“Bóng khí hậu” truyền cảm hứng bảo vệ môi trường

Trước đây, cách phổ biến giúp các cá nhân đo lường sự đóng góp của mình đối với vấn đề giảm tác động gây biến đổi khí hậu là công cụ tính lượng khí thải carbon. Có hàng trăm công cụ trực tuyến cho phép một người tự tính toán bằng cách nhập các thông tin chi tiết như sử dụng loại phương tiện nào để đi lại, số lần ăn thịt đỏ trong tuần, có giặt quần áo bằng nước lạnh không, có sử dụng đèn LED hay có luôn giữ cho lốp xe đủ độ căng cần thiết... Thế nhưng, các nhà hoạt động môi trường cho rằng, chỉ tập trung vào lượng khí thải carbon là chưa đủ, “bóng khí hậu” là giải pháp toàn diện hơn.

“Bóng khí hậu” đề cao trách nhiệm cá nhân đối với môi trường - Nguồn ảnh: REA

Khái niệm này được nhà báo môi trường Emma Pattee (Mỹ) đề cập đầu tiên nhằm vẽ ra một bức tranh tổng thể các lựa chọn của một cá nhân và tác động của các chọn lựa đó đối với hành tinh. Trong một bài báo viết năm 2021, Pattee đã trình bày chi tiết việc đo lường tác động của một cá nhân với môi trường theo cách ví von “bóng khí hậu của con người là mảng râm mát trải dài phía sau của mỗi người, đi đến đâu nó sẽ đi theo đến đó”. “Bóng khí hậu” không chỉ quan tâm đến việc sử dụng máy điều hòa không khí đúng cách, mức tiêu hao nhiên liệu của ô tô… mà còn cả cách bỏ phiếu bầu cho lãnh đạo có quan điểm ra sao về biến đổi khí hậu, sinh bao nhiêu đứa con, chọn nơi làm việc, thái độ đối với các vấn đề về môi trường…

“Bóng khí hậu” càng lớn, đóng góp của một cá nhân về môi trường cho hành tinh càng lớn. Chẳng hạn, lượng khí thải carbon sẽ giảm nếu ta lắp đặt pin mặt trời trên mái nhà. Điều này có thể khuyến khích hàng xóm làm theo. Nói cách khác, thay vì chỉ khuyến khích các hành động thuần túy của cá nhân giúp giảm lượng khí thải carbon, “bóng khí hậu” giúp tăng lên những hành động truyền cảm hứng.

Giáo sư Katharine Hayhoe - Đại học Công nghệ Texas (Mỹ) - giải thích thêm: Lượng khí thải carbon là thước đo định lượng rất chính đáng. Mọi người sử dụng nó để cảm thấy hài lòng về bản thân trước những sợ hãi, lo lắng, quan tâm về môi trường. Nhưng bất cập là có thể họ lại biến nó thành thước đo để đánh giá người khác. Ngoài ra, công cụ tính lượng khí thải carbon chú trọng hành động của từng cá nhân trong khi bỏ qua trách nhiệm của các ngành công nghiệp lớn hoặc vai trò của chính phủ trong việc hạn chế chúng.

Những bất cập đó khiến Pattee đưa ra khái niệm “bóng khí hậu”. “Điều trở nên rõ ràng đối với tôi là rất nhiều khí thải carbon được tạo ra bởi các lực lượng nằm ngoài tầm kiểm soát của chúng ta. Chúng ta không thực sự kiểm soát cách bố trí các thành phố của mình, không kiểm soát giao thông công cộng...” - bà nói và lập luận: bằng cách vượt xa hơn các hành động cá nhân, “bóng khí hậu” phản ánh chính xác hơn tác động rộng lớn của mỗi người trong cộng đồng.

Sự kết hợp giữa trách nhiệm cá nhân và tập thể của “bóng khí hậu” đã hấp dẫn giáo sư Hayhoe - người sớm ủng hộ khái niệm đo lường này. Bà nói: “Mọi người luôn tranh cãi về việc liệu chúng ta cần những thay đổi riêng lẻ hay toàn hệ thống để khắc phục tình trạng biến đổi khí hậu. Hễ ai hỏi điều đó, câu trả lời của tôi luôn là chúng ta cần hành động cá nhân, nhưng bấy nhiêu thôi là chưa đủ”. Mục tiêu của “bóng khí hậu” chỉ đơn giản là đưa ra một cách suy nghĩ về cách con người chọn sống vì sự tốt đẹp hơn của bản thân và cộng đồng trong bối cảnh khủng hoảng khí hậu.

 Nam Anh (theo National Geographic, People)