Bước tiến mới từ bộ chuẩn phát triển trẻ em 5 tuổi

Khởi đầu của chương trình giáo dục mầm non mới

Ngày 27/12/2024, Bộ trưởng Bộ GD-ĐT ký Quyết định số 4222 về việc ban hành bộ chuẩn phát triển trẻ em 5 tuổi (từ 60-71 tháng), có hiệu lực kể từ ngày ký, thay thế cho bộ chuẩn được công bố năm 2010. Bộ chuẩn mới gồm 22 chuẩn, 70 chỉ số thuộc 6 lĩnh vực: thể chất, tình cảm và xã hội, ngôn ngữ và giao tiếp, nhận thức, thẩm mỹ, tiếp cận với việc học.

Theo bộ chuẩn mới, năng lực thể chất của trẻ được phản ánh qua sức khỏe thể chất, các kỹ năng vận động, sự hiểu biết và thực hành dinh dưỡng, vệ sinh, an toàn. Năng lực tình cảm và xã hội được phản ánh qua khả năng nhận thức về bản thân và các mối quan hệ xã hội. Năng lực ngôn ngữ và giao tiếp được phản ánh qua khả năng nghe hiểu, biểu đạt thông tin và sẵn sàng cho việc học đọc, học viết. Năng lực nhận thức được phản ánh qua mức độ hiểu biết và kỹ năng tư duy, vận dụng kiến thức, kỹ năng giải quyết một số vấn đề đơn giản trong cuộc sống hằng ngày. Năng lực thẩm mỹ được phản ánh qua mức độ cảm thụ cái đẹp và dùng phương tiện nghệ thuật để thể hiện cảm xúc, sự hiểu biết và sáng tạo của bản thân. Năng lực tiếp cận với việc học được thể hiện qua sự tự chủ với việc học, cách tự giải quyết các vấn đề đơn giản trong cuộc sống.

Bộ chuẩn phát triển trẻ em 5 tuổi là bước chuẩn bị cho việc thực hiện chương trình GDMN mới. Theo dự thảo tờ trình của Bộ GD-ĐT về việc xây dựng nghị quyết của Quốc hội về đổi mới chương trình GDMN, từ năm học 2025-2026 đến năm học 2027-2028, ngành GD-ĐT sẽ thí điểm áp dụng chương trình GDMN mới ở một số cơ sở GDMN để áp dụng trên cả nước từ năm học 2029-2030. Mục tiêu của việc đổi mới chương trình GDMN là chuẩn bị nền tảng toàn diện cho trẻ sẵn sàng vào lớp Một và phát triển toàn diện trẻ em, từ đó hình thành, phát triển các giá trị cốt lõi của con người Việt Nam.

Không gây áp lực lên giáo viên và học sinh

Bộ GD-ĐT sẽ sớm ra văn bản hướng dẫn cách sử dụng bộ chuẩn mới về phát triển trẻ em 5 tuổi. Khi có hướng dẫn, sở sẽ chuyển ngay cho các phòng GD-ĐT, các trường mầm non để biết cách vận hành bộ chuẩn song song chương trình GDMN.

Hiện tại, các trường có thể chủ động vận dụng theo cách của mình nếu thấy phù hợp nhưng không nên đánh giá trẻ theo bộ chuẩn một cách cứng nhắc mà nên để giáo viên, phụ huynh căn cứ vào đó để thay đổi, đưa ra những nội dung hỗ trợ, giáo dục trẻ phù hợp. Cán bộ quản lý cũng không nên đặt áp lực cho giáo viên mà cần dựa theo bộ chuẩn để xác định các lớp thực hiện bộ chuẩn như thế nào, có phù hợp chưa.

