Bộ sưu tập đặc biệt của 'ông Tây'

Sang Việt Nam theo học khoa Tiếng Việt - Đại học Tổng hợp Hà Nội năm 1990, Dominic đã ngạc nhiên với rất nhiều hình ảnh bình dị nhưng gây nhiều xúc cảm mà điểm nhấn là những khẩu hiệu tuyên truyền. Tranh cổ động Việt Nam bắt đầu mê hoặc chàng sinh viên người Anh kể từ đó.

Hơn 20 năm gắn bó với Việt Nam, Dominic đã dành không ít thời gian tìm hiểu và sưu tập những bức tranh cổ động Việt Nam, đặc biệt là những tác phẩm được sáng tác trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Hễ có bất kỳ thông tin nào về những họa sĩ vẽ tranh cổ động năm xưa, ông lại tìm đến tận nơi.

Không chỉ đến để xin được sở hữu bản gốc, điều Dominic thích nhất trong những lần gặp gỡ ấy chính là câu chuyện các tác giả kể về hoàn cảnh ra đời của tác phẩm, về những khó khăn phải vượt qua để có được một bức tranh cổ động… Cầm trên tay những bức tranh cổ động được vẽ trên mặt sau của một bức tranh khác, hoặc những tác phẩm được vẽ bằng than, chì… Dominic nói, mình đã thực sự bị chinh phục bởi nghị lực, sự sáng tạo và ý chí của các họa sĩ Việt Nam.

Rong ruổi khắp các miền đất nước để sưu tập tranh cổ động, có được tranh trong tay, Dominic lại tiếp tục tìm người bảo quản, phục hồi những bức tranh đã quá cũ. Có những bức được vẽ trên giấy chất lượng xấu nên sắp hư hỏng do điều kiện thời tiết, thời gian… Dominic đã gửi sang Thụy Sĩ, Ý để phục hồi, gia cố nhằm bảo quản tốt hơn. Trong hành trình tìm kiếm, Dominic đã gặp họa sĩ người Ý Richard di San Marzano, hai người đã cùng chung tay với mong muốn có thể lưu giữ và giới thiệu rộng rãi những tác phẩm nghệ thuật độc đáo này của hội họa Việt Nam.

Bộ sưu tập được Dominic và Richard sắp xếp thành nhiều chủ đề khác nhau: Cuộc chiến trên không, Trẻ em, Đường mòn Hồ Chí Minh, Các dân tộc, Phản đối chiến tranh, Độc lập - hòa bình, Chiến thắng, Phụ nữ cầm súng, Phụ nữ trong chiến tranh…

Không chỉ trở thành một nhà sưu tập tranh rất đặc biệt, Dominic nói mình còn ngộ ra rất nhiều điều thú vị khác: “Tranh cổ động của Việt Nam không chỉ lưu giữ những giá trị nghệ thuật mà còn giúp những người vốn chỉ biết Việt Nam qua những hình ảnh về cuộc chiến trên màn ảnh, sách báo… như tôi khám phá được rất nhiều điều. Tôi bắt đầu hiểu hơn về đất nước, con người Việt Nam, về cuộc chiến đấu thần kỳ của một dân tộc bé nhỏ, về sự nghiệp bảo vệ và xây dựng đất nước Việt Nam… từ chính những bức tranh cổ động mộc mạc, giản dị. Tranh cổ động là một loại hình chỉ phát triển ở các nước XHCN, nhưng trong suy nghĩ chủ quan của riêng mình, tôi cảm nhận tranh cổ động của Việt Nam mang những dấu ấn riêng, thực sự có ý nghĩa”.

Sau khoảng 10 năm tìm kiếm, Dominic dừng bộ sưu tập tranh cổ động ở con số trên 1.000 tác phẩm, nhưng đam mê với loại hình nghệ thuật này của ông không dừng ở đó. Với sự giúp sức của Richard, một bộ phim tài liệu ghi lại những cuộc gặp gỡ, trò chuyện với những họa sĩ năm xưa để nghe họ kể về hoàn cảnh ra đời của tác phẩm, về những khó khăn và cả những ký ức đẹp của các họa sĩ lão thành về những năm tháng tự hào của một thời tuổi trẻ… đã được hoàn tất, bổ sung vào bộ sưu tập Dogma.

Dominic và Richard mong muốn được chia sẻ những câu chuyện của những họa sĩ mà ông từng được nghe và giới thiệu rộng rãi nghệ thuật vẽ tranh cổ động của Việt Nam cách đây nửa thế kỷ cho tất cả những người quan tâm đến loại hình này.

Ông Dominic Scriven và những bức tranh trong bộ sưu tập đặc biệt của mình

Những tưởng Dominic chỉ đam mê tranh cổ động, nhưng thật bất ngờ khi mới đây, “ông Tây” nói tiếng Việt giọng Bắc rất sõi này lại tiếp tục “bật mí” bộ sưu tập tem Việt Nam, với những hình ảnh cũng đầy chất tuyên truyền cổ động ở thời điểm cách đây từ nửa thế kỷ. Ông cho biết, mình mua lại bộ sưu tập này từ một người Mỹ và một người Thụy Sĩ. Tất cả số tem được dán đầy trong 40 tập, mỗi tập khoảng 30 trang đã được một chuyên gia về tem ở Thụy Sĩ sắp xếp lại thành một bộ sưu tập chủ đề Sự ra đời của đất nước Việt Nam.

Thấy “ông Tây” rất giỏi làm kinh tế nhưng lại mê mẩn với tranh cổ động và tem Việt Nam thời kháng chiến, có người hỏi: “Nếu có ai muốn mua bộ sưu tập với giá rất cao, ông sẽ bán chứ?”, Dominic trả lời rất nhanh không cần suy nghĩ: “Tôi sẽ không bán và cũng chưa bao giờ nghĩ đến việc bán bộ sưu tập của mình”.

Tháng 1/2015, cuộc triển lãm mang tên Một khí thế cách mạng với 70 bức tranh cổ động được chọn từ bộ sưu tập Dogma đã được trưng bày ở Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam (Hà Nội). Từ những hiệu ứng tốt sau cuộc triển lãm, Dominic và những cộng sự của mình tiếp tục lên kế hoạch giới thiệu những tác phẩm này với công chúng TP.HCM trong tháng 4/2015 - nhân kỷ niệm 40 năm ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

THẢO VÂN