Cá lóc kho tương măng của mẹ

Cá lóc được trộn đều với tương măng trước khi kho

Nhà tôi ở mạn cuối phía bắc Thừa Thiên - Huế, nơi tả ngạn dòng Hương Giang đổ về. Mỗi dịp mưa đến, nước về hồ, ao, đập mang theo bao sản vật “đồng” dâng tặng quê tôi. 

Mẹ kể rằng hồi tôi còn nhỏ, thỉnh thoảng cha lại đào mương cho nước đổ về ruộng giúp bà con. Sau đó, người ta thường cho cha cá tươi từ đồng mang về như để trả công. Mẹ tôi kho cá với tương măng. Cho đến bây giờ, cá lóc kho với tương măng vẫn là món ăn yêu thích nhất của tôi. 

Cá lóc tươi từ đồng không phải lúc nào cũng có. Tôi thích cá lóc đồng ở Phổ Lại, phía bắc sông Bồ. Dăm ba bữa đi đồng, người ta mới dư ra một ít, bán cho mẹ tôi. 

Ngày ấy, sau nhà tôi là những lũy tre làng xanh tốt. Sau những đêm mưa, măng mọc rất nhiều. Sáng ra, ngoại tôi hái măng về, kỳ công thái, rửa sạch, ngâm muối. Bà thêm chút ớt trái đỏ mọng trồng được trong vườn. Ớt được cắt cuống, xay nhỏ rồi đem ủ cùng măng và ít muối hột để làm tương.

Những năm gần đây, lưng ngoại đã còng, lũy tre làng cũng thưa thớt dần. Nồi cá kho của mẹ cũng không còn tương măng chính tay ngoại làm. Thật may là ở Phong Điền quê tôi có một làng nghề làm tương măng rất đúng vị, đậm đà - tương măng Phong Mỹ. Hương vị ở niêu cá kho của mẹ giờ đây vẫn tròn vị như ngày nào bởi gia vị đậm chất đặc sản quê nhà này.

Tôi vẫn nhớ như in năm tôi lên 7, lần đầu tiên nếm hương vị cá lóc kho tương măng của mẹ. Đó là một ngày bình thường trong tiết trời đông xứ Huế. Như thường lệ, tôi ngồi vào bàn cơm chiều một cách uể oải. Ngày ấy tôi lười ăn lắm, thức ăn tôi thích chỉ là canh cải ngọt và trứng chiên. Trong bữa cơm, ngoại gắp cho tôi lát cá lóc, “dụ” tôi ăn thử. Bà nhẹ nhàng tách xương, lấy thịt cá cho tôi. Có lẽ khi ấy, tôi chưa thưởng thức được hết hương vị cá lóc kho tương măng một cách đúng nghĩa nhưng sau lần đầu, dường như tôi đã “biết ăn” hơn.

Tôi lớn lên cùng những bữa cơm của mẹ và sự tỉ mẩn của bà. Không rõ từ bao giờ, tôi có thể ăn cá kho một cách ngon lành. Món cá của mẹ dần trở thành món ăn được yêu thích trong bữa cơm nhà. Tôi luôn háo hức mỗi khi mẹ đi làm về, khoe hôm nay mua được cá lóc đồng. Cho đến tận bây giờ, cảm giác háo hức, mong chờ món ăn ấy trong mỗi bữa cơm nhà vẫn vẹn nguyên trong tôi. 

Hôm 25 tết vừa rồi, mẹ đem mấy con cá lóc tươi về. Khác với các “phiên bản” cá lóc kho tộ của miền Nam - Bắc, mẹ trộn thêm một chút tương măng. Theo khẩu vị truyền thống nhà mình, mẹ tôi thêm chừng một muỗng nước mắm, một chút nước. Nước, tương măng, cá lóc xâm xấp.

Lúc đầu, mẹ để lửa lớn, khi cá chuyển màu thì hạ lửa liu riu cho cá ngấm gia vị. Mùi chua chua, mặn mà của tương, cay nồng của ớt hòa với mùi măng ngấm vào từng thớ cá cứ sực nức gian bếp. Khi mùi thơm tỏa khắp nhà, mẹ bảo chị em tôi dọn cơm chiều. Tôi vừa dọn cơm vừa hình dung giây phút được ngồi trước chén cơm trắng với lát cá kho vàng óng bên trên. 

Cá kho ngon hơn khi ăn cùng cơm trắng mới nấu

Tôi bưng chén cơm, gắp miếng cá, thêm miếng măng mỏng còn dính ớt xay. Se se ớt cay đầu lưỡi. Chua chua, ngọt ngọt từ nước cá, từ tương. Tiếng rào rạo từ măng. Miếng cá đậm đà, mặn mà đến tận chân răng. 

Ở thành thị, dẫu tôi mua đầy đủ nguyên liệu, chế biến, kho kỹ bao nhiêu đi nữa, cũng chẳng bao giờ gặp được cái hương vị rất riêng ở nồi cá lóc kho tương măng mẹ làm. Thứ hương thơm, vị ngọt cay trong món ăn này chỉ còn trong nỗi nhớ. Có lẽ đó chính là cái mùi quê nhà, cái vị của một thời ấu thơ đã được kết tinh từ sự tươi ngọt của đất, của đồng, của sông nước; được chưng luyện dưới ngọn lửa hồng ấm đượm tình thương của mẹ, của ngoại.  

Tất cả kéo tôi về một thời xưa cũ, ngày còn ở nhà. Tôi thèm cảm giác được về sum họp bên gia đình, cùng ngoại thái măng ủ tương ngày cuối đông, cùng mẹ kho cá, cùng cả nhà ăn bữa cơm chiều khi mùi cá, mùi tương măng “ôm trọn” căn nhà.

Bên nồi cá kho tương măng, bao kỷ niệm đưa tôi về căn bếp nhỏ, khoảng trời xanh bên hiên nhà với bữa cơm đoàn viên có không khí tình thân, có cá lóc kho tương măng của mẹ, có gia đình luôn trọn vẹn yêu thương. 

Bài và ảnh: Phương Anh