000 người trên toàn thế giới. Gamaleya cho biết, phương pháp tiếp cận hai loại virus của họ sẽ giải quyết các vấn đề về miễn dịch Ad5.

Cả hai nhà phát triển vắc-xin đều có nhiều năm kinh nghiệm và đã bào chế vắc-xin Ebola dựa trên Ad5. Cả CanSino và Gamaleya đều không trả lời đề nghị bình luận.

Các nhà nghiên cứu đã thử nghiệm các loại vắc-xin dựa trên Ad5 cho nhiều bệnh nhiễm trùng trong nhiều thập niên, nhưng không có loại nào được sử dụng rộng rãi. Họ sử dụng những virus ít có hại hơn làm "vật trung gian", đưa gien của chủng virus “mục tiêu” - trong trường hợp này là coronavirus mới - vào tế bào của người, thúc đẩy phản ứng miễn dịch để chống lại virus thực sự.

Nhưng nhiều người đã có sẵn kháng thể chống lại Ad5, điều này có thể khiến hệ thống miễn dịch tấn công “vật trung gian” thay vì phản ứng với coronavirus. Đây là lý do khiến các loại vắc-xin này kém hiệu quả hơn.

Đại học Oxford và AstraZeneca sản xuất vắc-xin COVID-19 dựa trên một loại adenovirus ở tinh tinh, nhằm tránh những vấn đề của Ad5. Ứng cử viên của Johnson & Johnson sử dụng Ad26, một chủng tương đối hiếm.

Tiến sĩ Zhou Xing thuộc Đại học McMaster của Canada, đã làm việc với CanSino về loại vắc-xin dựa trên Ad5 lần đầu tiên, cho bệnh lao, vào năm 2011. Nhóm của ông đang phát triển một loại vắc-xin Ad5 COVID-19 dạng hít, với giả thuyết cho rằng nó có thể tránh được các vấn đề miễn dịch đã có từ trước.

Tiến sĩ Xing cũng lo lắng rằng liều lượng cao của “vật trung gian” Ad5 trong vắc-xin CanSino có thể gây sốt và làm dấy lên sự hoài nghi về vắc-xin được đưa vào sử dụng.

Tiến sĩ Hildegund Ertl, giám đốc Trung tâm vắc-xin Viện Wistar ở Philadelphia cho biết: “Tôi nghĩ rằng các loại vắc-xin vừa được tìm ra sẽ tạo ra khả năng miễn dịch tốt ở những người không có kháng thể, nhưng thực tế rất nhiều người đã có kháng thể Ad5 trong cơ thể”.

Ở Trung Quốc và Hoa Kỳ, khoảng 40% số người có lượng kháng thể cao do tiếp xúc với Ad5 trước đó. Ở châu Phi, con số này có thể lên tới 80%, các chuyên gia cho biết.

Rủi ro lây nhiễm HIV

Một số nhà khoa học cũng lo ngại vắc-xin dựa trên Ad5 có thể làm tăng khả năng lây nhiễm HIV. 

Viện Nghiên cứu Dịch tễ học và Vi sinh vật học Gamaleya (Moscow) trong quá trình sản xuất và thử nghiệm trong phòng thí nghiệm vắc-xin chống lại COVID-19

Các nhà nghiên cứu, bao gồm cả chuyên gia hàng đầu về các bệnh truyền nhiễm của Hoa Kỳ, Tiến sĩ Anthony Fauci, trong một bài báo năm 2015, cho biết tác dụng phụ có thể chỉ xảy ra với vắc-xin HIV. Nhưng họ cảnh báo rằng những người có nguy cơ lây nhiễm HIV cao nên được theo dõi trong và sau khi sử dụng vắc-xin dựa trên Ad5.

Vắc-xin của Gamaleya sẽ được dùng làm hai liều: Liều đầu tiên dựa trên Ad26, tương tự như ứng cử viên của Johnson & Johnson và liều thứ hai dựa trên Ad5.

Alexander Gintsburg, giám đốc của Gamaleya, cho biết phương pháp tiếp cận hai “vật trung gian” giải quyết vấn đề miễn dịch. Ertl cũng nói nó có thể hoạt động đủ tốt ở những người đã tiếp xúc với một trong hai adenovirus.

Nhiều chuyên gia bày tỏ sự hoài nghi về vắc-xin của Nga sau khi chính phủ tuyên bố ý định cung cấp vắc-xin này cho các nhóm nguy cơ cao vào tháng 10 mà không có dữ liệu từ các thử nghiệm quan trọng.

Tiến sĩ Dan Barouch, nhà nghiên cứu vắc-xin Harvard, người đã giúp thiết kế vắc- xin COVID-19 của Johnson & Johnson cho biết: “Việc chứng minh tính an toàn và hiệu quả của vắc-xin là rất quan trọng". Ông lưu ý, thông thường, các thử nghiệm quy mô lớn “không cho kết quả như mong đợi”. 

Khánh Vân (theo Reuters)