Cà phê Việt Nam tận dụng cơ hội từ biến đổi khí hậu

Chị Trần Thị Bích Ngọc chăm sóc những cây cà phê tại trang trại Mori

Từng là một nhà thiết kế nội thất ở TPHCM, chị Trần Thị Bích Ngọc (42 tuổi) không thường uống cà phê. Thế nhưng giờ đây, sau gần một thập kỷ, chị Ngọc đang điều hành trang trại cà phê của riêng mình - Mori - ở Tây Nguyên xa xôi, trồng loại cà phê Robusta mà chị tin rằng có thể sánh ngang với loại cà phê được yêu thích nhất thế giới, Arabica, về chất lượng và hương vị.

“Những hạt cà phê của tôi có mùi trái cây và hương hoa. Chúng có vị đậm đà nhưng cũng rất tinh tế. Tôi tin rằng người nông dân Việt Nam vẫn có thể giúp cho những hạt cà phê này ngon hơn", chị Ngọc chia sẻ với hãng thông tấn AFP từ trang trại Mori, gần thành phố Pleiku.

Mỹ vị bị lãng quên

Tuy không được ưu ái bởi những thương hiệu nổi tiếng như Starbucks, cà phê Robusta có hàm lượng caffein gần gấp đôi cà phê Arabica và được tìm thấy trong hầu hết các loại cà phê hòa tan, cũng như một số loại cà phê Espresso.

Ông Mario Fernandez từ Hiệp hội Cà phê Đặc sản tại Mỹ cho biết, hầu hết các chuyên gia đều đồng ý rằng loại cà phê Robusta có tiềm năng, nhưng đang mắc kẹt trong một "vòng luẩn quẩn về chất lượng kém".

Ông giải thích: “Những sản phẩm cà phê Robusta thường có chất lượng kém nên bị mang tiếng xấu. Và vì không ai muốn trả giá cao cho nó, người sản xuất không có động lực cải thiện chất lượng”.

Nhưng Robusta có những lợi thế so với đối thủ cạnh tranh: Sản lượng cao hơn và có thể sinh trưởng tốt hơn trong môi trường nhiệt độ cao hơn.

Biến đổi khí hậu là mối quan tâm nghiêm trọng đối với ngành cà phê trị giá hàng tỷ USD, với các nhà khoa học dự đoán về viễn cảnh năng suất cà phê thấp hơn và cạn kiệt diện tích đất thích hợp để trồng cà phê.

Giống Arabica chiếm khoảng 60% sản lượng cà phê của thế giới, có nguồn gốc ở vùng cao nguyên của Ethiopia, Nam Sudan, và ưa thích nhiệt độ trung bình hàng năm khoảng 19 độ C.

Giống Robusta, dù vẫn bị ảnh hưởng bởi việc thế giới đang nóng lên, có thể chịu được nhiệt độ lên tới khoảng 23 độ C.

Bà Phạm Thị Điệp Giang, Phó tổng giám đốc công ty cà phê Trung Nguyên cho biết: "Nếu sản lượng Arabica toàn cầu bắt đầu giảm, mọi người sẽ phải tìm nguồn cung thay thế".

Nguồn cung Arabica sụt giảm do thời tiết khắc nghiệt ở Brazil đã giúp Việt Nam kiếm được 4 tỷ USD vào năm 2022, tăng 32% so với năm 2021.

Tại một hội chợ cà phê ở TP Buôn Ma Thuột, nông dân Hoàng Mạnh Hùng cố gắng thuyết phục khách thử từng ngụm cà phê Robusta “đậm đà vị trái cây” của mình.

“Tôi thực sự mong muốn nhiều người sẽ yêu thích cà phê Robusta hơn, vì nó thực sự là một loại thức uống gây ấn tượng mạnh,” ông Hùng nói với AFP.

Người đàn ông 53 tuổi này đã chuyển đổi một trang trại sản xuất những hạt cà phê chất lượng thấp có từ thời Pháp thuộc sang sản xuất giống Robusta chất lượng cao.

“Bây giờ chúng tôi có thể sản xuất ra loại cà phê Robusta với hương vị hoàn toàn khác, mùi thơm mà bất kỳ ai cũng thích”, ông Hùng nói.

Theo ông Hùng, chìa khóa của sự thay đổi là những quả cà phê hữu cơ được hái bằng tay khi chúng đã chín hoàn toàn.

Cà phê Robusta vốn không được ưa chuộng, nhưng một nhóm nhỏ nông dân ở Việt Nam đang cố gắng thay đổi định kiến về loại cà phê này.

Từng bước được công nhận

Robusta lần đầu tiên được người Pháp mang đến Việt Nam vào cuối thế kỷ 19, và năm 1991, Việt Nam đã xuất khẩu những lô cà phê đầu tiên - 104.000 tấn.

Đến năm 2022, con số đó đã tăng lên 1,8 triệu tấn - gần như tất cả là nguyên liệu thô cho cà phê hòa tan và các loại hỗn hợp khác – đưa Việt Nam trở thành nhà sản xuất cà phê Robusta lớn nhất thế giới và là nhà sản xuất cà phê lớn thứ hai nói chung, sau Brazil.

Tuy nhiên, ở nước ngoài, "Việt Nam được coi là nơi có chất lượng cà phê thấp nhất", ông Fernandez tiết lộ.

Ông nói thêm, các nhà sản xuất nhắm đến chất lượng cao sẽ gặp "một chút khó khăn vì quan điểm này". Nhưng vẫn có một số dấu hiệu tích cực. Công ty dự báo xu hướng WGSN cho biết thái độ đối với giống Robusta đã bắt đầu thay đổi.

Và Nguyen Coffee Supply - được cho là công ty cà phê đặc sản đầu tiên của Việt Nam tại Mỹ - hiện đang được bán bởi chuỗi siêu thị cao cấp Whole Foods.

Trong khi đó, tại trang trại đồi núi của mình ở Tây Nguyên Việt Nam, ông Hùng và chị Ngọc bắt đầu cảm thấy được đền đáp sau chặng đường khó khăn của họ.

Sản phẩm của cả hai được công nhận trong nước và bán ra bởi các nhà rang xay trực tuyến ở Đức, Mỹ, cũng như nhiều nơi khác ở châu Á.

Ông Ngọc chia sẻ: “Đây là thời điểm hoàn hảo để những hạt cà phê hảo hạng của Việt Nam tìm được chỗ đứng trên thế giới".

Tấn Vĩ (theo AFP, CNA)