Ca sĩ sẽ không còn "tự bơi"?

Ngày 25/11, Hội Bảo vệ quyền của nghệ sĩ biểu diễn (APPA) sẽ chính thức thông báo hình thức bảo vệ toàn diện cho nghệ sĩ biểu diễn (gọi tắt là nghệ sĩ). Trước đó, Hiệp hội Công nghiệp ghi âm Việt Nam (RIAV) cũng đã ký kết với một số đối tác để thực thi bảo vệ tác quyền cho người biểu diễn tại một số phòng karaoke trên lãnh thổ Việt Nam. Như vậy, sau một thời gian dài “tự bơi”, các nghệ sĩ đã chính thức có tổ chức bảo vệ cho mình.

Trong điều lệ hoạt động, APPA cho biết đây là nơi hội tụ những tài năng nghệ thuật, là nơi sinh hoạt, trao đổi, giao lưu về niềm đam mê nghệ thuật của các nghệ sĩ - diễn viên âm nhạc; nơi đào tạo và giúp đỡ các nghệ sĩ có hoàn cảnh khó khăn, là bệ phóng cho các tài năng âm nhạc; tôn vinh những tài năng nước nhà trong lao động nghệ thuật biểu diễn âm nhạc bằng việc tổ chức các giải thưởng hàng năm…

Thực tế, theo bà Phan Huyền Thư, Phó tổng thư ký APPA, đối tượng chính mà tổ chức này nhắm đến không phải là các nghệ sĩ đã có chỗ đứng và sức ảnh hưởng trong thị trường nghệ thuật mà là các gương mặt trẻ, những người cần được hỗ trợ.

Chuyện ca sĩ Mỹ Tâm bị sử dụng hình ảnh quảng cáo"chùa" cho hà thủ ô sẽ không còn diễn ra?

APPA không chỉ bảo vệ quyền biểu diễn của nghệ sĩ biểu diễn âm nhạc mà còn bảo vệ hình ảnh và uy tín của nghệ sĩ trên các phương tiện thông tin đại chúng bằng thỏa thuận hợp tác với Trung ương Hội Nhà báo Việt Nam, Hội Luật gia Việt Nam, Cục An ninh mạng (C50) Bộ Công an và các đơn vị khác.

Theo đó, khi các nghệ sĩ bị đăng tải thông tin sai sự thật, bị bôi nhọ hình ảnh bằng hình thức này hay hình thức khác… APPA sẽ vào cuộc. Không chỉ thế, APPA cũng sẽ vào cuộc với các đơn vị kinh doanh lạm dụng hình ảnh của nghệ sĩ để phục vụ mục đích kinh doanh, vốn đã xảy ra trong thời gian qua.

Riêng trong giai đoạn 2016-2021, APPA hướng tới mục tiêu nâng cao nhận thức về quyền biểu diễn âm nhạc nhằm tôn vinh sức lao động sáng tạo nghệ thuật của các nghệ sĩ, như điều mà các tác giả, nhà sản xuất đang được bảo hộ.

“Thậm chí chúng tôi còn thuê cả vệ sĩ, stylist… cho các nghệ sĩ chưa có tên và chưa có điều kiện đầu tư”, bà Phan Huyền Thư cho biết. Cũng theo bà, đây mới chính là đối tượng cần được bảo hộ nhiều nhất, bởi, các nghệ sĩ đã có tên tuổi cũng đồng thời đã có sức ảnh hưởng đến các đối tác khác, phần nào đó cũng có nghĩa là có thể tự bảo vệ mình.

Trước đó, RIAV cũng tuyên bố sẽ thu phí bản quyền người biểu diễn cho nghệ sĩ, với sự hợp tác tại các phòng karaoke sử dụng đầu thu của Hanet, qua dự án Share Our C.A.K.E. Trong đó, các trung tâm kinh doanh karaoke có sử dụng các thiết bị của Hanet sẽ được kết nối internet để cập nhật bài hát tự động, hiển thị các thông tin quảng cáo kèm theo, và nghệ sĩ được hưởng 25% trên doanh thu quảng cáo này.

Thực tế, quyền của người biểu diễn đã được quy định từ lâu trong Luật Sở hữu trí tuệ, tuy nhiên vẫn chưa đi vào đời sống. Thời gian qua, gần như chỉ có tác giả ca khúc được nhận tiền bản quyền (thông qua Hội Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc - VCPMC), còn chủ sở hữu bản phối ca khúc, chủ sở hữu giọng hát… hoàn toàn không được bảo vệ.

Sự ra đời của APPA cũng như dự án Share Our C.A.K.E là dấu hiệu cho thấy các sáng tạo văn hó a ngày càng được quan tâm bảo hộ. Với các nghệ sĩ đã ký kết với RIAV nhưng vẫn muốn là hội viên của APPA để được bảo hộ các quyền khác (RIAV chỉ bảo vệ tác quyền nghệ sĩ tại các phòng karaoke), có thể ký kết với APPA theo từng phần thay vì ký kết toàn diện.

“Trước nay chúng tôi đều biết luật quy định rằng với một bản ghi âm được kinh doanh, không chỉ nhạc sĩ mới được nhận tiền tác quyền mà ca sĩ cũng được, nhưng chúng tôi quá đơn lẻ và không đủ sức đòi quyền lợi cho mình, hoặc “được vạ thì má cũng sưng”. Rồi những khi bị đưa thông tin sai lệch oan ức, chúng tôi cũng không biết phải làm sao. Những tổ chức như APPA lẽ ra phải xuất hiện từ lâu rồi”, ca sĩ Quang Hà chia sẻ.

Vẫn còn quá sớm để cho rằng APPA hay RIAV sẽ mang lại sự công bằng cho nghệ sĩ trong bối cảnh tác quyền vẫn còn chưa được thực thi nghiêm túc tại Việt Nam, nhất là khi sự bảo vệ của RIAV thực tế là đẩy mạnh việc kinh doanh sản phẩm cho một doanh nghiệp sản xuất đầu thu karaoke. Tuy nhiên, chỉ cần có sự khởi đầu, trật tự mới có hy vọng được hình thành, quyền của nghệ sĩ, từ đó mới mong được đảm bảo.

Nguyễn Vĩnh