Bỏ kỳ thi tốt nghiệp THPT, được không?

Hao tốn quá nhiều công sức, tiền của 

Lãnh đạo Bộ GD-ĐT từng cho biết, thí sinh thi 2 ngày nhưng công tác chuẩn bị phải cả 2 tháng. Chưa kể tiền của đổ vào kỳ thi. Dù chưa có thông tin, con số thống kê cụ thể về kinh phí cho các kỳ thi tốt nghiệp THPT, nhưng dư luận ước đoán “tốn hàng ngàn tỉ đồng”. Ngay trước kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2023, riêng tỉnh Đồng Nai dự kiến chi 10 tỉ đồng kinh phí tổ chức. Nếu xem đây là kinh phí trung bình để tổ chức kỳ thi ở một địa phương thì ngân sách phải chi cho kỳ thi là 640 tỉ đồng; chưa kể hàng ngàn cán bộ chiến sĩ công an ở khắp các tỉnh, thành, quận, huyện phải tham gia giải tỏa giao thông, đảm bảo an ninh trật tự tại các hội đồng thi; hàng ngàn thanh niên tình nguyện, hàng chục ngàn đoàn viên tham gia hỗ trợ thí sinh, kỳ thi… và rất nhiều chi phí, công sức khác.

Cồng kềnh, tốn kém như vậy nhưng tỉ lệ học sinh đậu tốt nghiệp cao chót vót khiến dư luận đặt vấn đề về sự cần thiết của kỳ thi này. Trong 5 năm gần đây, 2019 là năm có tỉ lệ học sinh được công nhận tốt nghiệp THPT thấp nhất: 94,06%. Năm 2018, tỉ lệ này là 97,57%; năm 2020 là 98,34%; năm 2021 là 96,8% và năm 2022 là 98,57%. Như vậy, trung bình mỗi năm chỉ có 2,93% tổng số học sinh trượt tốt nghiệp. Chưa kể năm 2022, có nhiều địa phương đạt tỉ lệ tốt nghiệp THPT trên 99% như: Sơn La (99,6%), Ninh Bình (99,49%), Đồng Tháp (99,38%), Điện Biên (99,24%)…

Sinh viên tình nguyện hỗ trợ tại điểm thi tốt nghiệp THPT năm 2023 - Ảnh: Anh Ngọc

Hồi đầu năm, cử tri ở TPHCM, Lâm Đồng đã gửi đến Bộ GD-ĐT kiến nghị bỏ kỳ thi tốt nghiệp THPT quốc gia, giao lại cho các địa phương tổ chức thi hoặc có hình thức xét công nhận tốt nghiệp THPT. Cử tri TP Hải Phòng đề nghị Bộ GD-ĐT nghiên cứu xét công nhận tốt nghiệp THPT cho học sinh bằng cách căn cứ vào kết quả học tập, rèn luyện ở trường phổ thông…

Đây không phải là vấn đề mới đặt ra. Cuối năm 2021, trong phiên chất vấn Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Kim Sơn, đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp cũng nêu, có nên bỏ thi tốt nghiệp THPT hay không? 10 năm trước, cử tri các tỉnh An Giang, Hậu Giang, TP Cần Thơ đã đề nghị Bộ GD-ĐT không tổ chức thi tốt nghiệp THPT mà chỉ xét kết quả cuối năm học, vì tỉ lệ thi đậu tốt nghiệp rất cao và xét tốt nghiệp sẽ tiết kiệm được ngân sách nhà nước. 

Nên có một kỳ thi nhẹ nhàng hơn

Càng những năm gần đây, điểm thi tốt nghiệp THPT càng rời xa mục đích kép là xét tuyển đại học (ĐH). Bởi, nhiều trường ĐH đã tổ chức kỳ thi riêng. Ngoài kỳ thi tốt nghiệp, còn có 10 kỳ thi (năm 2022 có 7 kỳ thi) khác được tổ chức. Ở quy mô rộng là các đợt thi đánh giá năng lực của ĐH Quốc gia Hà Nội, ĐH Quốc gia TPHCM, kỳ thi đánh giá tư duy của ĐH Bách khoa Hà Nội. Trường ĐH Sư phạm Hà Nội cũng tổ chức kỳ thi riêng, kết quả được 8 trường sư phạm cùng sử dụng để xét tuyển…

Hiện có khoảng 20 phương thức xét tuyển ĐH, nhưng duy nhất phương thức xét điểm thi tốt nghiệp là “muộn”. Tất cả phương thức khác đều là xét tuyển sớm. Một ví dụ là ngay trước khi diễn ra kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2023, 95% học sinh lớp Mười hai Trường phổ thông liên cấp Edison (tỉnh Hưng Yên) đã đủ điều kiện trúng tuyển vào các trường ĐH. 

Từ giữa tháng Sáu đã có 11 trường ĐH công bố điểm chuẩn đánh giá năng lực năm 2023. Trước kỳ thi tốt nghiệp THPT, nhiều trường như Trường ĐH Ngoại thương, ĐH Bách khoa Hà Nội, Trường ĐH Bách khoa - ĐH Quốc gia TPHCM, Trường ĐH Luật Hà Nội… đã thông báo kết quả xét tuyển sớm. Năm ngoái, trong tổng số 521.000 thí sinh trúng tuyển nhập học, có trên 50% thí sinh trúng tuyển theo các phương thức xét tuyển sớm.

Thực tế đó một lần nữa khiến dư luận đặt câu hỏi có nên duy trì kỳ thi tốt nghiệp THPT không. Theo tiến sĩ Đào Trọng Thi - nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội - trong bối cảnh hiện nay, chưa nên bỏ hẳn kỳ thi tốt nghiệp THPT. Bởi điểm thi tốt nghiệp hiện còn được sử dụng để đối sánh với điểm học bạ. Kết quả thi tốt nghiệp cũng là căn cứ đánh giá chất lượng học sinh giữa các địa phương, các cơ sở giáo dục. Theo ông, Bộ GD-ĐT nên giao quyền nhiều hơn cho các địa phương trong kỳ thi tốt nghiệp.

Còn Nhà giáo nhân dân Nguyễn Lân Dũng - Chủ nhiệm Hội đồng tư vấn Khoa học, Giáo dục và Môi trường, Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam (khóa VIII) - cho rằng, vẫn cần một kỳ thi tốt nghiệp THPT nhưng nhẹ nhàng và ít tốn kém hơn. Kỳ thi này nên do các tỉnh tổ chức, nhằm cấp bằng tốt nghiệp và có số liệu để đánh giá chất lượng giáo dục của địa phương; từ đó Nhà nước có các chính sách nhằm điều chỉnh đầu tư giáo dục cho các địa phương để có sự cân bằng trong cả nước. Như vậy, vừa có căn cứ đánh giá kết quả đào tạo bậc phổ thông, vừa không quá nặng nề, tốn kém. 

Minh Tuệ