Biến đổi khí hậu làm trầm trọng thêm bệnh tật ở người

Muỗi Aedes aegypti là vật trung gian truyền bệnh sốt xuất huyết, Zika và Chikungunya, đã ngày càng phát tán rộng hơn do tác động của sóng nhiệt, cháy rừng và lũ lụt - Ảnh: Reuters

Hậu quả của tình trạng phát thải khí nhà kính (GHG) được chứng minh đã làm cho các bệnh sốt rét, sốt xuất huyết, viêm não, bệnh Lyme, Zika, Chikungunya, thậm chí cả COVID-19 ngày càng trở nên trầm trọng.

Kết luận chính của nghiên cứu được công bố ngày 8/8 trên tạp chí khoa học Nature Climate Change cho biết có tới 58% bệnh truyền nhiễm hoặc dị ứng đang trở nên phức tạp hơn do GHG. Đó là 218/375 loại bệnh lây nhiễm qua mầm bệnh mà kể từ khi xuất hiện đều có khả năng gây ra đại dịch. Ngược lại, 16% các loại bệnh khác lại được giảm nhẹ nhờ biến đổi khí hậu.

Người đứng đầu nghiên cứu - Erik Franklin, nhà địa lý học Đại học Hawaii - đã xem xét tác động của GHG đối với các mầm bệnh gây bệnh dịch ở người. Bên cạnh sự nóng lên của khí quyển, những yếu tố ảnh hưởng còn bao gồm hạn hán, sóng nhiệt, cháy rừng, lượng mưa không kiểm soát, lũ lụt, sự ấm lên của đại dương, bão và mực nước biển dâng. 

Nhóm nghiên cứu đã kiểm tra hơn 77.000 báo cáo để tìm các ví dụ cụ thể các bệnh bị ảnh hưởng bởi rủi ro khí hậu. Họ đã chọn 830 người trong số các báo cáo về nguy cơ bị tác động rõ ràng bởi sóng nhiệt, lũ lụt… tại một khu vực nhất định hoặc trong một khoảng thời gian nhất định.

Kết quả trong số này, 160 bệnh nhân có tình trạng trở nên trầm trọng hơn do nhiệt độ tăng; 122 người khác do lượng mưa quá mức; 121 do lũ lụt; 81 do hạn hán; 71 do bão; 61 do thay đổi lớp phủ trên đất liền; 43 do sự ấm lên của đại dương; 21 do cháy rừng; 20 do sóng nhiệt và 10 do mực nước biển dâng. Và có hơn 1.000 cách khác nhau để những tác động này làm trầm trọng thêm sự lây lan của dịch bệnh.

Sự nóng lên toàn cầu cộng với lượng mưa thay đổi đang mở rộng phạm vi phát tán các vật trung gian truyền bệnh như muỗi, ve, bọ chét, dẫn đến sự lây lan của bệnh sốt rét, Lyme, virus West Nile và các bệnh khác. Bão và lũ lụt cũng đã khiến con người phải di dời, đưa họ đến gần hơn với các mầm bệnh gây bùng phát bệnh viêm dạ dày, ruột và dịch tả.

Trong khi tác động khí hậu làm suy yếu khả năng chống chọi với một số mầm bệnh của con người. Ví dụ hạn hán có thể dẫn đến điều kiện vệ sinh kém gây bệnh kiết lỵ, thương hàn, sốt siêu vi…

Theo Camilo Mora - nhà địa lý học Đại học Hawaii - “có những căn bệnh chỉ chực chờ để bộc phát, giống như chúng ta đang chọc gậy vào một con sư tử và một lúc nào đó sư tử sẽ cắn chúng ta”. Mora cho biết bản thân ông đã bị đau nhức mạn tính ở các khớp sau khi mắc bệnh Chikungunya trong đợt bùng phát dịch ở Colombia vài năm trước do mùa mưa kéo dài dữ dội khiến số lượng muỗi sinh sôi.

Nhà virus học Yannick Simonin - Đại học Montpellier (Pháp) - nhận xét: “Kết quả nghiên cứu trên khá quan trọng. Nó đưa ra một mức độ cảnh báo lớn cho chúng ta về sự nghiêm trọng của biến đổi khí hậu đã tác động đến sự gia tăng của các loại bệnh dịch trên người, trong đó có cả những bệnh mới phát hiện gần đây lẫn các bệnh cũ đã biết”.

Aaron Bernstein - Đại học Harvard (Mỹ) - nói: “Khoa học đã chỉ ra rằng biến đổi khí hậu khiến nhiều nơi trên thế giới trở nên quá nóng, quá khô, quá ẩm và cuối cùng là quá không thích hợp để con người duy trì cuộc sống. Sự di cư ồ ạt của người dân có thể làm bùng phát các loại bệnh truyền nhiễm, từ viêm màng não đến HIV. Tóm lại, khí hậu không ổn định tạo ra mảnh đất màu mỡ cho bệnh truyền nhiễm bén rễ và lan rộng”. 

 Nam Anh (theo The Guardian, Lemonde, SD)