Bà Lương Thị Hồng Điệp - Trưởng phòng Giáo dục mầm non, Sở GD-ĐT TPHCM

Cho trẻ hành trang “tiền tiểu học” cần thiết

Trước khi vào lớp Một, trẻ cần có các kỹ năng, sự chuẩn bị cần thiết để chuyển đổi sang môi trường mới với cách thức học khác biệt. Ở bậc mầm non, trẻ đến trường chủ yếu để sinh hoạt, vui chơi có nền nếp, còn khi lên tiểu học, trẻ phải học nhiều môn. Ở bậc mầm non, trẻ được nhiều cô giáo chăm sóc, hướng dẫn kỹ lưỡng thì khi lên tiểu học, mỗi năm, trẻ chỉ được 1 cô giáo dạy và quản lý. Do đó, ngoài các kỹ năng về toán, ngôn ngữ, hiểu biết về môi trường xung quanh, trẻ cần có kỹ năng tự phục vụ và các kỹ năng cơ bản như ngồi vào bàn, cầm bút, làm theo hướng dẫn.

Trước khi trẻ vào lớp Lá, nhà trường nên có đánh giá sơ bộ về trẻ. Trong năm học, thấy trẻ còn thiếu kỹ năng “tiền tiểu học” nào, giáo viên nên chủ động trao đổi với phụ huynh để họ rèn thêm cho con ở nhà. Nếu trường thực hiện tốt chương trình giáo dục cho trẻ lớp Lá thì trẻ không cần học thêm trước khi vào lớp Một.

Tiến sĩ giáo dục học Nguyễn Thị Thu Huyền

Giáo dục mầm non vẫn còn nhiều khó khăn

Cuối năm 2024, báo cáo trong phiên họp của Ủy ban quốc gia Đổi mới giáo dục và đào tạo về chiến lược “Đổi mới, phát triển GDMN đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”, Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Thị Kim Chi cho biết, ngành GDMN vẫn còn nhiều khó khăn: mạng lưới trường, lớp chưa đáp ứng nhu cầu đi học của trẻ; năng lực đáp ứng nhu cầu huy động trẻ của mạng lưới cơ sở GDMN còn hạn chế; hệ thống trường mầm non công lập chưa đủ điều kiện để nhận thêm trẻ, hệ thống trường ngoài công lập khó phát triển ở nhiều nơi, đặc biệt là những nơi có điều kiện kinh tế, xã hội khó khăn.

Ở các khu vực có khu công nghiệp, khu chế xuất, khu đô thị đông dân cư, phần lớn trẻ em con công nhân đang được nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục trong các cơ sở GDMN độc lập với điều kiện cơ sở vật chất còn nhiều hạn chế. Đội ngũ giáo viên còn thiếu nhiều, chất lượng chưa bảo đảm; giáo viên mầm non bỏ việc nhiều, giáo viên mầm non có thu nhập thấp nhất nhưng lại chịu áp lực công việc cao nhất, thời gian làm việc trong ngày dài nhất trong các cấp học. Kinh phí để đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn đáp ứng yêu cầu thực hiện chương trình GDMN rất hạn chế; chưa có bất kỳ đề án, dự án nào có đủ kinh phí để xây dựng kế hoạch tổng thể phát triển năng lực chuyên môn cho đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên mầm non. Khoảng cách trong đảm bảo các điều kiện giáo dục giữa các vùng miền còn khá lớn, vẫn còn 40,9% trẻ em ở vùng khó khăn chưa được tiếp cận với GDMN…

Theo bà, từ đây đến năm 2030, GDMN tập trung vào 3 mục tiêu, gồm đổi mới chương trình GDMN theo tiếp cận năng lực, tôn trọng quyền của trẻ em, dựa trên trục tình cảm - xã hội phù hợp với tâm sinh lý độ tuổi và sự phát triển toàn diện của trẻ em về thể chất, trí tuệ, thẩm mỹ, đặt nền móng để hình thành những giá trị cốt lõi của con người Việt Nam; tăng cơ hội tiếp cận GDMN có chất lượng cho trẻ em mầm non thông qua việc phổ cập GDMN cho trẻ em mẫu giáo, nâng cao cơ hội tiếp cận và chất lượng nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục, bảo vệ trẻ em nhà trẻ và nhóm trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt trong các cơ sở GDMN; ưu tiên đầu tư, hỗ trợ phát triển GDMN vùng khó khăn, khu công nghiệp, khu chế xuất, khu đông dân cư, coi trọng phát triển giáo dục hòa nhập và vấn đề công bằng trong xây dựng, triển khai các chính sách nhà nước dựa trên quyền và lợi ích của trẻ em.

Uông Ngọc